Οταν το 2019 ο Χρήστος Σταϊκούρας ανέλαβε την θέση του υπουργού Οικονομικών οι δημοσιονομικές συνθήκες δικαιολογούσαν απόλυτα την έκφραση-κλισέ «κάθησε στην ηλεκτρική καρέκλα».
Οταν το 2023 ανέλαβε το τιμόνι του αναβαθμισμένου υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, ο Κωστής Χατζηδάκης η Ελλάδα είχε μπει ήδη στον δρόμο της δημοσιονομικής εξυγίανσης και της ανάκτησης της επενδυτικής βαθμίδας και οι μειώσεις των ασφαλιστικών εισφορών και σειράς φόρων (κυρίως του ΕΝΦΙΑ, των γονικών παροχών και των μερισμάτων) σε συνδυασμό με τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης δημιουργούσαν συνθήκες επιτάχυνσης του ρυθμού ανάπτυξης.
Σήμερα, τον Μάρτιο του 2025, ο Κυριάκος Πιερρακάκης αναλαμβάνει το καυτό αυτό πόστο, αλλά με συνθήκες διαφορετικές, πιο ευνοϊκές που του επιτρέπουν να εισηγηθεί στον Πρωθυπουργό μέτρα που θα ενισχύουν τους μισθούς και τις συντάξεις, και θα επιτρέψουν πέραν των έκτακτων παρεμβάσεων ενόψει του Πάσχα, να ανακοινώσει μόνιμες αυξήσεις (πέραν του πληθωρισμού) του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών από το βήμα της ΔΕΘ.
Αυτό είναι το κλειδί για τον ρόλο που αναλαμβάνει ο Πιερρακάκης στο μέσον της (δεύτερης) εκλογικής θητείας της κυβέρνησης Μητσοτάκη και συνάμα το κλειδί για την αντιστροφή του αρνητικού κλίματος για την κυβέρνηση όπως αποτυπώθηκε στις ευρωεκλογές και αποτυπώνεται στις τελευταίες δημοσκοπήσεις.
Πλεόνασμα 500 εκατ. ευρώ προς διανομή…
Πράγματι ο κ. Πιερρακάκης παραλαμβάνει γεμάτα ταμεία.
Οπως είπε ο κ. Χατζηδάκης, «σε ένα μήνα από τώρα, όταν θα βγουν τα οριστικά στοιχεία για τον προϋπολογισμό, θα δείτε πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ αλλά και κανονικό (δημοσιονομικό) πλεόνασμα 0,2%».
Το σημαίνει όμως αυτό σε αριθμούς;
-Οτι το 2024 ο προϋπολογισμός όχι μόνο ισοσκελίστηκε, αλλά άφησε και πλεόνασμα στο ταμείο 500 εκατομμυρίων ευρώ.
Βέβαια ο αντίλογος είναι ότι η Ελλάδα δεν είχε τέτοια υποχρέωση απέναντι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθώς οι στόχοι που έχουν τεθεί για εμάς από το Σύμφωνο Σταθερότητας επιτρέπουν ο προϋπολογισμός να κλείνει με έλλειμα έως 2% του ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση μπορεί να ξοδέψει άλλα 4,8 δισ. ευρώ χωρίς να διαταραχθεί η δημοσιονομική σταθερότητα.
Ο κ. Χατζηδάκης παρέδωσε λοιπόν αυτόν τον «κουμπαρά» ο οποίος γέμισε τα τελευταία δύο χρόνια από τα αυξημένα έσοδα της έμμεσης φορολογίας (κυρίως του ΦΠΑ που τροφοδοτήθηκε από τον πληθωρισμό και την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής λόγω μαζικής χρήσης του πλαστικού χρήματος και των POS) αλλά και από τα αυξημένα έσοδα από την άμεση φορολογία λόγω της μη τιμαριθμοποίησης της φορολογικής κλίμακας.
