Ακόμα και αν δεν είσαι φυσιογνωμιστής, το πιθανότερο είναι να γίνεις, παρατηρώντας τους διαδηλωτές στη Μινεσότα και στο Μίσιγκαν. Ζητούν άρση των περιοριστικών μέτρων, κρατώντας πινακίδες που, ουσιαστικά, μεταφέρουν τα μηνύματα του προέδρου Τραμπ στο twitter.
Οι ίδιοι επικαλούνται τη δεύτερη τροποποίηση του αμερικανικού συντάγματος, αυτή που επιτρέπει την οπλοκατοχή και την άμυνα εναντίον τυραννικού καθεστώτος. Ο πρόεδρος τους στηρίζει. Η αντίφαση έχει να κάνει με το σύστημα διακυβέρνησης των ΗΠΑ, εν προκειμένω με τη δυνατότητα που έχουν οι κυβερνήτες των Πολιτειών να επιβάλλουν μέτρα περιορισμού, αγνοώντας τις προτροπές του ίδιου του προέδρου.
Οι διαδηλωτές αντιπροσωπεύουν διαφορετικές ψηφίδες της αμερικανικής κοινωνίας, όλες τους, πάντως, τοποθετημένες στα άκρα της εικόνας. Κάποιοι πιστεύουν ότι κυβερνώνται από κομμουνιστές, άλλοι βλέπουν εχθρούς του Θεού και άλλοι απλώς θέλουν να ανοίξουν το μαγαζί τους. Ανάμεσά τους υπάρχουν και μερικοί αρνητές της πανδημίας. Σχεδόν όλοι τους ψηφίζουν Τραμπ. Θα είχε, πάντως, ενδιαφέρον να μάθουμε πόσοι από αυτούς ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες που απειλεί θανάσιμα ο ιός. Στοίχημα πως είναι λίγοι. Στις κάμερες δηλώνουν ότι προτιμούν να προσβληθούν από τον ιό από το να υφίστανται περιορισμό της συνταγματικής και οικονομικής ελευθερίας τους. Πρόκειται, ασφαλώς, για μία γραφική, κυνική, ακραία μειοψηφία. Αν, όμως, τα μέτρα επιστρέψουν το φθινόπωρο, θα γίνουν περισσότεροι. Και όχι μόνο στις ΗΠΑ.
Κανένας, βέβαια, δεν γνωρίζει πώς θα είναι τα πράγματα το φθινόπωρο, όταν, λογικά, θα έχουμε τη νέα επίθεση του ιού. Δεν ξέρουμε αν θα υπάρχει φάρμακο, ούτε πόσο αξιόπιστα θα είναι τα τεστ αντισωμάτων. Ξέρουμε ή, καλύτερα, διαισθανόμαστε, ότι είναι δύσκολο, ως απίθανο, να ξαναδούμε μέτρα αντίστοιχης έκτασης και ισχύος.
Ο Σωτήρης Τσιόδρας συνηθίζει να λέει ότι όταν έχουμε τα μαζικά τεστ αντισωμάτων, δεν αποκλείεται να εκπλαγούμε ευχάριστα. Αυτό που εννοεί είναι ότι, ενδεχομένως, ο ιός έχει πολύ μεγαλύτερη διασπορά («ως και εκατό φορές»), με πολλούς ασυμπτωματικούς φορείς, συνεπώς ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού έχει κατακτήσει, έστω παροδικά, ανοσία. Προς αυτό το συμπέρασμα συγκλίνει και η έρευνα του καθηγητή του Στάνφορντ Γιάννη Ιωαννίδη, ο οποίος υποστηρίζει ότι τα κρούσματα στη Σάντα Κλάρα, στην Καλιφόρνια, είναι από 50 ως 85 φορές περισσότερα από αυτά που καταγράφονται επισήμως. Αν συμβαίνει αυτό, τότε και η θνητότητα που προκαλεί ο ιός είναι 50 ως 85 φορές μικρότερη και εστιάζεται σχεδόν αποκλειστικά στις μεγάλες ηλικίες με υποκείμενα νοσήματα. Ο κ. Ιωαννίδης εκτιμά ότι τα κρούσματα στην Ελλάδα μπορεί να φτάνουν και στις 200.000.
