Υπάρχουν δύο ειδών κριτικές για θεατρικές παραστάσεις. Η πρώτη αφορά τη σύγκριση μεταξύ παρόμοιων αποδόσεων του ίδιου έργου ή της ίδιας κατηγορίας, όπου λέξεις άγνωστες ξεθάβονται για να φωτίσουν γωνιές του έργου, να αποκαλύψουν τις ενδόμυχες σκέψεις της σκηνοθετικής διάνοιας και τις εκφραστικές πτυχές των ηθοποιών.
Η δεύτερη, που θα διαβάσετε εδώ, απέχει παρασάγγας από την πρώτη, κυρίως για πρακτικούς λόγους. Δεν έχω παρακολουθήσει δεκάδες παραστάσεις για να ξεδιαλύνω λεπτομέρειες και να ανιχνεύω μαργαριτάρια.
Είναι το ίζημα, η σύνοψη μιας αθηναϊκής μαγικής βραδιάς όπου 5.000 απόγονοι συνευρέθηκαν για περισσότερες από τρεις ώρες στις κερκίδες του Ηρωδείου για να νιώσουν τη σύνδεση με την αλήθεια του ανθρώπου.
Και το συμπέρασμα είναι ότι η αλήθεια του ανθρώπου είναι ίδια και απαράλλαχτη για το κομμάτι του πολιτισμού της περιοχής που κατοικούμε.
Οι νευρώνες μας, η χημική λειτουργία μας, η φυσιολογία μας, δημιούργημα εξέλιξης εκατομμυρίων ετών, ξεκαρδίζονται όταν φανταζόμαστε ότι τα 2.500 χρόνια που μας χωρίζουν από τον Αισχύλο μπορούν να μας διαφοροποιούν ουσιαστικά.
Η κινητικότητα και η επικοινωνία που έχει επιφέρει η τεχνολογία απλώς αλλάζουν τα μεγέθη και αποκαλύπτουν τις ενδόμυχες αρνητικότητες μέσα από την ανωνυμία των κοινωνικών δικτύων.
Και είναι αυτή η δυνατότητα ανωνυμίας των σχολίων στα παρακολουθήματα των επωνύμων, προϊόν τεχνολογίας και επιχειρηματικών επιλογών, που αποκαλύπτει την ομοιότητα των συναισθημάτων ανάμεσα σε εμάς και τους προ-κατοίκους μας.
Ομοιότητες. Ομοιομορφίες. Ταυτότητες.
Αγαμέμνων ο Τραμπ. Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Το απόλυτο εγώ.
«Στην Τροία απόμεινε μόνο η μυρωδιά του πλούτου… όλα τα υπόλοιπα εξαφανίσθηκαν»
Η χλιδή και η πολυτέλεια.
«Εσένα δεν σου πρέπει τα πόδια σου να πατούν σε χώμα, πορφύρα θα σου στρώσω να περάσεις»
Η αδυναμία έκφρασης από τους αδύναμους.
«Βαρύ βόδι κάθεται πάνω στη γλώσσα μου»
Η εκδίκηση της μάνας Κλυταιμνήστρας.
«Θυσίασε την κόρη μου, την πιο αγαπημένη μου ωδίνη»
Η ιστορία της «Ορέστειας», απλή. Χωράει σε πέντε γραμμές. Ιδανική για σύνοψη από τις εφαρμογές περιλήψεων επί πληρωμή στο κινητό.
Η Κλυταιμνήστρα σκοτώνει τον Αγαμέμνονα όταν εκείνος επιστρέφει θριαμβευτής από τον πόλεμο της Τροίας, έχοντας όμως θυσιάσει στην αρχή της εκστρατείας την κόρη τους Ιφιγένεια, συνοδευόμενος από την ερωμένη του, την οποία εγκαθιστά στο παλάτι.
Ο Ορέστης, ο εξόριστος γιος τους, γυρίζει και εκδικείται τον πατέρα του σκοτώνοντας τη μητέρα του Κλυταιμνήστρα και τον νέο της σύντροφο Αίγισθο. Ο Ορέστης δικάζεται και αθωώνεται έπειτα από παρέμβαση που κρίθηκε αντιδημοκρατική από τη θεά Αθηνά.