1,8 δισ. ευρώ από τη φοροδιαφυγή
Με αυτά τα δεδομένα ο Κυριάκος Μητσοτάκης, που κατέβηκε την Δευτέρα στο Σύνταγμα, και στον έκτο όροφο του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας (αναλυτικά εδώ) έδωσε το νέο περίγραμμα της οικονομικής πολιτικής λέγοντας:
♦ «Εχει έρθει ο καιρός το αποτύπωμα της θετικής μακροοικονομικής πορείας να το αισθανθούν πιο έντονα οι πολίτες. Τα έσοδα από την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής θα επιστρέψουν στην οικονομία είτε με αύξηση δημοσίων επενδύσεων, είτε με μειώσεις φόρων»
Ο κ. Μητσοτάκης ανέφερε ακόμη πως «οι αριθμοί ευημερούν ως προς τα δημόσια οικονομικά αλλά γνωρίζουμε πως πολίτες δυσκολεύονται ακόμη να τα βγάλουν πέρα» και πρόσθεσε πως το τελικό αποτύπωμα πρέπει να είναι η μείωση ανεργίας και η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος των πολιτών, μέσω της αύξησης των μισθών και της μείωσης των φόρων. «Εκεί θα κριθεί η πολιτική μας».
Πόσα όμως είναι αυτά τα λεφτά;
Την απάντηση έδωσε ο κ. Χατζηδάκης στον απολογισμό του για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής.
Σύμφωνα με τα στοιχεία στον «μπλε φάκελο», τα μέτρα για τους ελεύθερους επαγγελματίες, για τον εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών της ΑΑΔΕ, με την εφαρμογή ηλεκτρονικών μεθόδων και διασταυρώσεων (my data, σύνδεση των POS με τις ταμειακές μηχανές) οδήγησαν σε υπεραπόδοση των φορολογικών εσόδων κατά 1,8 δισ. ευρώ το 2024.
Με αυτά τα χρήματα στο ταμείο ο κ. Πιερρακάκης ξεκαθάρισε με τη σειρά του ότι οι στόχοι της οικονομικής πολιτικής έχουν τεθεί:
♦ «Να βελτιώσουμε όσο περισσότερο μπορούμε τα εισοδήματα των πολιτών στο πλαίσιο της δημοσιονομικής σταθερότητας»
Το αμέσως επόμενο διάστημα ο νέος Υπουργός θα πρέπει να προχωρήσει στην εκπόνηση του σχεδίου παροχών το οποίο και θα πρέπει να «κουμπώσει» με τους στόχους του Προϋπολογισμού του 2026.
Το βασικό σημείο του πακέτου αυτού θα είναι η μείωση της φορολογίας των εισοδημάτων, δηλαδή οι μειώσεις άμεσων φόρων που θα έχουν εφαρμογή από τα εισοδήματα του 2025 (τα οποία θα δηλωθούν το 2026), αλλά και η μείωση της φορολογίας των ιδιοκτητών ακινήτων από μισθώματα, προκειμένου να ανοίξουν σπίτια προς ενοικίαση και να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα στέγης που αντιμετωπίζουν κυρίως οι νέοι.
Σε αυτό το πλαίσιο θα επανεξεταστεί και η ελάχιστη φορολογία (μέσω αντικειμενικών κριτηρίων) στους ελεύθερους επαγγελματίες καθώς οι αντιδράσεις συνεχίζονται ειδικά από τους δικηγόρους και τους μηχανικούς.
Ο στόχος πλέον είναι όλα τα μέτρα για τη μείωση της φορολογίας να αφορούν στους συνεπείς φορολογούμενους, να είναι μόνιμα και να ανακοινωθούν όλα μαζί ως «πακέτο» με την εξειδίκευση να γίνεται από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό τον Σεπτέμβριο στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης.
Η ΔΕΘ του Σεπτεμβρίου ίσως αποτελέσει κι ένα πολιτικό ορόσημο για την κυβέρνηση.
Πάντως το επόμενο τρίμηνο θα τρέξουν οι παροχές που έχουν ήδη ανακοινωθεί και θεσμοθετηθεί και είναι:
- Η αύξηση στον κατώτατο μισθό, τον Απρίλιο.
- Οι αυξήσεις αποδοχών στους δημοσίους υπαλλήλους, αμέσως μετά την αύξηση του κατώτατου μισθού.
- Το μηνιαίο επίδομα επικινδυνότητας 100 ευρώ από την 1η Ιουλίου, για τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας.
