Εχοντας συμπληρώσει, μόλις πριν μια εβδομάδα, 77 γεμάτα χρόνια ζωής, δράσης και καταξίωσης, ο Μάριο Ντράγκι ανέλαβε να παρουσιάσει την έκθεση για την Ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ενωσης γνωρίζοντας εκ των προτέρων πως δεν θα γίνει αποδεκτή από τις πρωτεύουσες των κρατών-μελών με ύμνους. Ωστόσο ο Ντράγκι δεν έκρυψε πως η ανταγωνιστικότητα είναι πλέον «υπαρξιακό ζήτημα» για την Ευρώπη. Ο πληθυσμός συρρικνώνεται, το ίδιο και το κέικ που μοιραζόμαστε. Θα δράσουμε ή θα βιώσουμε την παρακμή και τις επιπτώσεις της;
Ο καθηγητής, τραπεζίτης και πολιτικός, κόντρα στις προβλέψεις για γενικόλογες διαπιστώσεις, εκπόνησε με την ομάδα του μια σειρά προτάσεων οι οποίες, εφόσον εφαρμοστούν συντονισμένα, μπορούν να δώσουν νέα πνοή στην ασθμαίνουσα, εξαρτώμενη από τρίτους προμηθευτές και ελλιπώς ανταγωνιστική ευρωπαϊκή οικονομία.
Ο Ντράγκι παρουσίασε στους Ευρωπαίους την ακριβή διάγνωση του προβλήματος και τα μέτρα που προτείνει να ληφθούν άμεσα, όπως ακριβώς οφείλει να κάνει ο γιατρός στον ασθενή. Εστίασε σε δύο παραμέτρους, τη χρηματοδότηση και την πολυδιάσπαση των πολιτικών που συνδέονται με τη διάθεση των κονδυλίων.
Είναι πολλά τα λεφτά, Μάριο…
Α. Χρειαζόμαστε τουλάχιστον 700 δισ. ευρώ ετησίως, 950 σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, για να ενισχύσουμε την καινοτομία και την παραγωγή νέας καθαρής τεχνολογίας στην ΕΕ. Οι επιχειρήσεις που αποκτούν αξία λόγω των καινοτόμων ιδεών τους στην Ευρώπη μετακομίζουν τα τελευταία 15 χρόνια στις ΗΠΑ σε αναλογία 1 προς 3. Η καθαρές τεχνολογίες και οι υποδομές για τη γρήγορη απανθρακοποίηση και ψηφιοποίηση της παραγωγής μας σε αγαθά και υπηρεσίες είναι τα κλειδιά για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας. Και γι’ αυτό χρειάζονται κεφάλαια, δημόσια και ιδιωτικά, που μπορεί να προσελκύσει η Ευρώπη μόνο αν «δείξει τα λεφτά στο τραπέζι».
Οι διεργασίες για την εύρεση πόρων έχουν ήδη ξεκινήσει, χωρίς όμως να λαμβάνεται μέχρι τώρα υπόψη από τις πρωτεύουσες το επείγον του εγχειρήματος.
Η στοχευμένη και ενισχυμένη χρηματοδότηση σε έργα διακρατικού ενδιαφέροντος βρίσκεται πλέον στο κέντρο της συζήτησης για τον επόμενο προϋπολογισμό, Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2028-2035. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία στάθηκε δίπλα στο Μάριο Ντράγκι στην πρώτη φάση της παρουσίασης της έκθεσης, αποσαφήνισε πως οφείλει να προηγηθεί η συμφωνία μεταξύ των κρατών-μελών για το ποια θα είναι τα έργα κοινού ενδιαφέροντος που θα προηγηθούν, και να ακολουθήσει η εύρεση πόρων μέσω της αύξησης της συνεισφοράς των κρατών-μελών ή και ίδιων πόρων. (Στην ΕΕ ίδιοι πόροι είναι συνήθως μικρές αλλά αποτελεσματικές φορολογικές εισφορές, όπως για παράδειγμα ο φόρος για τις πλαστικές σακκούλες.)
Η πρόεδρος της Κομισιόν απέφυγε να θίξει το ζήτημα του νέου κοινού δανεισμού της ΕΕ, που συναντά πολύ σοβαρές αντιστάσεις στην πατρίδα της.
Αλλωστε, έξαλλος ο γερμανός επικεφαλής των Φιλελευθέρων, και κυβερνητικός εταίρος, ξέκοψε αυτή την πιθανότητα, θυμίζοντας τις αντιδράσεις των υποστηρικτών της Μέρκελ στις Βρυξέλλες την περίοδο της κορύφωσης της Covid-19, λίγο πριν η τότε καγκελάριος αποφασίσει ότι πρέπει να γίνει ό,τι χρειαστεί για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας και πει «ναι» στην έκδοση κοινού χρέους από την ΕΕ, που οδήγησε στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Στο τραπέζι είναι πλέον και η ανακατανομή των διαθέσιμων πόρων από τα κονδύλια συνοχής μετά το 2027, με τον Ντράγκι να μιλάει ευθέως για την ανάγκη να διοχετευθεί μέρος αυτών των κονδυλίων στην ψηφιοποίηση και στις διασυνδέσεις μέσω δικτύων ενέργειας και επικοινωνιών.