Αυτή είναι η σημερινή ινσταγκραμική εκδοχή της «Ορέστειας», σε αβυσσαλέα αντιπαράθεση με τις περισσότερες από τις τρεις ώρες της χθεσινής παράστασης.
Η φόρμα, ο τρόπος, το μέρος, οι άλλοι, το μαζί, το πώς, η σειρά των λέξεων. Αυτά κάνουν τη διαφορά.
Η χαρά, η απόλαυση, η γνώση θέλουν χρόνο και κοινωνία. Η απομόνωση και η ταχύτητα δεν παράγουν ούτε αισθήματα αλλά ούτε αναμνήσεις.
Τέλεια όλα. Ερμηνείες, λόγος, εντυπώσεις. Με τον Χορό να είναι ο πρωταγωνιστής της παράστασης.
Τα νιάτα, η ποικιλότητα των απόψεων, τα σημερινά social media, επώνυμα, ζωντανά. Ουρλιάζουν. Θαυμάζουν. Οιμώζουν. Ψηφίζουν. Δωροδοκούνται. Ζουν. Μόνο μπράβο.
Και εδώ θα τελείωναν οι εντυπώσεις από την «Ορέστεια». Δεν τελειώνουν όμως, γιατί ο σκηνοθέτης θέλησε να επιχειρήσει μια σύνδεση με τη σημερινή δική του πραγματικότητα.
Εκρινε την απόφαση της Αθηνάς να αθωώσει τον Ορέστη αντιδημοκρατική, καθώς εκείνη αγνόησε το κοινό περί δικαίου αίσθημα που ήθελε να καταδικάσει τον Ορέστη.
Ακούγονται πολυβόλα, αποσπάσματα ειδήσεων στην αγγλική γλώσσα σχετικά με τις επιθέσεις των Ισραηλινών στους Παλαιστίνιους, και στη συνέχεια οικονομικές ειδήσεις, πάλι στα αγγλικά, αναφερόμενες στην άνοδο των τιμών των αμερικανικών μετοχών.
«Λευτεριά στην Παλαιστίνη» ηχεί από μερικούς. «Φονιάδες των λαών Αμερικάνοι…» ακούγεται από έναν μοναχικό.
Οσοι πιστεύουν ότι οι Αμερικανοί δεν είναι κατά συρροήν φονιάδες των λαών δεν έχουν τη δύναμη να φωνάξουν κάτι αντίθετο. Σχηματίζουν μορφασμούς ή κρύβουν τις σκέψεις τους.
Η αντικαπιταλιστική και αντιαμερικανική προσέγγιση ανακαλύπτει έναν υπερβατικό τρόπο συσχέτισής της με την αθώωσή του Ορέστη.
Αλλα έτσι είναι οι άνθρωποι. Πολύμορφες απόψεις, πολλαπλές γωνίες θέασης, ανάλογα με τον όροφο με τον οποίο βρίσκονται ή βρίσκονταν και από τις διαφορετικές συνάψεις των εγκεφάλων τους. Αυτή η συσχέτιση των σημερινών αντιπαραθέσεων με αρχέγονα θέματα είναι η απόδειξη της ομοιότητας.
Το εντυπωσιακό είναι πώς επεξεργάζονταν τις αντιπαραθέσεις τους οι αρχαίοι Αθηναίοι σε χώρους δημόσιους με 6.000 συμμετέχοντες. Μήπως ήταν εν τέλει πιο προχωρημένοι από εμάς τους σύγχρονους σε κάποια θέματα;
Αν στο τέλος παραβλέψουμε τους «φονιάδες των λαών» και τους Παλαιστινίους, που στα περάσματα των χρόνων έχουν αλλάξει πολλαπλές φορές ρόλους ανάμεσα σε θύτη και θύμα, αυτό που απομένει είναι ο βαθύς θαυμασμός για την αθηναϊκή ανακάλυψη της τέχνης που ονομάζεται θέατρο.
Και ο θαυμασμός μετατρέπεται σε μια δίψα για βουτιά στα δρώμενα και στα γραπτά των ομόγλωσσων προγόνων μας.
Απαιτεί όμως χρόνο και τρόπο. Με λυσάρια και συνόψεις δεν βιώνεις.
Καταναλώνεις.