Εκτακτες συνθήκες. Πρωτόγνωρες. Θυμίζουν σενάρια κινηματογραφικών ταινιών. Με την παγκόσμια κοινότητα σε συναγερμό για τη δημόσια υγεία.
Οι συνέπειες είναι άμεσες και βίαιες. Στην παγκόσμια οικονομία, στην καθημερινότητα, στην εκπαίδευση, στις δημόσιες εκδηλώσεις, στις μετακινήσεις, στις αερομεταφορές, στα ταξίδια, στις συνήθειες, στις συμπεριφορές, στις σχέσεις, στις επαφές. Στη ζωή μας.
Για πόσο; Για δύο – τρεις μήνες, όπως ελπίζουν κάποιοι; Η άνοδος της θερμοκρασίας θα βοηθήσει στη μη εξάπλωση του κορονοϊού; Μένει να φανεί.
Αναμφίβολα κάθε τρέχουσα διοργάνωση έχει ακυρωθεί και κάθε σκέψη για το άμεσο μέλλον έχει παγώσει. Ενας συνδυασμός μέτρων προφύλαξης και ανασταλτικής ψυχολογίας.
Αυτά δείχνουν και οι αναθεωρημένες προς το χείρον προβλέψεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (ΠΟΤ) για το 2020. Μείωση 1-3% στις διεθνείς τουριστικές αφίξεις, από την αρχικά εκτιμώμενη αύξηση 3% έως 4% και απώλεια 30 έως 50 δισ. δολαρίων σε εισπράξεις.
Η Ασία και ο Ειρηνικός είναι στη χειρότερη θέση. Ολα όμως είναι υπό αναθεώρηση. Κάθε εκτίμηση ανά τον κόσμο είναι πρόωρη, λόγω της ρευστότητας στη διασπορά.
Αναθεωρώντας και η IATA εκτιμά απώλεια εσόδων στις αερομεταφορές το 2020 από 63 δισ. έως και 113 δισ. δολάρια, εφόσον διευρυνθεί η διάδοση του COVID-19. Χωρίς να υπολογίζει ακόμα τον αντίκτυπο στις μεταφορές εμπορευμάτων. Μόλις πριν λίγες μέρες, υπολόγιζε απώλειες 29,3 δισ. δολάρια, αναφερόμενη στον αντίκτυπο των αγορών που συνδέονται με την Κίνα. Από τότε, ο ιός έχει εξαπλωθεί σε περισσότερες από 100 χώρες και οι κρατήσεις έχουν επηρεαστεί σοβαρά σε διαδρομές πέρα από την Κίνα. Πλέον, μόνο για Αυστρία, Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, Κάτω Χώρες, Νορβηγία, Ισπανία, Ελβετία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο, οι απώλειες υπολογίζονται στα 37,3 δισ. δολάρια (-24%).
Μεγάλες αεροπορικές εταιρείες, όπως η Lufthansa, καθηλώνουν αεροπλάνα για να αντιμετωπίσουν τη δραματική πτώση των κρατήσεων και τις «ασυνήθιστες συνθήκες», που οδηγούν ακόμα και στη χρεοκοπία, όπως στην περίπτωση της βρετανικής Flybe.
Η ανάσχεση των προκρατήσεων για την Ελλάδα το καλοκαίρι υπολογίζεται στο 30%, όπως αποτυπώνεται τον τελευταίο μήνα. Σε κάποιες περιπτώσεις φθάνει και το 60%. Η αγορά είναι σε παύση.
Στην Ιταλία, τη χώρα διασποράς στην Ευρώπη και αυτή με το μεγαλύτερο πρόβλημα και 16 εκατ. ανθρώπους σε καραντίνα, οι ακυρώσεις αγγίζουν το 90%.
«Η παράκλησή μου για την ξενοδοχειακή βιομηχανία είναι να ΜΗΝ ακολουθήσετε τα συστήματα διαχείρισης απόδοσης, που λένε να μειώσετε τις τιμές των δωματίων σας, σε μια προσπάθεια να τονώσετε τη ζήτηση. Κανένα ποσοστό έκπτωσης δεν πρόκειται να ενθαρρύνει διστακτικούς ταξιδιώτες να κάνουν κράτηση στο ξενοδοχείο σας», τονίζει ο Ράσελ Κετ, πρόεδρος της HVS εταιρίας συμβούλων φιλοξενίας στο Λονδίνο.
