Δεν έχει σημασία αν είναι κάποιος επώνυμος ή ανώνυμος. Αν αυτός που χάνεται οδηγεί «φιατάκι» ή «φεραρικό». Ο θάνατος εξισώνει το αποτύπωμα της απώλειας. Δεν κοιτάζει το σήμα στο καπό. Ομως, κάθε μέρα, γίνεται σφαγή στους ελληνικούς δρόμους. Τα ξέρετε. Από κακοσυντηρημένους τάπητες με ανύπαρκτο συντελεστή τριβής, ανεπαρκείς ελέγχους και συχνά υποκριτική αστυνόμευση σε ευθείες (καλά κρυμμένη πίσω από πικροδάφνες και όχι σε επικίνδυνες στροφές, ίσα-ίσα για να μαζεύονται πρόστιμα μετ’ ευκολίας) μέχρι ανελέητη κοινωνική επίδειξη τσάμπα μαγκιάς, αντρίλας – συχνά και βάρβαρης καγκουριάς.
Το βράδυ της Πέμπτης πάντως, η θέα της απανθρακωμένης κόκκινης Ferrari στο ατάραχο δέντρο της Λεωφόρου Καραμανλή, στα Πηγαδάκια της Βούλας, πέρα από το αυτονόητα θλιβερό ενός θανάτου, ήλθε να υπενθυμίσει μερικές βασικές αλλά ξεχασμένες αλήθειες.
Μια πρώτη;
Οτι, κυρίες και κύριοι, τα αυτοκίνητα έχουν εξελιχθεί ως δυνατότητες μακράν περισσότερο από τις ικανότητες του μέσου οδηγού. Δεν χρειάζεται να έχεις supercar για να πας «τέζα». Πλέον, αν ξέρεις και δεν είσαι απλός χειριστής αλλά Πραγματικός Οδηγός (με σκόπιμα πεζοκεφαλαία), μπορείς να πας εξαιρετικά γρήγορα. Αλήθεια, πόσοι οδηγοί, από την εποχή που πήραν δίπλωμα μέχρι μερικές δεκαετίες αργότερα, εξελίχθηκαν ανάλογα; Ποιο απηρχαιωμένο σύστημα είναι αυτό που μας έδωσε κάποτε ένα δίπλωμα, το χώσαμε στο νάιλον και, κάθε φορά που αγοράζουμε αυτοκίνητο, ανεβαίνουμε ιπποδυνάμεις με βάρκα την ελπίδα;
Δεν αναφέρομαι στον νεκρό, εδώ δεν θα διαβάσετε ανατριχιαστικές λεπτομέρειες. Η τοποθέτηση αφορά όλους μας.
Τα αυτοκίνητα, ακόμα και ένα κατηγορίας υπερ-μίνι, πάνε πλέον πολύ πιο γρήγορα για τον μέσο οδηγό. Ενα 200 ίππων; Πάει σφαίρα. Σε σκοτώνει για πλάκα, αν δεν το σεβαστείς. Ενα, δε, 500 ίππων; Ασ’ το. Οπλο κανονικό. Και το όπλο, αν δεν ξέρεις να το χειριστείς, αν δεν έχεις μάθει πώς αντιδρά σε μια απότομη υπερστροφή ή πώς ελέγχεται μια μεταφορά βάρους (λέγεται ότι έγινε αυτό καθώς ο άτυχος 45χρονος προσπάθησε να αποφύγει πεζό), τιμωρεί.
Κανονικά; Ναι, θα έπρεπε να υπάρχουν διαβαθμίσεις διπλωμάτων οδήγησης: με τακτικές εξετάσεις, ξανά και ξανά, αναλόγως ισχύος αυτοκινήτου που οδηγείς, αναλόγως γνώσεων και ικανοτήτων. Κάτι σαν ώρες πτήσης και εμπειρίας. Ναι, το ξέρω, δεν γίνονται αυτά. Θα κατέρρεε το σύστημα. Εδώ, επί δεκαετίες συντηρείται ένα ολόκληρο οικοδόμημα μίζας και αδιαφορίας για εν δυνάμει serial killers. Τελούμε ακόμη υπό ενός σαθρού συστήματος αξιολόγησης που σε κόβει αν ακουμπήσεις πεζοδρόμιο στο παρκάρισμα. Είναι το ίδιο ακριβώς που δεν υποψιάζεται καν να ελέγξει τι κάνεις ως νέος οδηγός αν σου ξεκολλήσει το αυτοκίνητο σε κάκιστους δρόμους με ελάχιστη πρόσφυση. Ταυτόχρονα, υπάρχουν εκπαιδευτές που συντηρούν επί δεκαετίες ανήθικες παράγκες. Με ακόμα περισσότερους διεφθαρμένους εξεταστές για μια χούφτα ευρώ. Φυσικά, ζούμε στη χώρα όπου υπάρχει ανύπαρκτη επανεξέταση ακόμα κι όταν είσαι με το ένα πόδι στον τάφο και ίσα που ξεχωρίζεις το πλέξιμο από το μεσαίο πεντάλ.
