Αλήθεια, ποιος είχε την έμπνευση να μεταφέρει την απόφαση της επιλογής, όχι παρόχου ηλεκτρικού ρεύματος (κάτι που το έχουμε συνηθίσει τα τελευταία πέντε χρόνια, μετά την ιδιωτικοποίηση και της ΔΕΗ), αλλά του λογαριασμού που θα πληρώνει για το ρεύμα στο σπίτι ή στο κατάστημά του ο καταναλωτής με όρους χρηματιστηριακής αγοράς;
Η απάντηση δεν έχει δοθεί από κανέναν, καθώς ακόμη και οι εμπνευστές της ιδέας των νέων χρωματιστών λογαριασμών που θα ισχύσουν από τον Ιανουάριο για 7,3 εκατομμύρια νοικοκυριά και επιχειρήσεις δεν μπορούν να εξηγήσουν με απλά λόγια «τι εννοεί ο ποιητής».
Για παράδειγμα, όταν πάροχος προτείνει σε ένα ζευγάρι ηλικιωμένων στην επαρχία το «πράσινο τιμολόγιο» και τους λέει ότι θα έχει κυμαινόμενη χρέωση κάθε μήνα, ανάλογη με τις διακυμάνσεις της τιμής ρεύματος στο χρηματιστήριο της ενέργειας, ενώ ταυτόχρονα θα έχει και «ρήτρα αναπροσαρμογής», τι να καταλάβουν οι άνθρωποι;
Με άλλα λόγια, ο καταναλωτής στον οποίο απευθύνεται και ο οποίος προτίμησε το «πράσινο τιμολόγιο» με την τιμή που του πρότεινε ο πάροχος, ακόμη κι αν κατάλαβε τι επέλεξε, δεν θα είναι ποτέ σίγουρος ότι στο τέλος του μήνα δεν θα μπει και ένα «καπέλο» σε αυτά που συμφώνησε, αν η χρηματιστηριακή αγορά ενέργειας επηρεαστεί π,χ. από τους μετεωρολόγους που προβλέπουν ότι έρχεται ισχυρό κύμα κοκοκαιρίας με χιόνια και βροχές… Αρα, θα πρέπει να παρακολουθεί παράλληλα τις μετεωρολογικές και τις χρηματιστηριακές προβλέψεις.
Η επιλογή χρώματος τιμολογίου προϋποθέτει γνώση για τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνονται οι τιμές της ενέργειας στο χρηματιστήριο, ικανότητες πρόβλεψης των διακυμάνσεων, τακτική ενημέρωση για τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις, τους γεωπολιτικούς κινδύνους (π.χ. για τον πόλεμο στην Ουκρανία, τις σχέσεις ΕΕ με Ρωσία, την κρίση στη Μέση Ανατολή και τις αποφάσεις των πετρελαιοπαραγωγών χωρών, το πού το πάει ο ΟΠΕΚ, ακόμη και για τον Καύκασο, καθώς επηρεάζουν την τιμή του φυσικού αερίου) και τόσα άλλα.
Ολα αυτά, δηλαδή, που οφείλουν να παρακολουθούν (όπως άλλωστε συμβαίνει) οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίοι πωλούν ρεύμα στο χρηματιστήριο της ενέργειας, και οι πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίοι είναι αγοραστές στο χρηματιστήριο της ενέργειας.
Αυτοί οι μεγάλοι παίκτες της αγοράς έχουν και τη γνώση και τα όπλα να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους των απότομων διακυμάνσεων των τιμών (ασφαλιζόμενοι έναντι κινδύνων της αγοράς με μελλοντικά συμβόλαια, ρήτρες και όλα τα εργαλεία hedging και τις τεχνικές κάλυψης απέναντι στις απώλειες κεφαλαίων, που μπορεί να προκύψουν ως αποτέλεσμα απρόσμενων κινήσεων της αγοράς). Το ζευγάρι των ηλικιωμένων του παραδείγματός μας όμως τι ακριβώς hedging μπορεί να κάνει; Ισως μερικά παραπάνω ξύλα για το τζάκι.
Είναι προφανές ότι ο καταναλωτής που καλείται να σηκώσει το βάρος των κινδύνων της οικονομίας είναι αδύνατον να προσεγγίσει το θέμα. Ακόμη και καλύτερο να είναι το νέο σύστημα τιμολόγησης από την προκαθορισμένη τιμή ενέργειας –η πληρωμή να γίνεται ανά μήνα και όχι ανά τρίμηνο, όπως ίσχυε τα προηγούμενα χρόνια–, είναι αδύνατο να γίνει κατανοητό και να λειτουργήσει απρόσκοπτα όταν το 30% των καταναλωτών είναι οικονομικά μη ενεργός πληθυσμός, οι περισσότεροι υπερήλικες, ενώ σύμφωνα με έρευνες του Πανεπιστημίου Πειραιά το 50% του ελληνικού πληθυσμού θεωρούνται «οικονομικά αναλφάβητοι», με την έννοια ότι δεν γνωρίζουν βασικούς όρους της οικονομίας και της αγοράς.
Αρα, τις βέλτιστες αποφάσεις προς όφελος των καταναλωτών, αλλά και των ίδιων των επιχειρήσεων, καλούνται να τις πάρουν οι πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας, με πρώτη τη ΔΕΗ, και οι άλλες μεγάλες εταιρείες που έχουν μπει στο παιχνίδι.