Οι ειδικοί συστήνουν ψυχραιμία και υπομονή στις επιχειρήσεις. Διαχείριση κόστους και ευελιξία. Θεωρητικά ακούγεται εφαρμόσιμο. Περισσότερο για τις επιχειρήσεις εποχικής λειτουργίας. Τι γίνεται με τα κόστη σε όσες λειτουργούν όλο τον χρόνο;
Η ισπανική ξενοδοχειακή αλυσίδα Melia, σε μια προσπάθεια τόνωσης των κρατήσεων την προηγούμενη εβδομάδα, έκανε μαζική αλληλογραφία παροτρύνοντας δυνητικούς πελάτες να κάνουν κράτηση προσφέροντας εκπτώσεις έως 45% στα ξενοδοχεία της και χωρίς τον φόβο των ακυρωτικών.
Στην Ελλάδα σε κοινή ανακοίνωσή τους οι εργασιακοί φορείς καλούν τις επιχειρήσεις να τηρήσουν αυστηρά τους κανόνες υγιεινής του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας. Στο μεταξύ, οι ακυρώσεις σε συνέδρια – πριν την απόφαση για αναστολή τους – και διαμονή, κυρίως στα αστικά κέντρα είναι οι πρώτες φανερές συνέπειες. Ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) προέτρεψε καταλύματα και τουριστικά γραφεία να επανεξετάσουν την πολιτική ακυρώσεων έως τέλη Μαΐου, με την Ενωση Ξενοδόχων Ηρακλείου να διαφοροποιεί τη θέση των παραθεριστικών ξενοδοχείων. Και το οικονομικό επιτελείο ανακοίνωσε τα πρώτα μέτρα για την αγορά.
Αγνωστο όμως ακόμα αν η συνέχεια της δραματικής πτώσης θα έχει σχήμα «L» ή σχήμα «V». Στασιμότητα ή ανάκαμψη; Θα λήξουν όλα ομαλά και θα γίνει ένα παγκόσμιο «πάρτι» στο δεύτερο μισό του 2020;
Είναι ζήτημα τύχης; Ζήτημα στρατηγικής; Ζήτημα διαχείρισης κρίσης; Για τον τουρισμό, η ιστορία έχει δείξει ότι όλα έχουν σημασία. Αλλά και πάλι δεν αρκούν. Ο τουρισμός ιστορικά έχει δείξει ότι έχει δυνατότητες επαναφοράς. Εχει δείξει όμως και πόσο ευαίσθητος είναι σε κάθε εξωγενή παράγοντα. Γιατί, για να λειτουργήσει ο τουρισμός, πρέπει να έχει εξασφαλιστεί η ομαλότητα. Πρέπει να υπάρχουν όλες οι άλλες προϋποθέσεις.
Ο κορονοϊός είναι ένα βαρύ χτύπημα σε έναν τομέα, ο οποίος έχει ήδη εμφανίσει σημάδια υπερπροσφοράς και όχι μόνο στην Ελλάδα. Μια και η δυναμική και η ανάπτυξή του αποτέλεσαν «χρυσόμαλλο δέρας» και αφορμή για επενδύσεις και δραστηριοποίηση από ιδιώτες, επιχειρήσεις και funds.
Ωρα για συντονισμό με την πραγματικότητα.
Γιατί ακόμα και εάν το θετικό σενάριο επιβεβαιωθεί και η επιδημία αντιμετωπιστεί σε ένα εύλογο διάστημα, οι βασικές ανάγκες και δραστηριότητες θα είναι αυτές που θα προηγηθούν σε ό,τι αφορά την επιστροφή στην ομαλότητα. Στην καθημερινότητα και στην οικονομία.
