Μόνο το σύμπαν δεν έχει όρια, λένε οι επιστήμονες. Ο Αϊνστάιν προσέθεσε και την ηλιθιότητα.
Με την απαιτούμενη συστολή και τον προσήκοντα σεβασμό η ταπεινότητα μου θα διαφωνήσει. Οι άνθρωποι δεν είναι ηλίθιοι, ούτε, βέβαια, τα άλλα ζώα. Μεταξύ των ανθρώπων υπάρχει βιαιότητα, κακία, μίσος, φθόνος, πάθος, πόθος, φιλοδοξία, εκδικητικότητα κ.α., αλλά ηλιθιότητα δεν υπάρχει. Οι άνθρωποι δρουν με βάση το συμφέρον τους και πολλές φορές κάνουν πράγματα ή λένε λόγια που τα χαρακτηρίζουμε ηλίθια, όμως στην πραγματικότητα δεν είναι. Απλούστατα, αυτά τα λόγια ή πράγματα εξυπηρετούν κάποιο συμφέρον, φανερό ή κρυφό. Βέβαια, οι άνθρωποι κάνουν λάθη για διάφορους λόγους, αλλά άλλο το λάθος και άλλο η ηλιθιότητα.
Ας πάρουμε ως παράδειγμα δύο έλληνες πολιτικούς, τον κ. Βελόπουλο και τον κ. Κασσελάκη. Ο πρώτος έχει ισχυριστεί ότι έχει επιστολές του Ιησού Χριστού, ενώ είναι γνωστό ότι ο Ιησούς δεν έχει αφήσει τίποτα γραπτό. Η λογική αντίδραση κάθε λογικού ανθρώπου είναι να σκεφτεί ότι αυτό είναι ψέμα και συνεπώς όποιος το ισχυρίζεται είναι απλώς βλάξ. Ο δεύτερος έχει πει, μεταξύ άλλων, ότι όταν τον βάφτιζαν, στη επιφάνεια του νερού της κολυμπήθρας δημιουργήθηκε ένας σταυρός από το λάδι της βάφτισης. Πρόκειται περί βλακείας, θα πείτε. Βέβαια, αυτά είναι τα πιο χτυπητά. Έχουμε ακούσει κι άλλα που φαίνονται ακόμη πιο απίθανα, όπως ότι ο ένας θα γίνει πρωθυπουργός στις επόμενες εκλογές και ο άλλος ότι θα δώσει τρεις χιλιάδες σύνταξη σε όλους.
Ναι, αλλά από αυτά δεν απορρέει ότι οι δύο αυτοί πολιτικοί είναι ηλίθιοι. Απλούστατα, θεωρούν ότι εμείς οι πολίτες ή πολλοί εξ ημών, είμαστε ηλίθιοι. Είναι το συμφέρον τους να λένε πράγματα που νομίζουν ότι θέλουμε να ακούσουμε. Πολλοί πιστεύουν ότι γίνονται θαύματα και, συνεπώς, γι αυτούς είναι πιθανόν, έστω ελάχιστα, ο μεγαλοδύναμος να στέλνει μήνυμα μέσω δύο ταπεινών χριστιανών. Εξ άλλου είναι γνωστή η προτίμηση του Ιησού Χριστού για τους φτωχούς τω πνεύματι. Ο μεγαλοδύναμος έστειλε όραμα στον Μεγάλο Κωνσταντίνο που ο ίδιος ερμήνευσε ως «Εν τούτω νίκα», γιατί να μην στείλει κάτι μικρό, ένα γραμματάκι ή ένα σταυρουδάκι, στους εν λόγω;
Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η επιλογή του τρόπου που προωθεί κανείς το συμφέρον του βασίζεται στην εξυπνάδα, στις γνώσεις ή στην εμπειρία αυτού που κάνει την επιλογή. Μπορεί σε κάποιο βαθμό αυτό να είναι σωστό, όμως στις πιο πολλές περιπτώσεις το κρίσιμο στοιχείο είναι η ηθική αυτού που παίρνει την απόφαση.
Βέβαια, το ποιοι άνθρωποι μας εκπροσωπούν στην Βουλή είναι ένα σοβαρό ζήτημα. Σοβαρότερο, όμως, ζήτημα είναι το ποιοι είναι οι άνθρωποι που με την ψήφο τους επιλέγουν τους εκπροσώπους. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι στην δημοκρατία δεν υπάρχει τέτοιο πρόβλημα. Ο κάθε πολίτης είναι ελεύθερος να κάνει τις επιλογές του. Θα έλεγα ότι μια τέτοια απάντηση είναι υπεκφυγή. Ακριβώς επειδή κάθε πολίτης είναι ελεύθερος να κάνει τις επιλογές του, η δημοκρατική κοινωνία έχει υποχρέωση να διαπαιδαγωγεί και να διαμορφώνει χαρακτήρες που μπορούν να επιλέγουν με τρόπο που να προωθεί το γενικό καλό. Η υποχρέωση αυτή απορρέει από την δυνατότητα που υπάρχει οι κακές επιλογές ορισμένων να επηρεάζουν αρνητικά τις ζωές όλων. Μόνο με αυτό τον τρόπο θα γλυτώσουμε από τους συνειδητούς λαοπλάνους.
Ο κ. Θεόδωρος Π. Λιανός είναι Ομότιμος καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών