Η συγκυρία προσφέρει στην Ελλάδα και ειδικότερα στους πολίτες της, μία ευκαιρία να αξιολογήσουν την πολύ πρόσφατη εθνική εμπειρία. Σε ένα διεθνές περιβάλλον όχι απλώς ρευστό, αλλά μετέωρο, δίχως σταθερές, πυξίδα και οργανωμένες αντιστάσεις, η χώρα εξακολουθεί να διατηρεί βηματισμό και να απολαμβάνει κεκτημένα. Κυρίως δε, αυτά που διασώθηκαν με κόπο, αγωνία και απειλή για την οριστική απώλειά τους την προηγούμενη δεκαπενταετία.
Διαπιστώνεται διεθνώς μία δραματική ανεπάρκεια αναλυτικών εργαλείων, καίριων εξηγήσεων και ουσιωδών πολιτικών και στρατηγικών προτάσεων για την υπέρβαση της ήδη εκδηλωμένης και, κατά πάσα πιθανότητα, παροξυνόμενης κρίσης.
Όμως υπό αυτές τις συνθήκες είναι ευεργετική η υπενθύμιση του εξίσου ευεργετικού ρόλου που διαδραμάτισαν πρόσωπα στην διάρκεια της δικής μας κρίσης, η οποία υπό μία όχι και τόσο αυθαίρετη ερμηνεία, υπήρξε το πολιτικοκοινωνικό εργαστήριο των όσων ακολούθησαν και εξελίσσονται σήμερα στην Ευρώπη.
Τέτοια επίδραση είχε η τιμητική εκδήλωση για το πολυδιάστατο νομικό-πολιτικό έργο του Ευάγγελου Βενιζέλου στην Εθνική Πινακοθήκη, το απόγευμα της Δευτέρας (16/12). Στο ακροατήριο ήταν η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, τρεις πρώην Πρωθυπουργοί, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ιεράρχες, διακεκριμένοι συνάδελφοι του τιμώμενου, το μισό υπουργικό συμβούλιο και δεκάδες μαθητές ή απλοί ακροατές του.
Τα εγκωμιαστικά λόγια σε μία τέτοια συνάντηση δεν προξενούν έκπληξη. Όπως άλλωστε δήλωσε και ο ίδιος ο πρωταγωνιστής της εκδήλωσης, αναφερόμενος στους ομιλητές και σε μία επίδειξη του γνωστού χιούμορ του, «τους επιλέξαμε με κάποια υστεροβουλία βεβαίως, αλλά νομίζω ότι ξεπέρασαν τις προσδοκίες μας γιατί μίλησαν, θέλοντας να αποσαφηνίσουν και τη σχέση τους μαζί μου και τους ευχαριστώ θερμά για αυτό».
Η ανάδειξη της συμβολής συγκεκριμένων προσώπων σε κρίσιμες περιόδους και η άρρητη, αλλά όχι περιττή, αντίστιξή της με τη δράση και τον ρόλο άλλων, είναι αναγκαία για τη διαμόρφωση μίας ιστορικής επίγνωσης. Κατά τα λοιπά, η αξιολόγηση πολιτικών διαδρομών γίνεται από την Ιστορία και με την αναγκαία απόσταση.
Πέραν της συμβολής του Βενιζέλου στην νομική επιστήμη και την πολιτική του πορεία, κάποιες παρεμβάσεις του έχουν πάντως ιστορικές διαστάσεις. Μεταξύ αυτών και τα περιβόητα PSI και OSI, τα «κουρέματα» του ελληνικού χρέους που κατείχαν ιδιωτικός και δημόσιος τομέας. Κάποιοι πληγώθηκαν και ζημιώθηκαν από αυτά. Αν δεν γίνονταν όμως, το πλήγμα θα ήταν καθολικό.
Η απουσία του Βενιζέλου από τη Βουλή είναι ένα από τα μεγάλα ελλείμματα της περιόδου από το 2019 κι έπειτα. Ομως οι αναρίθμητες δημόσιες παρεμβάσεις του είναι ταυτόχρονα μία γενναιόδωρη προσφορά, στην οποία ο καθένας έχει την ευκαιρία να ανατρέξει.
Σήμερα, έχουν μία ιδιαίτερη αξία αυτά που επισήμανε στην καταληκτική του παρατήρηση στην εκδήλωση της προηγούμενης Δευτέρας. «Βρισκόμαστε ενώπιον μίας μεγάλης διεθνούς πρόκλησης, έχουν ρευστοποιηθεί όλα τα αναλυτικά σχήματα που προσπαθούν να κατανοήσουν και να ταξινομήσουν τον κόσμο», ανέφερε ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και συνέχισε: «Ο κόσμος δεν είναι πλέον μονοπολικός, ισχυρίζονται πολλοί ότι είναι “μόνο – πολύ πολικός”. Η ευρωπαϊκή υπνοβασία σημειωτόν είναι άκρως επικίνδυνη και αυτό αφορά την ευρωπαϊκή δημοκρατία συνολικά όχι μόνο την ευρωπαϊκή οικονομία και την ευρωπαϊκή άμυνα».
Για το τέλος επιφύλασσε μία καίρια και, μπορεί να πει κάποιος, γενναία παρατήρηση: «Η κρίση της Δύσης δεν είναι απλώς στρατηγική είναι υπαρξιακή, ο πυρήνας της Δύσης που είναι η δυτική δημοκρατία, η φιλελεύθερη δημοκρατία έχει αλλοιωθεί επικίνδυνα, η δημοκρατία μας έχει γίνει φοβική, τρέμει εν όψει του αποτελέσματος των εκλογών κάθε φορά σε κάθε χώρα, φοβάται τους λαούς, τα εκλογικά σώματα και τις επιλογές τους. Αυτό είναι μία πολύ μεγάλη αλλοίωση του δημοκρατικού κεκτημένου, δηλαδή έχει διαταραχθεί η σχέση της κοινωνίας, των εκλογικών σωμάτων με τους δημοκρατικούς θεσμούς».
Η εκδήλωση αυτή ξένισε ορισμένους. Κατά βάση επειδή είχε έναν απολογιστικό χαρακτήρα, όμως αυτό είχε ως αφορμή μόνο την ολοκλήρωση μίας ακαδημαϊκής καριέρας. Προφανώς έπεται και συνέχεια στην πορεία αυτού του statesman, του μοναδικού ίσως που μπορεί να φέρει αυτήν την άτυπη ιδιότητα στην σημερινή Ελλάδα. Τα επόμενα βήματα αναμένονται προσεχώς.