Στη δημοσιογραφική μου ζωή συνάντησα πολλές φορές μια κυρίαρχη αντίληψη που είναι άδικη – είναι αυτή που εκλαμβάνει τα δημόσια κεκτημένα ως εκ θεού προερχόμενα… Σαν να έβρεξε μια μέρα και αυτά να φύτρωσαν στο χώμα.
Πολλές φορές διαπίστωσα ότι το ευρώ, η ευρωπαϊκή ιδιότητα της Κύπρου, το μετρό, το αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος», η γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, είναι πια τόσο καθημερινές και οικείες εικόνες, που είτε θεωρούμε ότι υπήρχαν ανέκαθεν, είτε αδιαφορούμε για την προϊστορία τους, όπως αδιαφορούμε για το φως που ανάβει με το πάτημα ενός διακόπτη.
Και όμως, αυτές οι γνώριμες προσλαμβάνουσες της καθημερινότητάς μας έγιναν δύσκολα, κόντρα σε μυριάδες αντιστάσεις και συμφέροντα, συνοδεύθηκαν από συκοφαντίες και διαβολές, υπερπήδησαν πολλά εμπόδια ως την τελική υλοποίησή τους. Ηταν «στόχοι ζωής» ενός ανθρώπου που είχε όραμα να βελτιώσει την Ελλάδα και τη ζωή των Ελλήνων.
Ας εξηγήσουμε συγκεκριμένα.
Αν ανατρέξουμε στις εφημερίδες της εποχής, θα δούμε πως όταν ξεκινούσε το έργο του Μετρό, ο Κώστας Σημίτης είχε βρεθεί αντιμέτωπος με τον καγχασμό μεγάλου μέρους της κοινωνίας, που τον ταύτιζε εικονογραφικά με τον Μετροπόντικα. Ο «Ιάσονας» ήταν αργός, οι αρχαιολόγοι ήταν καχύποπτοι γιατί επίμονα συνέχισε να σχεδιάζεται ο σταθμός του Κεραμεικού, τα «τρωκτικά του εκσυγχρονισμού» θησαύριζαν από το έργο…
Τα εργοτάξια, η δυσκολία στη συγκοινωνία και η πίεση που συνεπάγεται η εκσκαφή σε μια περιοχή γονιμοποιήθηκαν από τα πνεύματα των μονίμως αντιδρώντων, κι έτσι γεννήθηκε ένα γενικευμένο κλίμα αντίδρασης στο έργο. Που ξεχάστηκε μέσα σε μια νύχτα – το πρωινό που εγκαινιάστηκε το Μετρό και ένα εκατομμύριο πολίτες επιβιβάστηκαν στα βαγόνια του για να αισθανθούν Ευρωπαίοι.
Η ένταξη στο ευρώ, η τεράστια εθνική επιτυχία της χώρας μας (ανάλογη της ένταξής μας στην ΕΟΚ από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή), αντιμετωπίστηκε με αμφιθυμία από την τότε αξιωματική αντιπολίτευση. Κατά τον Κώστα Καραμανλή, η κυβέρνηση Σημίτη «βρήκε στον δρόμο της το θέμα της ΟΝΕ και ακολούθησε μηχανικά τον δρόμο. Μπήκαμε στην ΟΝΕ με τον αυτόματο πιλότο», είχε πει, μολονότι σε άλλη ομιλία του είχε επικρίνει τον κ. Σημίτη ως τον «πρωθυπουργό των φόρων».
Η πρόθεση της κυβέρνησης για ένταξη στο ευρώ, εξάλλου, ήταν «πομπωδώς αναγγελθείσα», ενώ έναν χρόνο πριν από την ένταξη ο κ. Καραμανλής είχε μιλήσει για «ναυάγιο της εφαρμοζόμενης οικονομικής πολιτικής» και για «διάρρηξη της αξιοπιστίας και σοβαρότητας της χώρας». Κόντρα στις προφητείες, ωστόσο, η Ελλάδα μπήκε στο ευρώ εγκαίρως, απολαμβάνοντας την προστασία του σε πλείστες κρίσεις.
Η πορεία ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ενωση, σήμερα, με την πατίνα του χρόνου που πέρασε, θεωρείται περίπου αυτονόητη. Την εποχή εκείνη, όμως, η εκτίμηση πως η αίτηση της ευρωπαϊκής προσχώρησης της Κύπρου θα απορριφθεί ήταν κοινός τόπος. Καταρχάς, διότι κανείς εταίρος δεν αποδεχόταν την ένταξη μιας χώρας βεβαρυμένης με το φορτίο του άλυτου Κυπριακού. Επίσης, διότι προέκυπταν σοβαρά νομικά προβλήματα με το μελλοντικό καθεστώς της τουρκοκυπριακής πλευράς. Και τέλος, διότι πολλοί ανησυχούσαν πως η ένταξη της Κύπρου ανοίγει ταυτόχρονα και την κερκόπορτα στην Τουρκία.