Αλλά πόσο γρήγορα απολυμαίνεις τον φόβο από αυτά που σε ευχαριστούν; Αυτά που επιλέγεις για να ξεκουραστείς και να χαλαρώσεις, όπως οι διακοπές; Πώς επιλέγεις τις ελαστικές δαπάνες;
Αυτό που κατάφερε ο COVID-19 είναι κυρίως να διασπείρει τον φόβο, με ταχύτητα και έκταση. Οι ψυχολόγοι μιλούν ήδη για ένα νέο προφίλ καταναλωτών. Οι αγορές από απόσταση έχουν γεωμετρική άνοδο.
Ο τουρισμός είναι ευχαρίστηση. Τα ταξίδια, κυρίως αναψυχή. Τουλάχιστον αυτά στα οποία στηρίζεται εισοδηματικά η Ελλάδα. Ολα αυτά τα βλέπουμε πια μέσα από ένα άλλο φίλτρο. Η ελπίδα των περισσότερων είναι ότι όταν αλλάξει η ψυχολογία, τότε όλοι θα τρέξουν για να προλάβουν. Να κλείσουν διακοπές. Να επιστρέψουν στην κανονικότητα.
Η σκέψη όμως γύρω από το ταξίδι αλλάζει. Μπαίνει σε αχαρτογράφητα ύδατα. Καλούμαστε να αλλάξουμε συνήθειες. Να τις εντάξουμε για αρκετό καιρό στη ζωή μας. Τα ταξίδια είναι συνυφασμένα με την ασφάλεια. Και τώρα αυτή, περνά από την τρομοκρατία που μέχρι πρόσφατα ήταν ο μείζων φόβος, στη δημόσια υγεία. Με μια πολύ πιο διευρυμένη έκταση και με άγνωστη εξέλιξη.
Πολυσύχναστα μέρη, που μέχρι πρόσφατα διαμαρτύρονταν για υπερτουρισμό, όπως η Βενετία και η Φλωρεντία, τώρα είναι σαν κάδρα, μόνο για τους ντόπιους σε καραντίνα. Οι ξένοι επισκέπτες και τα έσοδα που φέρνουν στις επιχειρήσεις θα αργήσουν να επανέλθουν.
Η συμβολή του τουρισμού στο ιταλικό ΑΕΠ ανήλθε το 2019 σε 237,8 δισ. ευρώ, αντιστοιχώντας σε ποσοστό 13,3%.
Στην Ελλάδα η συμβολή του τουρισμού ανέρχεται στο 25% άμεσα και έμμεσα. Μέχρι πρόσφατα αυτό ακουγόταν αναπτυξιακό και ελπιδοφόρο. Σήμερα δείχνει το άνοιγμα στον κίνδυνο. Τον κίνδυνο της μονόπλευρης ανάπτυξης. Της «μονοκαλλιέργειας». Η οποία με τον τουρισμό, όταν αυτός ευημερεί αποδίδει δυναμικά. Και όταν κλονίζεται, τότε αντίστοιχα πλήττεται. Το πλήγμα είναι ανάλογο της έκθεσης. Ενα μικρό – αναλογικά – παράδειγμα, ήταν αυτό της κατάρρευσης της Thomas Cook τον περασμένο Σεπτέμβριο. Κατέδειξε ότι η μονοκαλλιέργεια – στις επιχειρήσεις – η εξάρτηση από ένα κανάλι εσόδων, ενέχει μεγάλο ρίσκο.
Οταν η εξάρτηση αγγίζει το ένα τέταρτο του ΑΕΠ, το ρίσκο είναι μεγάλο.
Σε ανύποπτο χρόνο, το 2017, ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ Γιάννης Ρέτσος είχε πει: «Πρέπει να φιλοδοξούμε να ανεβαίνει ο τουρισμός αλλά παράλληλα με το ΑΕΠ της χώρας συμπαρασύροντας δηλαδή κι άλλες δραστηριότητες, διαφορετικά η Ελλάδα θα καταντήσει Ταϊλάνδη».
Αρα δεν είναι μόνο θέμα διαχείρισης κρίσης.
Είναι και θέμα συνειδητής επιλογής.
Για το πόσα ρίσκα αντέχουμε να πάρουμε.