Το πρώτο κρίσιμο ερώτημα είναι πόσα χρήματα θα βάλει η ΕΕ στο τραπέζι και πόσο άμεσα θα το πράξει ώστε να μη διευρυνθεί η απόσταση στην ανταγωνιστικότητα με τις ΗΠΑ, την Κίνα και τις αναδυόμενες οικονομίες.
Και με τους δικούς μας τι θα γίνει;
Β. Οι κρατικές ενισχύσεις πρέπει να σταματήσουν να χρησιμοποιούνται σε διάφορους τομείς από τα κράτη-μέλη και να επικεντρωθούν σε «ασφαλή κοινά έργα», είπε ορθά κοφτά ο Ντράγκι, παραπέμποντας σε αυτά που ως τώρα γνωρίζουμε ως έργα κοινού ενδιαφέροντος (Projects of Common Interest). Τέτοιου είδους έργα, όπως είναι οι ηλεκτρικές, ψηφιακές και μεταφορικές διασυνδέσεις, είναι απαραίτητο, κατά το Ντράγκι, να χρηματοδοτηθούν κυρίως από την ΕΕ, με τη συμμετοχή των κρατών-μελών και του ιδιωτικού τομέα.
Ο άνθρωπος που έκανε ό,τι χρειάστηκε για να αντιμετωπίσει η ΕΕ την κρίση χρέους, έθεσε τώρα τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ενώπιον των ευθυνών τους για το αν θα συνεχίσουν να δίνουν λίγα σε μικρά πρότζεκτ, προφανώς αποδοτικά σε ψήφους σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, ή θα επιλέξουν να αλλάξουν πίστα επενδύοντας σε διακρατικά έργα, που θα διασφαλίσουν την ανθεκτικότητα και θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ.
Το δεύτερο κρίσιμο ερώτημα, λοιπόν, είναι κατά πόσο διατεθειμένες είναι οι κυβερνήσεις στην ΕΕ να εκχωρήσουν άμεσα αρμοδιότητες σε μια πιο συλλογική διαχείριση στη διανομή των κρατικών ενισχύσεων, ώστε το αποτέλεσμα των παρεμβάσεων κλίμακας να αντανακλά ως όφελος στους πολλούς, αλλά όχι μόνο στο στενό εθνικό πλαίσιο.
Μπορεί για τους ιθύνοντες όλα αυτά που πρότεινε ο Ντράγκι να είναι λίγο πολύ γνωστά. Το βέβαιο είναι ότι βασίζονται σε δύο ανεξάρτητες μελέτες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αντίστοιχα, που καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα.
Οι προτάσεις του Ντράγκι είναι πλέον δημόσιες αναλυτικά σε 400 σελίδες και αξιολογούνται από τις κυβερνήσεις των 27, οι περισσότερες εκ των οποίων βρίσκονται σε μετεκλογική παραζάλη λόγω των αποτελεσμάτων των ευρωεκλογών, και επιχειρούν με σχέδια διαχείρισης των πολιτικών κινδύνων που ανέδειξε η κάλπη. Ωστόσο η έκθεση Ντράγκι δεν εξαντλείται στη, μεταξύ άλλων, πρόταση για κοινό δανεισμό που με προφανή μαθηματικά αυξάνει το χρέος. Η έκθεση Ντράγκι πρωτίστως αυξάνει το χρέος, πρώτα απ’ όλα των κυβερνήσεων, για άμεσο συντονισμό των πολιτικών, με ταυτόχρονη εξασφάλιση της χρηματοδότησης, ώστε να απαντήσουμε ως Ευρωπαίοι στην πρόκληση του αιώνα. Κανένας πλέον δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν γνώριζε το πρόβλημα, ότι δεν είχε να επιλέξει επεξεργασμένες προτάσεις για την αντιμετώπισή του.
Τελικά, η έκθεση Ντράγκι αυξάνει το χρέος όλων μας να μην αρκεστούμε στην παραμονή στην «αναπαυτική ζώνη» και να απαιτήσουμε τις αλλαγές, ώστε να συνεχίσει η Ευρώπη να είναι η ήπειρος της ευημερίας, της ισότητας, της ελευθερίας, της ειρήνης, της δημοκρατίας. Ολα αυτά που θεωρούμε αυτονόητα αλλά πλέον βρίσκονται σε κίνδυνο, γιατί η Ευρώπη που ξέρουμε προβλέπεται να μην είναι βιώσιμη στο κοντινό μέλλον.
* Η Μαρία Σπυράκη είναι πρώην ευρωβουλευτής.