Και τέλος αυτό που εξετάζει η κυβέρνηση είναι να δοθεί «επίδομα Πάσχα» στους συνταξιούχους, το δημοσιονομικό κόστος του οποίου μετρά ο υφυπουργός Οικονομικών Θάνος Πετραλιάς στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους.
Δεν φτάνουν για 13ο και 14ο μισθό
Βέβαια όλοι περιμένουν και συζητούν για κάτι περισσότερο. Τα οικονομικά περιθώρια τα έχει ήδη θέσει ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης ο οποίος στα μέσα Φεβρουαρίου είχε κοστολογήσει την επαναφορά του 130υ και 14ου μισθού για μισθωτούς και συνταξιούχους του δημόσιου τομέα αλλά οριζόντια καταβολή αναδρομικών στους συνταξιούχους στα 8 δισ. ευρώ ετησίως.
Στη γραμμή αυτή συμφωνεί και η Τράπεζα της Ελλάδος. Ο διοικητής της Γιάννης Στουρνάρας, ερωτηθείς τη Δευτέρα για το αίτημα αυτό, είπε:
—«Δεν νομίζω να υπάρχει περιθώριο για 13ο και 14ο μισθό κατά την άποψή μας. Εδώ είναι συντάξεις και λοιπά αιτήματα, κι αυτά αθροίζονται σε πολλά δισεκατομμύρια κατά την ταπεινή μας άποψη στην Τράπεζα της Ελλάδος».
Περιθώριο 1 δισ. από τη «ρήτρα διαφυγής»
Ωστόσο η κυβέρνηση, ο κ. Πιερρακάκης, όπως κι όλες οι κυβερνήσεις στην ΕΕ βρίσκονται μπροστά σε μια νέα πολιτική και οικονομική πραγματικότητα λόγω Τραμπ. Μετά τον «πόλεμο των δασμών» που κήρυξε ο Αμερικανός πρόεδρος αυξήθηκε η αβεβαιότητα για τον ρυθμό ανάπτυξης, ενώ όλοι αναζητούν χρήματα για την ευρωπαϊκή άμυνα.
Σύμφωνα με το πρώτο σχέδιο της ΕΕ για την αμυντική θωράκιση της Ευρώπης θα απαιτηθεί ένα πρόγραμμα εξοπλισμών «μαμούθ» ύψους 800 δισ. ευρώ για αύξηση των αμυντικών εξοπλισμών στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ (από 2% του ΑΕΠ κάθε χώρας τουλάχιστον στο 4% μέχρι το 2030).
Σύμφωνα με το σχέδιο, υπάρχει η πρόβλεψη της «ρήτρας διαφυγής» από το Σύμφωνο Σταθερότητας καθώς η αύξηση των αμυντικών δαπανών θα οδηγήσει αυτόματα σε αύξηση των ελλειμάτων για όλες τις χώρες.
Η Ελλάδα αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση, καθώς από την ένταξη της στο ευρώ οι αμυντικές δαπάνες από τον κρατικό προϋπολογισμό κινούνται στο υψηλότερο επίπεδο απ΄ όλους (πάνω από 3,5% του ΑΕΠ κάθε χρόνο).
Υπό αυτές τις συνθήκες, η Ελλάδα η οποία διεκδικούσε επί σειρά ετών τη «ρήτρα διαφυγής» μπορεί τώρα να απαιτήσει την εξαίρεση των δαπανών που υπερβαίνουν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, από τους δημοσιονομικούς περιορισμούς.
Αν το ποσοστό αυτό είναι πχ. 1% του ΑΕΠ, το ποσό της «ρήτρας διαφυγής» θα ξεπερνά τα 2,4 δισ. ευρώ το χρόνο, αλλά όπως εκτιμούν στο υπουργείο Οικονομικών η Ελλάδα μπορεί να εξασφαλίσει το μισό, δηλαδή ένα ποσό τουλάχιστον ενός δισ. ευρώ τον χρόνο καθώς ταυτόχρονα θα πρέπει να αποπληρώνονται οι δόσεις για τα εξοπλιστικά προγράμματα που ήδη τρέχουν (Rafale, Behlarra και F35).