Αυτές οι εκτιμήσεις πρέπει φυσικά να δοκιμαστούν σε μεγαλύτερα ερευνητικά πεδία. Τα αποτελέσματα από τα τεστ αντισωμάτων θα καθορίσουν και την πολιτική των κρατών για την ανάσχεση του ιού, μέχρι τη διάθεση εμβολίου. Ωστόσο υπάρχουν δύο στοιχεία που μπορούμε να θεωρήσουμε ασφαλή στις προβλέψεις μας. Πρώτον, lockdown θα ξαναδούμε μόνο αν η πανδημία λάβει πολύ ακραίες διαστάσεις το ερχόμενο φθινόπωρο και δεύτερον, ακόμα και υπό το θετικό σενάριο, οι ευπαθείς ομάδες θα μείνουν υπό καθεστώς περιορισμού μέχρι τη διάθεση του εμβολίου.
Όμως στις ευπαθείς ομάδες δεν ανήκουν μόνο οι ηλικιωμένοι. Ανήκουν και άτομα που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία, αλλά υποφέρουν από σοβαρό υποκείμενο νόσημα. Είναι, λοιπόν, πολύ πιθανό να βρεθούμε μπροστά σε ένα νέο, πρωτόγνωρο είδος κοινωνικού διαχωρισμού με τους ευπαθείς να αποκόπτονται, κατά κάποιον τρόπο, από τον παραγωγικό και κοινωνικό ιστό. Ενδεχομένως δε, να αποκόπτονται δια θεσμοθετημένων περιοριστικών μέτρων για την αποφυγή υπερφόρτωσης των συστημάτων Υγείας. Και αυτό είναι επίσης ένα πεδίο πάνω στο οποίο θα δοκιμαστούν συνταγματικά και θεσμικά πλαίσια. Αν υπάρξει σύσταση, είμαστε εντάξει. Αν υπάρξουν, όμως, μέτρα, τότε τίθεται θέμα συνταγματικής τάξεως. Μπορεί, αλήθεια, μία κοινωνία να περιορίζει υποχρεωτικά τους ευπαθείς προκειμένου να μην εξαντλούνται οι πόροι του συστήματος Υγείας;
Από εδώ ξεκινούν και διάφορα άλλα παρακλάδια προβληματισμού. Τι θα συμβεί, ας πούμε, με έναν δάσκαλο που ανήκει σε ευπαθή ομάδα, αλλά συγχρωτίζεται με παιδιά; Και τι θα γίνει με τον ιδιωτικό υπάλληλο που πάσχει από χρόνιο νόσημα και, εκ των πραγμάτων, θα πρέπει να πάρει αποστάσεις από τον χώρο εργασίας του; Θα καλύπτεται ο μισθός του ή θα κληθεί να τα βγάλει πέρα μόνος του;
Αυτή η κρίση μας βάζει ερωτήματα που νομίζαμε ότι έχουμε απαντήσει, διατυπώνοντας αρχές και δικαιώματα. Βέβαια η ανισότητα ανάμεσα στη νιότη και στο γήρας, στον υγιή και στον ασθενή, ανήκει στις θεμελιώδεις συνθήκες της ζωής και του κόσμου μας. Όμως εδώ μπορεί να βρεθούμε μπροστά σε κάτι εντελώς διαφορετικό. Ο νέος και ο υγιής ίσως ζητήσουν από τον γέρο και τον ασθενή να κάνουν στην άκρη, για το καλό όλων. Η προστασία των ευπαθών θα παραπέμπει σε όρους πρόνοιας και κοινωνικής αλληλεγγύης, αλλά ταυτόχρονα, αν αλλάξει λίγο ο φωτισμός, θα φαίνεται σκληρή, άδικη, ίσως και απάνθρωπη.