Στις 23 Ιουνίου 1996 πέθανε ο Ανδρέας Παπανδρέου. Στις 23 Ιουνίου 1936 γεννήθηκε ο Κώστας Σημίτης. Είδα αρθρογραφία αυτές τις μέρες πάνω σ’ αυτή την αλλόκοτη ιστορική σύμπτωση, κυρίως λόγω των 25 χρόνων από τον θάνατο του Ανδρέα και δευτερευόντως για τα γενέθλια του 85χρονου πια Σημίτη.
Η κοινή ιστορική πεποίθηση είναι ότι ο Ανδρέας δεν χώνευε, ούτε γούσταρε πολιτικά τον Σημίτη. Υπάρχει μάλιστα η φημολογία της εποχής, που έλεγε πως όταν ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ πληροφορήθηκε στο κρεβάτι του στο Ωνάσειο ότι η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ εξέλεξε τον Σημίτη για διάδοχό του στην πρωθυπουργία, γύρισε απογοητευμένος από την άλλη πλευρά και δεν έβγαλε άχνα. Δεν ξέρω καν αν ο Ανδρέας είχε επαφή με το περιβάλλον εκείνο τον καιρό, αλλά δεν θα απέκλεια μια αντίδρασή του σαν κι αυτή. Ξέρω, όμως, παράλληλα ότι αυτή την «εμπιστευτική» πληροφορία την κυκλοφόρησε τότε το ηττημένο εσωκομματικό στρατόπεδο, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει. Παναγιωτακόπουλοι και λοιποί τη διακίνησαν, με τη Δήμητρα να νεύει καταφατικά.
Αυτοί που αποτιμούν την πρωθυπουργία Σημίτη ως μια μαύρη περίοδο της πολιτικής ζωής του τόπου, αναφέρονται με κάθε ευκαιρία στην αντιπάθεια του Ανδρέα προς τον διάδοχο του, ως επίρρωση του δικού τους αντισημιτικού μένους, που αθωώνει το ΠΑΣΟΚ του ιδρυτή και τα φορτώνει όλα στο ΠΑΣΟΚ αυτού που τον διαδέχτηκε. Παραβλέπω το αν έχουν δικαίωμα σήμερα καραμανλικοί ή συριζαίοι που μίσησαν εν ζωή τον Ανδρέα να επικαλούνται τις προθέσεις και τις θέσεις του, για να παω στην ουσία. Αν πάρουμε τοις μετρητοίς την ιστορική εκδοχή της εναντίωσης του Ανδρέα στην επικράτηση Σημίτη, τότε καταλήγουμε ότι ήταν υπέρ της πρωθυπουργίας Ακη Τσοχατζόπουλου. Κοιτάζοντας τα πράγματα εκ των υστέρων, περιποιεί αυτό τιμή στη μνήμη και στην πολιτική διορατικότητα του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ; Αν ο Σημίτης ήταν κάκιστος πρωθυπουργός διότι ο Ακης έκλεβε, ο Ακης τι πρωθυπουργός θα ήταν αλήθεια;
Υπάρχει μια δεύτερη ιστορική φιλολογία για τις σχέσεις των δύο, που αφορά τη βραδιά του θανάτου του Παπανδρέου. Ο Ανδρέας ξεψύχησε επτά μέρες πριν από το περίφημο 4ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, στο οποίο ο Ακης διεκδίκησε διαρχία (αυτός πρόεδρος του κόμματος και ο Σημίτης πρωθυπουργός), μάχη που έχασε. Ο Ανδρέας επρόκειτο να μιλήσει, φυσικά, στο συνέδριο του κόμματος και όλοι ανέμεναν να δουν ποιον από τους δυο θα στηρίξει, κάτι που θα μετρούσε καθοριστικά στο αποτέλεσμα. Ποτέ συνέδριο ή άλλο όργανο του ΠΑΣΟΚ δεν είχε εναντιωθεί στη βούληση του ιδρυτή του.
Το βράδυ του θανάτου του, έγραφε την ομιλία του παρέα με λίγους συνεργάτες του. Δεν πρόλαβε. Μόλις ξεψύχησε, το προσχέδιο ομιλίας σβήστηκε απ’ τον υπολογιστή και οι παριστάμενοι (ξέροντας την σημασία της μυθολογίας που θα ακολουθούσε) ορκίστηκαν να μη διαρρεύσει το περιεχόμενό της. Δεν μάθαμε ποτέ τι σκόπευε να πει ο Ανδρέας. Ο Χυτήρης, ο Αθανασάκης και η Λιάνη, που ήταν εκεί, δεν μίλησαν. Οι Τσοχατζοπουλικοί είπαν ότι ο Σημίτης τη γλίτωσε παρά τρίχα, ο θάνατος του Ανδρέα τον έσωσε, καθώς θεωρούσαν δεδομένη τη στήριξη του Παπανδρέου στον Ακη.
Δίχως να έχω επαρκείς πληροφορίες, επ’ αυτού αμφιβάλω τα μέγιστα. Ο Ανδρέας, έστω και στο βιολογικό χάλι που βρισκόταν, ήξερε τι γινόταν. Ηξερε ότι το συνέδριο του ΠΑΣΟΚ ήταν μεν μισό-μισό (53,7% – 46,3% το τελικό αποτέλεσμα), αλλά ότι στην κοινωνία ο Σημίτης ήταν αποδεκτός, άλλωστε κέρδισε άνετα εκλογές λίγους μήνες αργότερα. Ο Ανδρέας στην ακροτελεύτια παρουσία του στο κόμμα που ίδρυσε, δεν θα έπαιρνε ποτέ μια καθαρή θέση υπέρ ενός προσώπου που ενδεχομένως θα αποδεικνυόταν μειοψηφική στο συνέδριο. Υπαινικτικά ίσως έλεγε κάτι, αλλά μια προσωπική ήττα του δεν θα τη διακινδύνευε.
Τέλος πάντων, αυτά ανήκουν στην Ιστορία. Είναι γεγονότα που θυμόμαστε και αναμοχλεύουμε σε επετείους, ξαναγράφοντας ως έναν βαθμό τις διαδρομές του παρελθόντος μας. Για την Ιστορία, επίσης, αναφέρω ότι ο Ανδρέας χρημάτισε (σπαστά) έντεκα χρόνια πρωθυπουργός και ο –αντιπαθής σ’ αυτόν– διάδοχός του οκτώ χρόνια κι έναν μήνα συνεχόμενα. Είναι δύο από τους πέντε μακροβιότερους πρωθυπουργούς του ελληνικού κράτους από συστάσεώς του.