Στο δε άλλο ηλικιακό άκρο, συχνά σε εύπορες οικογένειες, παρατηρούνται άλλου τύπου φαινόμενα. Δηλαδή, τι; Να πάρεις στον δεκαοκτάχρονο γιο σου δυνατό πισωκίνητο; Εδώ, αν κάνεις μερικές πλαγιολισθήσεις (κοινώς, παντιλίκι), μπορείς να πας μετά να δεις τα πίσω σου λάστιχα και να διαπιστώσεις ότι μόλις έχασες μερικά χιλιοστά γόμας. Και αρκεί ένα σετ ψιλοφθαρμένα πίσω ελαστικά για να μην προλάβεις να ψελλίσεις τη μάρκα του δυνατού σου πισωκίνητου αν, χτύπα ξύλο, κάνεις λάθος και πατήσεις μερικά χιλιοστά περισσότερο το γκάζι – ας πούμε, σε έναν τυπικό τσάτρα-πάτρα, βρεγμένο, ελληνικό δρόμο.
Κακά τα ψέματα, κανένα ηλεκτρονικό σύστημα, κανένα ABS, ESP, EBD, και βάλτε μέσα όσα αρκτικόλεξα θέλετε, δεν μπορεί να νικήσει τη Φυσική.
Κακά τα ψέματα, κανένα ηλεκτρονικό σύστημα, κανένα ABS, ESP, EBD, και βάλτε μέσα όσα αρκτικόλεξα θέλετε, δεν μπορεί να νικήσει τη Φυσική. Αν σου ξεκολλήσει βίαια μια μεταλλική μάζα βάρους, ας πούμε, ενάμισι τόνου; Μαζεύεται είτε από τύχη είτε από σοβαρή γνώση. Και η δεύτερη δεν αποκτάται παρέα με την επιταγή που έσκασες για να βγεις με το καμάρι από το showroom. Κοινώς, τα φράγκα δεν αγοράζουν ένα ζευγάρι έμπειρα χέρια. Δυστυχώς, πάνε χωριστά.
Και τι να γίνει, δηλαδή; Δεν θα έπρεπε να πηγαίνει ο κόσμος σε πίστες και να μαθαίνει να οδηγεί πέρα από τα βασικά; Ναι, σύμφωνοι, εννοείται και θα έπρεπε. Θα έπρεπε να υπάρχουν εν αφθονία και συστηματοποιημένες στον σχεδιασμό εκπαίδευσης.
Ομως αυτό, για ένα εκατομμύριο λόγους, δεν μπορεί να γίνει στην Ελλάδα. Αμα θες, πας στις κάνα δυο που υπάρχουν. Και στις πίστες ή σε σχολές σπορ οδήγησης πηγαίνουν, βασικά, δύο κατηγορίες ανθρωπότυπων: πρώτον, οι petrolheads, όσοι δηλαδή απολαμβάνουν την οδήγηση και, δεύτερον, όσοι αναγνωρίζουν πως χρειάζεται να βελτιωθούν ώστε να γίνουν ασφαλέστεροι οδηγοί στις καθημερινές τους μετακινήσεις. Πόσοι είναι αυτοί; Ξέρετε πολλούς;
Μία λύση είναι να γίνουμε Ελβετία. Ή και Λονδίνο. Με άπειρες κάμερες, πρόστιμα που έρχονται συστημένα, τροχαία που δεν την πιάνεις στο φιλικό και γενικώς με πολιτική αυστηρής αστυνόμευσης που δεν αστειεύεται. Μπορεί να γίνει αυτό στην Ελλάδα; Οσο απέχουν οι τρύπες του Εμενταλ από αυτές του Σύμπαντος. Στη Βρετανία, για παράδειγμα, υπάρχουν πιο πολλές πίστες από περίπτερα, υπάρχει αυτοκινητική κουλτούρα, υπάρχουν δρόμοι στα Χάιλαντς όπου πάνε για οδήγηση, οι Γερμανοί έχουν ακόμα ελεύθερα όρια στις αουτομπάνεν, γενικώς έχει διαμορφωθεί άλλου τύπου σχέση με την οδήγηση. Εδώ είμαστε στο χύμα. Πότε έγιναν οργανωμένοι έλεγχοι για το αν φοράμε ζώνη; Πόσες φορές μας γράψανε επειδή τα λάστιχά μας είναι «κόντρα πλακέ»; Και αν το έκαναν, ποιον γνωστό μας θα βάζαμε για να σβήσουμε την κλήση; Το έγκλημα συντελείται εν συνόλω.