Σε όλους είναι ξεκάθαρο ότι η αγορά ηλεκτρικού ρεύματος, που είναι βασικό δημόσιο αγαθό, δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται και να πωλείται με όρους… bitcoin.
Το αλαλούμ για τον καταναλωτή
Προσπαθώντας να εξηγήσει τα δυσνόητα και για πολλούς ακατανότητα, το υπουργείο Περιβάλλοντος αναφέρει τα εξής:
1. Από 1ης Ιανουαρίου το ρεύμα χάνει την οριζόντια επιδότηση, ενώ ξεπαγώνει η ρήτρα αναπροσαρμογής και όλοι οι όροι των συμβάσεων που ίσχυαν προ ενεργειακής κρίσης. Αυτό σημαίνει ότι η χρέωση θα είναι συνάρτηση της χονδρεμπορικής τιμής, η οποία υπόκειται σε ημερήσιες διακυμάνσεις με βάση και το διεθνές περιβάλλον.
2. Ερχονται τα χρωματιστά τιμολόγια. Από την 1η Ιανουαρίου στην αγορά θα υπάρχουν τέσσερα τιμολόγια:
ΜΠΛΕ: Το σταθερό, που θα έχει μπλε σήμανση και σταθερή τιμή προμήθειας ανά κιλοβατώρα, το οποίο δεν θα αλλάζει για όλη την περίοδο της σύμβασης. Τα μπλε τιμολόγια δεν έχουν ρήτρα αναπροσαρμογής. Θα κλειδώνουν σε μια συγκεκριμένη τιμή, που στις παρούσες συνθήκες είναι ακριβότερη σε σχέση με τις κυμαινόμενες χρεώσεις για όσο διαρκεί η σύμβαση. Ομως έχουν το πλεονέκτημα ότι, αν αυξηθούν απότομα οι τιμές λόγω ακραίων γεγονότων, αυτό δεν θα έχει καμία επίπτωση στο κόστος.
ΠΡΑΣΙΝΟ: Το ειδικό κοινό τιμολόγιο, με πράσινη σήμανση, στο οποίο ο προμηθευτής θα ανακοινώνει την τιμή χρέωσης έως την πρώτη μέρα του μήνα εφαρμογής, δηλαδή οι καταναλωτές θα γνωρίζουν κάθε 1η του μηνός την τιμή που θα χρεώνονται.
ΚΙΤΡΙΝΟ: Το κίτρινο τιμολόγιο, στο οποίο περιλαμβάνονται τα τιμολόγια με κυμαινόμενη χρέωση προμήθειας, όπου η τιμή μεταβάλλεται σύμφωνα με τις διακυμάνσεις της χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (ρήτρα αναπροσαρμογής) και ανακοινώνεται στους καταναλωτές στο τέλος κάθε μήνα (ex post τιμολόγια).
ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ: Το δυναμικό τιμολόγιο, με πορτοκαλί σήμανση, όπου και πάλι η τιμή μεταβάλλεται, αλλά προϋπόθεση για να προσφερθούν είναι η ύπαρξη έξυπνου μετρητή.
Μπίζνες με τους έξυπνους μετρητές
Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι το υπουργείο Περιβάλλοντος, σε συνεργασία με τους εποπτευόμενους φορείς (εν προκειμένω το ΔΕΔΔΗΕ) έθεσε ήδη σε κίνηση τον διαγωνισμό για την προμήθεια έξυπνων μετρητών, ένα έργο που θα χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), καθώς είναι δαπανηρότατο.
Το έργο αφορά στην προμήθεια και εγκατάσταση συνολικά 7,3 εκατομμυρίων έξυπνων μετρητών για την εξυπηρέτηση όλων των καταναλωτών χαμηλής τάσης. Οι νέοι μετρητές, εκ των οποίων 5,3 εκατομμύρια θα είναι μονοφασικοί και οι υπόλοιποι θα είναι τριφασικοί, θα συνδεθούν με ένα αναβαθμισμένο κέντρο τηλεμέτρησης μεγάλης χωρητικότητας. Τις επόμενες ημέρες θα ανοίξουν τέσσερις προσφορές, από δύο αμερικανικές και δύο γαλλικές εταιρείες, προκειμένου να επιλεγούν οι τρεις.
3. Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας που έχει χαράξει τη νέα τιμολογιακή πολιτική υποστηρίζει ότι επειδή θα είναι ενιαία και υποχρεωτική για όλους τους προμηθευτές, θα υπάρχει ανταγωνισμός στην τιμή της κιλοβατώρας, επομένως καλύτερα τιμολόγια, επειδή οι καταναλωτές θα μπορούν να συγκρίνουν ομοειδή πράγματα.
Το υπουργείο στα επιχειρήματά του προσθέτει επίσης ότι οι πάροχοι θα βγουν ζημιωμένοι αν εφαρμόσουν υπέρογκες αυξήσεις, καθώς οι καταναλωτές, επειδή θα έχουν τη δυνατότητα να συγκρίνουν τιμές, θα μπορούν εύκολα να μετακινηθούν στο φθηνότερο πράσινο τιμολόγιο.
Οι εταιρείες από την πλευρά τους υποστηρίζουν ότι η προαναγγελία των τιμών στις αρχές κάθε μήνα δημιουργεί ένα ρίσκο πρόβλεψης, επομένως η τιμή θα ενσωματώνει την παράμετρο της πιο ακριβής χρέωσης γι’ αυτόν τον λόγο.