«Οι προσδοκίες και οι φιλοδοξίες, οι δυνατότητες και οι ελπίδες που είχα στηρίξει πάνω στην κόρη μου. Ακόμα και αν τις πετάξω από πάνω μου ξανά και και ξανά, παραμένουν και με βασανίζουν. Πόσο γυμνή και άδεια πρέπει να γίνω για να με αφήσουν επιτέλους ήσυχη;».
«Σπάει» κόκαλα με τις εξομολογήσεις της η μητέρα στο μικρό κομψοτέχνημα της Κιμ Χιε Τζιν «Η κόρη μου» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ικαρος. Καμία φιοριτούρα, κανένα αλάνθαστο μητρικό φίλτρο, μόνο ρωγμές, ματαιώσεις, ενοχές και ο πιο επώδυνος, ο πιο αιματηρός αγώνας από όλους: να αποδεχτείς το παιδί σου, όχι όπως το θέλεις, αλλά όπως πραγματικά είναι.
Δεν είναι τυχαίο ότι όταν κυκλοφόρησε στην Κορέα (το 2017) έγινε μπεστσέλερ και μέχρι στιγμής έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 14 γλώσσες. Η αλήθεια είναι ότι αυξάνονται ολοένα οι σειρές, οι ταινίες και τα βιβλία με ήρωες που δεν φοβούνται πλέον να δείξουν ότι δεν ανταποκρίνονται στις σύγχρονες υπέρογκες προσδοκίες περί γονεϊκότητας.
Ακόμα και το «Aftersun» το ανεξάρτητο φιλμ που «έσκισε» πρόσφατα (και στις ελληνικές αίθουσες), διεκδικώντας ως και μια υποφηφιότητα για Οσκαρ), τι άλλο αλήθεια δείχνει από μια «ενήλικη» κόρη μόλις έντεκα χρονών που βρίσκεται να «νταντεύει» έναν 30άρη μπαμπά-παιδί;
Εχει κάτι το απελευθερωτικό αυτό το ξεγύμνωμα του μπαμπά και της μαμάς στην ποπ κουλτούρα. Eπιτέλους, διαβάζεις, ακούς, βλέπεις σπαράγματα γονεϊκότητας που υπάρχουν και μέσα σου αλλά φοβόσουν να ομολογήσεις (ακόμα και στον εαυτό σου)· συναντάς ήρωες που μεγαλώνουν παιδιά και —χωρίς να είναι «σαλεμένοι», κακοποιητικοί, παραμελούντες ή «τέρατα»– δυσανασχετούν ανοιχτά στον ρόλο τους αυτόν ή κονταροχτυπιούνται σε κοινή θέα με τις διαρκείς αντιφάσεις του.
Πόσο χάλια μάνα είμαι;
Το ίδιο συμβαίνει σιγά σιγά και με επώνυμους γονείς. Οσους τουλάχιστον καταφέρνουν κάποια στιγμή να δραπετεύσουν από τις επιταγές της instagrammable πατρότητας και μητρότητας. Προχθές π.χ. χάζευα στο «Τime» μια μίνι συνέντευξη της Γουϊτνεϊ Γουλφ Χερντ, CEO της εταιρείας γνωριμιών Bumble (όπου οι γυναίκες κάνουν την πρώτη κίνηση), μια «από τους ελάχιστους δισεκατομμυριούχους CEO που είναι και μητέρα δύο παιδιών κάτω των τεσσάρων ετών».
Αντί να κομπορρημονεί για το πώς έσπασε τη «γυάλινη οροφή» διοργανώνοντας ταυτόχρονα τα πιο τέλεια παιδικά πάρτυ, εξηγεί πώς μισεί τον όρο «εργαζόμενη μητέρα» («Πιστεύω ότι κάθε μητέρα είναι εργαζόμενη») και πώς η ίδια πάλεψε με την επιλόχειο κατάθλιψη.