Δυστυχώς, η οδήγηση παραμένει μια υποτιμημένη τέχνη. Ή τεχνική. Ή δεξιοκινητική ικανότητα.
Με τούτα και μ’ εκείνα, δυστυχώς, η οδήγηση παραμένει μια υποτιμημένη τέχνη. Ή τεχνική. Ή δεξιοκινητική ικανότητα. Πείτε την όπως θέλετε. Αντίθετα, υπάρχουν άπειρες καθημερινές δραστηριότητες για τις οποίες τελούμε υπό συστηματική άγνοια αλλά δεν υπάρχει καμιά περαιτέρω συνέπεια ή κόστος. Ας πούμε, μπάσκετ. Σκάκι. Ή πιάνο. Και τι έγινε, δηλαδή, αν δεν ξέρεις; Η οδήγηση, ωστόσο, αυτό το μυστήριο, παραμένει δραστηριότητα που την ασκεί όλος ο πλανήτης χωρίς σημαντικό τμήμα του να γνωρίζει κάτι πέραν των βασικών. Ακόμα περισσότερο στην Ελλάδα. Ο Τρωικός Πόλεμος είναι καραμέλα για μικρά παιδιά απέναντι σε αυτά που συμβαίνουν στην ημεδαπή. Σφάζονται, τραυματίζονται, σακατεύονται άνθρωποι, χάνονται ευκαιρίες, χαμόγελα, άνθρωποι στο τίποτα.
Και ξέρετε κάτι; Ολη αυτή η ανθρωποθυσία είναι και το καλύτερο άλλοθι για την αυτόνομη οδήγηση που έρχεται. Είναι βέβαιο ότι σε μερικά χρόνια, οι επόμενες γενιές θα αναρωτούνται πώς γινόταν να αφήνουμε ανθρώπους να περιφέρονται με ταχύτητα μέσα σε ατσάλινα κουτιά δύο χιλιάδων κιλών. Οι petrolheads, σαν του λόγου μου, θα κράζουν την αυτοματοποιημένη μετακίνηση γιατί «θα σκοτώσει τη χαρά της οδήγησης, της συμμετοχής, το σασπένς». Ναι, όμως ίσως απαντήσει ο τεχνοκράτης του φαντασιακού διαλόγου ότι έτσι θα σώζονταν άνθρωποι, δεν θα υπήρχε απώλεια μέσα στην κόκκινη Ferrari. Και θα έχει κι αυτός δίκιο.
Συγγνώμη, αλλά είναι αντιφατικό: οι κατασκευαστές πουλάνε την ιπποδύναμη, τη δύναμη, την ταχύτητα, την ίδια στιγμή που αυτή λίγο-πολύ απαγορεύεται. Και οι σπορ κατασκευαστές θα έχαναν δισεκατομμύρια αν αύριο λοβοτομούνταν η ισχύς και οι επιδόσεις. Ολα είναι τόσο κομπλικέ. Και τo σκάκι, το πιάνο, ξαφνικά, δείχνουν απλά. Το έγραψε καλύτερα ο Νίκος Δήμου κάποτε: «Αγρια, σκληρή, όμορφη, τρελή, άδικη, ανήθικη, ανόητη, υπέροχη, τραγική, άνιση ζωή».
ΥΓ. Τα συλλυπητήριά μας στην οικογένεια της αφορμής για τούτες τις γραμμές.
Tα πιο πρόσφατα επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας για το 2019, αναφορικά με τα ατυχήματα, δυστυχήματα και τα αίτιά τους, αποτυπώνονται στα τρία παρακάτω γραφήματα:
