«Εχει χαλάσει το ασανσέρ». Η ειδοποίηση στην έξοδο της πολυκατοικίας, την ώρα που μόλις είχα επιστρέψει με τα παιδιά από το σχολείο, ήταν μαχαιριά στην καρδιά. Βασικά, μαχαιριά στη μέση μου. Κοίταξα τις σχολικές τσάντες τους με τρόμο, Β’ και Δ’ Δημοτικού. Ηδη είχα καταβάλει αρκετό κόπο για να τις σύρω από το σχολείο στο σπίτι, τώρα έπρεπε να τις ανεβάσω και τέσσερις ορόφους.
«Μάνα, κουράγιο», μουρμούρισα και ξεκίνησα την ανάβαση. Αν είναι να διαλυθεί η μέση κάποιου, ας είναι η μέση μιας μεσήλικης και όχι ενός ανήλικου που έχει όλη τη ζωή μπροστά του.
«Κι εμείς τις ανεβάζουμε από τις σκάλες μαμά, οι τάξεις μας είναι στον δεύτερο όροφο», μου είπαν τα παιδιά. «Αλλά όταν σχολάμε, τις αφήνουμε να κατρακυλήσουν μέχρι το ισόγειο», συμπλήρωσαν και έσκασαν στα γέλια.
Κι εγώ αυτό θα έκανα, με τέτοιο φορτίο. Θα τους έδινα μια κλωτσιά να κατέβουν μόνες τους τις σκάλες να μη βασανίζομαι. Βλέπω τα πιτσιρίκια να πηγαινοέρχονται στα σχολεία με τις θεόρατες, υπερφορτωμένες τσάντες και με πιάνει η ψυχή μου. Αυτές δεν είναι τσάντες, είναι βαλίτσες ταξιδίου, με τη διαφορά ότι εδώ, τις κουβαλάς κάθε μέρα. Πώς καταλήξαμε στο φαινόμενο να σέρνουν τα σημερινά παιδιά έναν μπόγο σχολικών συμπράγκαλων μαζί τους;
Είναι παράδοξο πώς, σε μια εποχή που η τεχνολογία βρίσκεται παντού και η οθόνη μπαίνει μπροστά στον άνθρωπο από τη νηπιακή ηλικία, τα παιδιά φορτώνονται στα σχολεία τόσα βιβλία, τετράδια και μπλοκ, τόσο χαρτομάνι δηλαδή και άλλα τόσα πράγματα, για τα οποία δεν φταίει μόνο η δομή της εκπαίδευσης, φταίμε κι εμείς ενίοτε. Τάπερ για το ένα διάλειμμα, τάπερ για το άλλο, τάπερ για το Ολοήμερο, κασετίνα για τα εικαστικά, κασετίνα για τα μαθήματα κ.ο.κ. Είναι που είναι το βάρος μπόλικο, το ανεβάζουμε κι άλλο.
Για το θέμα της σχολικής τσάντας έχουν τοποθετήθει και επίσημοι φορείς, όπως η Ευρωπαϊκή Εταιρεία και η Αμερικανική Εταιρεία Παιδιατρικής. Οι οδηγίες λένε ότι το βάρος της πρέπει να αντιστοιχεί στο 10%-15% του συνολικού βάρους του παιδιού. Για παράδειγμα, ένα παιδί που ζυγίζει 30-35 κιλά, δεν πρέπει να κουβαλάει τσάντα που υπερβαίνει τα τέσσερα κιλά. Σιγά που δεν κουβαλάει!
Τόσο κι άλλο τόσο φορτώνονται οι έλληνες μαθητές στην πλάτη τους, και συγκεκριμένα περισσότερο από το 25% του βάρους τους, μιας και η σχολική τσάντα στη σύγχρονη εκδοχή της ζυγίζει πέντε με δέκα κιλά πια. Ιδού και πιο συγκεκριμένες μετρήσεις, από επίσημα στοιχεία για τις τσάντες μαθητών Δημοτικού: στην πρώτη τάξη η τσάντα ζυγίζει 5.600 kg, στην τρίτη 6.000 kg, στην πέμπτη 6.900, στην έκτη 7.500 kg. Και στην πρώτη γυμνασίου, φτάνουμε στα 10.500 kg. Εδώ για να σηκώσεις την τσάντα, πρέπει να είσαι αρσιβαρίστας.
Ασφαλώς και δεν είναι μόνο δικό μας πρόβλημα η σχολική τσάντα-χειραποσκευή. Ερευνα που δημοσιεύτηκε στον Guardian ανέφερε ότι η πλειονότητα των μαθητών και των γονιών στην Ιαπωνία παραπονιέται για το βάρος των «randoseru», όπως ονομάζονται τα σακίδια πλάτης που κουβαλούν οι μαθητές Δημοτικού εκεί. Σχεδόν ένα στα τέσσερα παιδιά παραπονέθηκαν και για πόνους στους ώμους ή στην πλάτη τους, γεγονός που έκανε κάποιες τοπικές αρχές να επιτρέπουν στους μαθητές να αφήνουν τα βιβλία στην τάξη τους.
Τα βιβλία στην τάξη μένουν κι εδώ καμιά φορά, αλλά εξαρτάται από τη φιλοσοφία του κάθε εκπαιδευτικού. Υπάρχει επίσης το πρόγραμμα «Τσάντα στο σχολείο», μια προσπάθεια που όμως έχει να κάνει κυρίως με την εργασία για το σπίτι και όχι με το βάρος της τσάντας. Και πάλι, εφαρμόζεται μόνο σε κάποια σχολεία, και όχι σε όλα, καθώς το ελληνικό σχολείο παραμένει δασκαλοκεντρικό και βιβλιοκεντρικό στο σύνολό του.
Η εργασία στο σπίτι είναι δεδομένη για την πλειονότητα των μαθητών και ασφαλώς χρειάζεται τα βιβλία και τα τετράδια να πηγαινοέρχονται καθημερνά από τα θρανία στο σπίτι και τούμπαλιν. «Πώς να μην πάθουν τα παιδιά κυφοσκολίωση;» λένε μετά οι ειδικοί.
Θα πείτε τώρα, το ελληνικό σχολείο έχει να λύσει τόσα θέματα, τις τσάντες των μαθητών θα κοιτάξει να ελαφρύνει; Προς το παρόν, ελαφραίνουμε εμείς την κατάσταση, κουβαλώντας τις τσάντες των παιδιών μας, όπου μπορούμε. Και αντί να τα μαλώσουμε που τις αφήνουν να κατρακυλήσουν από τις σκάλες στο σχόλασμα, από τον δεύτερο όροφο στο ισόγειο, τα επιβραβεύουμε: «Σοφή απόφαση για τη μέση σας, παιδιά. Μπράβο!».