Κόντρα σε όλες αυτές τις εύλογες ανησυχίες, η Ελλάδα μαζί με την Κύπρο, ο κ. Σημίτης, δηλαδή, μαζί με τον Γλαύκο Κληρίδη, υπερπήδησαν όλα τα εμπόδια. Η συμφωνία του Ελσίνκι δημιούργησε ένα ευνοϊκό πολιτικό κλίμα για την αξιοπιστία της Ελλάδας, η οποία με τη σειρά της μπόρεσε να διεισδύσει στους ευρωπαϊκούς πολιτικούς συσχετισμούς, διαμορφώνοντας και ένα σχήμα αποδεκτό για το μέλλον των Τουρκοκυπρίων. Ετσι, το 2004 η Κύπρος –κόντρα σε όλες τις προφητείες– εντάχθηκε στην ΕΕ.
Η γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου ήταν ένα όνειρο του Χαριλάου Τρικούπη που έμελλε να υλοποιηθεί από τον Κώστα Σημίτη ενάμιση αιώνα αργότερα. Σήμερα αποτελεί ένα τοπόσημο, ένα έμβλημα της περιοχής – εκείνη την εποχή όμως, πολλά συμφέροντα ιδιοκτητών των φέρι μποτ αντιδρούσαν στο έργο, ενώ στα χρόνια της κατασκευής της ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κώστας Καραμανλής είχε καταψηφίσει τη σύμβαση του έργου στη Βουλή και είχε μιλήσει απαξιωτικά για ένα «έργο-μακέτα».
Η μεταφορά του αεροδρομίου στα Σπάτα είχε επίσης βρεθεί στο στόχαστρο πολλών. Οικολόγων που υποστήριζαν ότι το νέο αεροδρόμιο βρίσκεται στο διάβα των πουλιών, τουριστικών μονάδων στην περιοχή Γλυφάδας – Βουλιαγμένης, αλλά και της ΝΔ. Δύο μήνες πριν από τα εγκαίνια, και ενώ το αεροδρόμιο είχε παραδοθεί και γίνονταν δοκιμές, η ΝΔ κατήγγειλε ότι υπήρχαν «προβλήματα λειτουργικότητας, προσβασιμότητας, αλλά και ανταγωνιστικότητας του νέου αεροδρομίου», και επίσης ότι «δεν διαθέτει τα μίνιμουμ στάνταρ ασφαλείας».
Κατά τις εκτιμήσεις της επρόκειτο «να περιοριστεί ο αριθμός κίνησης των αεροπλάνων, καθώς ο βόρειος εναέριος χώρος είναι μπλοκαρισμένος από το στρατιωτικό αεροδρόμιο της Τανάγρας και δεν θα μπορούν να λειτουργούν και οι δύο αεροδιάδρομοι» – για να διαψευστεί τελικά πανηγυρικά από την πραγματικότητα! Ο κ. Καραμανλής, τέλος, στη Βουλή είχε επικρίνει σφοδρά τον κ. Σημίτη επειδή έθετε σε λειτουργία ένα έργο που δεν συνοδευόταν από έργα πρόσβασης.
Σήμερα, από πολλούς αναλυτές υπογραμμίζεται ένα απαράδεκτο γεγονός: οι ύβρεις που έχει δεχθεί ο Κυριάκος Μητσοτάκης, κυρίως στα social media. Ωστόσο, η συγκεκριμένη πρακτική έρχεται από παλιά. Και αν τότε δεν ανθούσαν τα social media, τον τόνο έδιναν οι ρητορείες της Βουλής. Το 1996, λοιπόν, μετά από την κρίση στα Ιμια, όταν ο Κώστας Σημίτης (πρωθυπουργός επτά ημερών!) με παρρησία ευχαρίστησε τις ΗΠΑ για τη θετική συμβολή τους στην αποτροπή του πολέμου, ο Πάνος Καμμένος απείλησε τον πρωθυπουργό με παραπομπή «στο Γουδί», ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Μιλτιάδης Εβερτ μίλησε για «προδοσία» και πρότεινε στον πρωθυπουργό να κάνει «χαρακίρι» ως «ανίκανος ηγέτης», ενώ ο Αντ. Σαμαράς είχε μιλήσει για «εξωτερική πολιτική της καρπαζιάς».
Καταλήγοντας, θέλω να πω, πως επειδή χρόνισαν κάποια δημόσια κεκτημένα μας, θεωρούμε ότι είναι αυτόματοι συντελεστές της καθημερινότητάς μας. Σπανιότατα αναφερόμαστε και σε αυτόν που τα έκανε «κεκτημένα». Τη Δευτέρα, στις 6 Νοεμβρίου, στις 7 μ.μ., στο Ιδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού, με πρωτοβουλία της Αννας Διαμαντοπούλου και του Δικτύου, μαζί με το Ινστιτούτο Ζακ Ντελόρ, τη «Μεταρρύθμιση» και το Οικονομικό Φόρουμ Δελφών, μας δίνεται η ευκαιρία να τιμήσουμε τον Κώστα Σημίτη για τη συμβολή του στην προκοπή αυτής της χώρας και να ανατρέξουμε σε εκείνη τη δύσκολη και ενδιαφέρουσα εποχή. Γιατί οι άνθρωποι γράφουν Ιστορία. Και γιατί η συλλογική μνήμη είναι ένα πολύτιμο εργαλείο στην κατανόηση του παρόντος.
* Η Χριστίνα Πουλίδου είναι δημοσιογράφος, διευθύντρια του Ιδρύματος Σημίτη