Στην δε ερώτηση της δημοσιογράφου «Μπορεί να μου πείτε μια φορά που νιώσατε αποτυχημένη ως γονιός;» απαντά ως εξής: «Μμμ… Μήπως χθες το βράδυ; Δεν μπορούσα να τον κοιμήσω και στη 1 τη νύχτα έβαλα το κεφάλι ανάμεσα στα χέρια μου, σε στυλ: Tι έκανα; Τι έχω κάνει τόσο λάθος; Γιατί είμαι τόσο χάλια σε αυτό;».
Γονεϊκό burnout
Η αλήθεια είναι ότι και οι «απλοί» γονείς (που σίγουρα δεν βγάζουν δισεκατομμύρια) δεν κρύβουν ότι νιώθουν συχνά να συνθλίβονται από το βάρος ενός ρόλου για τον οποίον ουδείς είναι ποτέ προετοιμασμένος.
Σύμφωνα π.χ. με πρόσφατη αμερικανική έρευνα («Parenting in America Today», Ιανουάριος, 2023) του Pew Research Center, η πλειοψηφία των μαμάδων (66%) και των μπαμπάδων (58%) καταθέτουν ότι η γονεϊκότητα είναι πολύ πιο δύσκολη από ό,τι την είχαν φανταστεί. Σημειωτέον ότι περισσότερες είναι οι μητέρες που θεωρούν ότι το να είσαι γονιός είναι– πολύ συχνά ή και συνέχεια– κουραστικό (47% έναντι 34%) και στρεσογόνο (33% έναντι 24%).
Η ψυχική κόπωση είναι επίσης πολύ συχνή, με τη «γονεϊκή εξουθένωση» (parental burnout) να εξακολουθεί σήμερα να σαρώνει (στη διάρκεια της πανδημίας συμπεριλήφθηκε στις διαδικτυακές συνεδρίες που παρασχέθηκαν από εγχώρια ομάδα επιστημόνων στo πλαίσιo του Προγράμματος Υποστήριξης Γονεϊκών Ικανοτήτων).
Το μείγμα ενός αισθήματος αναποτελεσματικότητας και ανεπάρκειας ανακατεμένου με ενοχές και ντροπή μπορεί να είναι αδυσώπητο. Ειδικά σε περιόδους, όπως η σημερινή, με ένα μονίμως ρευστό κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον.
Διόλου τυχαίο ότι στη Γερμανία υπάρχουν κλινικές για αποστραγγισμένους από δυνάμεις γονείς. Σύμφωνα με το BBC, πρόκειται για τη μοναδική χώρα όπου η ολιστική «θεραπεία» τριών εβδομάδων σε ειδικό health retreat ονόματι «Kur» συνταγογραφείται κανονικά από τον γιατρό σου, συχνά μάλιστα προληπτικά, και περιλαμβάνει το πλέον σημαντικό: τη φροντίδα των παιδιών σου (εσύ περνάς χρόνο μαζί τους, μετά την κούρα, κάθε απόγευμα).
Δεν ξεχνώ ποτέ τη συμβουλή μιας έμπειρης εκπαιδευτικού τον τρίτο χρόνο της δικής μου μητρότητας: «Δεν υπάρχει τέλειος, μόνο “αρκετά καλός” γονιός». Δεν πρόκειται περί μίρλας, αγνωμοσύνης ή ηττοπάθειας αλλά για την αποδοχή μιας πραγματικότητας.
Η ανατροφή ενός παιδιού δεν περιλαμβάνει μόνο δέος μπροστά σε ροδαλά μωρουδίστικα μαγουλάκια. Η απέραντη γονεϊκή αγάπη κρύβει συχνά λάθη, οργή, φόβους, νοσταλγία για τη ζωή σου «πριν», κάμποσα μη επιθυμητά μπαγκάζ από τη δική σου οικογένεια, παράλογες προσδοκίες κ.ά. Οσο πιο ανοιχτά το αποδεχτείς και το αντιμετωπίσεις, τόσο πιο «τέλειος» γονιός είσαι.