Ζούμε σε σοβαρούς καιρούς. Για αυτό και υπάρχει το ιδανικό περιβάλλον για φάρσες. Αυτό που συνέβη με τον «θάνατο» του Κώστα Γαβρά ήταν, φυσικά, μία φάρσα.
Eνας μυθομανής ιταλός δάσκαλος, πρώτην δημοσιογράφος, έφτιαξε στο twitter λογαριασμό με το όνομα της υπουργού Πολιτισμού Μυρσίνης Ζορμπά. Και εσείς αν θέλετε τώρα φτιάχνετε έναν λογαριασμό με το όνομα και τη φωτογραφία του Μπαράκ Ομπάμα -δεν υπάρχει κανένας περιορισμός σε αυτό. Για τον λόγο αυτό αν μία γνωστή προσωπικότητα ζητήσει «βεβαίωση» αυθεντικότητας από το twitter (ή το facebook), η πλατφόρμα τοποθετεί ειδική ένδειξη δίπλα στο όνομά της. Oμως ο λογαριασμός που είχε το όνομα της Μυρσίνης Ζορμπά ήταν ψεύτικος. Και με μία ανάρτησή του ανακοίνωσε τον θάνατο του Κώστα Γαβρά.
Μεταξύ μας, ακόμα και ένα παιδί που τώρα ξεκινάει τη δημοσιογραφία, γνωρίζει ότι αυτά τα πράγματα δεν ανακοινώνονται έτσι και μάλιστα στα αγγλικά. Να όμως που ακόμα και αν ρίξεις ένα τέρας μέσα στη λίμνη της ενημέρωσης, θα βρεθούν ψάρια να τσιμπήσουν. Και τι ψάρια! Τσίμπησε το Associated Press, γαλλικά Μέσα και φυσικά τα ελληνικά που είναι πρόθυμα να δημοσιεύσουν οτιδήποτε. Αν υπάρξει ποτέ θέμα με άφιξη εξωγήινων, είναι βέβαιο ότι ο πλανήτης θα το πληροφορηθεί πρώτα από ελληνικά Μέσα.
Eχει όμως ενδιαφέρον να ακολουθήσουμε το σύντομο ταξίδι αυτής της ψεύτικης είδησης. Στην αρχή δημοσιεύτηκε από πολλά Μέσα. Στη συνέχεια διαψεύστηκε. Μετά διαβάσαμε ότι ο λογαριασμός της υπουργού έπεσε θύμα χάκινγκ. Αυτό δεν ήταν αληθές, αλλά βόλευε τα Μέσα που το υιοθέτησαν: «δεν την πατήσαμε από έναν fake λογαριασμό, εμείς γράψαμε αυτά που είπε η υπουργός». Μάλιστα κάποιοι δεν δίστασαν να γράψουν ότι η υπουργός Πολιτισμού οφείλει να παραιτηθεί. Και έτσι προέκυψε νέος κύκλος fake news από εκείνους που κατήγγειλαν τα fake news, μεταφέροντας στο ακροατήριο τους ότι δήθεν η υπουργός δηλώνει πως έπεσε θύμα παραπληροφόρησης. Η χαριτωμένη ιστορία τελείωσε με την ίδια τη Μυρσίνη Ζορμπά να αναφέρεται σε ένα νέο τρόπο επιθέσεων εναντίον της, λες και υπάρχουν σκοτεινά κέντρα που τη στοχοποιούν -πρέπει να γίνει περισσότερο ΣΥΡΙΖΑ για να συμβεί κάτι τέτοιο. Το μόνο που δεν γνωρίζουμε είναι πόσοι άνθρωποι αυτή τη στιγμή πιστεύουν ότι πέθανε ο Κώστας Γαβράς.
Στο ελληνικό τοπίο της ενημέρωσης τέτοια περιστατικά συμβαίνουν εδώ και χρόνια. Και αν δεν την είχε πατήσει το Associated Press, θα δεν θα τα συζητούσαμε περισσότερο από όσο τους αξίζει: μέσα στελεχωμένα από νέους και άπειρους δημοσιογράφους που πιέζονται για να γράφουν γρήγορα πολλές ειδήσεις, κατά προτίμηση viral. Το δε κυνήγι της πρωτιάς απαιτεί ταχύτητα: να γράψεις πρώτος την είδηση, να την ανεβάσεις στο site και μετά στα social media. Είναι πολλά τα κλικ. Θυμηθείτε, άλλωστε, πόσα μέσα δημοσίευσαν την «επιστολή» που, υποτίθεται, έστειλαν οι παίκτες της εθνικής Κροατίας, καταγγέλλοντας την κυβέρνηση της χώρας τους.
Τώρα όμως έχουμε και το Associated Press στον κατάλογο των θυμάτων. Εντάξει, άνθρωποι δουλεύουν και εκεί. Ωστόσο πρέπει πλέον να σκεφτούμε ότι τα Μέσα αρχίζουν πλέον να χάνουν ακόμα και την πρωταρχική τους έννοια, δηλαδή το ενδιάμεσου, του διαμεσολαβητή, ανάμεσα στην είδηση και στο κοινό. Σταδιακά τα Μέσα γίνονται όπως τα social media: αγωγοί πληροφοριών. Στοιχειωδώς να γνωρίζεις τους όρους του παιχνιδιού, μπορείς πλέον να διοχετεύσεις σε Μέσα Ενημέρωσης τερατώδη πράγματα. Αν όχι σε όλα ή στα κεντρικά, τουλάχιστον σε πολλά.
Την ίδια στιγμή, ο ίδιος ο πρόεδρος των ΗΠΑ δηλώνει ότι τα μεγάλα Μέσα Ενημέρωσης λένε ψέματα. Ψέματα που προωθούνται από την Google και το Facebook. Πρώτοι οι άνθρωποι του Τραμπ έχουν μιλήσει για την «εναλλακτική πραγματικότητα». Σε λίγο αυτό θα καταστεί δικαίωμα: να φτιάχνεις τη δική σου αλήθεια. Να πιστεύεις ότι ο Γαβράς πέθανε. Και να είναι δημοκρατικό σου δικαίωμα.