Αυτός είναι ο θίασος μας, με αυτόν θα παίξουμε… Η ζέση με την οποία ηγέτες μεγάλων Δυτικών χωρών συνεχάρησαν τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο της Τουρκίας θύμισε τους στίχους του Σεφέρη. Είχε κάτι από ματαιότητα, το τελεσίδικο που επιβάλλει ο ρεαλισμός, η πραγματικότητα που είναι αναπόφευκτη.
Ας είμαστε, άλλωστε, ειλικρινείς. Για τους περισσότερους, το τιτίβισμα ενός εκ των αρχιτεκτόνων του αφηγήματος της γειτονικής χώρας, σύμφωνα με το οποίο «ο νέος τουρκικός αιώνας έχει ήδη ξεκινήσει», δεν μοιάζει με απειλή. Είναι απλώς η υπενθύμιση μιας δύσκολης συμβίωσης. Η κάθε πλευρά τραβάει τον δικό της δρόμο, αλλά προσποιείται ότι βρίσκεται ακόμη στη σχέση για να μην πάρει οριστικό διαζύγιο. Η σχέση τους είναι συναλλακτική, δεν είναι ουσιαστική ούτε βασίζεται στο ίδιο αξιακό και πολιτικό πλαίσιο.
Πίσω από τη χειρουργική γλώσσα που επιβάλλει το διπλωματικό πρωτόκολλο της ΕΕ, το αποτέλεσμα ανακούφισε πολλούς στις Βρυξέλλες που έχουν βολευτεί στην ασφάλεια της ακινησίας ως προς την ευρωπαϊκή πορεία της γειτονικής χώρας (μαζί με την τουρκική ηγεσία). Μιας αντίληψης ακινησίας που αναγνωρίζει έναν ιδιότυπο εξαιρετισμό: έχουν να κάνουν με έναν «δύσκολο» αλλά αναπόφευκτο εταίρο, ένα σημαντικό μέλος του ΝΑΤΟ σε ένα κρίσιμο γεωγραφικό σταυροδρόμι.
Στο σταυροδρόμι αυτό η Ελλάδα –μέλος της ΕΕ, που βρίσκεται στον πυρήνα των ευρωπαϊκών αποφάσεων– έχει καταφέρει να χτίσει αξιοπιστία ως δύναμη σταθερότητας, μέτρου και λογικής. Εχει καταστήσει σαφείς τις θέσεις της σε εταίρους και συμμάχους, έχει εξηγήσει τι σημαίνει ο τουρκικός αναθεωρητισμός της «Γαλάζιας Πατρίδας». Κυρίως, έχει αναλύσει γιατί αφορά την Ευρώπη, ειδικά σε αυτή τη συγκυρία. Δεν μπορεί κάποιοι να διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους για την παραβίαση κάθε έννοιας και αρχής του Διεθνούς Δικαίου στην Ουκρανία και να κάνουν τα στραβά μάτια σε αντίστοιχη ρητορική στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αν μη τι άλλο, η κυριαρχία Ερντογάν επιβάλλει εξίσου στιβαρή και ισχυρή ηγεσία στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, και όχι πειραματισμούς με οριακές καταστάσεις. Μια σταθερή κυβέρνηση με ασφαλή πλειοψηφία, που θα μπορεί να αντιμετωπίσει τον δύσκολο γείτονα, όπως έκανε μέχρι σήμερα η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, με τη δέουσα νηφαλιότητα, ψυχραιμία και αποφασιστικότητα, με ένα μίγμα διαμόρφωσης ευρωπαϊκών και περιφερειακών συμμαχιών και με δόγμα αποτροπής μέσω της αμυντικής θωράκισης και ενίσχυσης της χώρας.
Που θα εντάσσει τη «μικρή» εικόνα της διμερούς διαφοράς και των προκλήσεων στη μεγάλη εικόνα και γεωπολιτική εξίσωση των ζωτικών συμφερόντων της ΕΕ στην Ανατολική Μεσόγειο και της αναδιάταξης που έχει προκαλέσει η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Διότι είναι άλλο να ζεις τον μύθο σου και άλλο να επιδιώκεις να τον κάνεις πράξη θέτοντας σε κίνδυνο την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή.
Μένει να φανούν τα δείγματα γραφής της νέας αυτής περιόδου της τουρκικής ηγεσίας και κατά πόσο θα σημάνει αναπροσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής ή επανακαθορισμό των σχέσεών της με τη Δύση. Είναι στο χέρι της Τουρκίας να αποφασίσει προς τα πού θέλει να πάει.
Είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας μια Τουρκία πιο κοντά στη Δύση και στην Ευρώπη. Διότι εκεί το γήπεδο είναι συγκεκριμένο και το παιχνίδι έχει κανόνες και πλαίσιο, κίνητρα και ανικίνητρα, καρότα και μαστίγια. Σε αυτό το πλαίσιο δεν υπάρχει χώρος για σύμβολα, υπάρχουν κανόνες.
Ομοίως, στα καθ΄ημάς, δεν χωρούν ευχολόγια ότι η άμυνα δεν είναι αυτοσκοπός, δεν υπάρχει η πολυτέλεια να μη θωρακίζεσαι απέναντι σε έναν τέτοιο γείτονα, πρέπει να εκπέμπεται το μήνυμα ότι το κόστος μιας εκτός πλαισίου ενέργειας θα είναι μεγαλύτερο από το προσδοκώμενο όφελος. Δεν χωρούν αυταπάτες. Χωράει ο ρεαλισμός και η ψυχρή αξιολόγηση του τι αντιμετωπίζουμε.
Μαζί με αυτά, είναι κρίσιμη και χρήσιμη η διατήρηση και ενίσχυση ανοικτών διαύλων επικοινωνίας σε όλα τα επίπεδα – και στο ανώτατο. Η βελτίωση στον άξονα Αθήνας-Αγκυρας μετά τους καταστροφικούς σεισμούς στη γειτονική χώρα μπορεί να έχει συνέχεια. Συνέχεια ουσιαστική, που απαιτεί όμως συνέπεια στην αποκλιμάκωση και την αποφυγή μονομερών ενεργειών.
Δεν είναι νομοτέλεια οι δύο χώρες να πορεύονται σε συνθήκες διαρκούς έντασης. Ακόμη κι αν δεν καταφέρουμε να λύσουμε τη νομική μας διαφορά, υπάρχουν πεδία συνεργασίας και η προώθηση μιας ατζέντας που μπορεί να είναι αμοιβαία επωφελής για τους δύο λαούς.
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν είναι καταδικασμένες να αποτελούν παίγνιο μηδενικού αθροίσματος. Ακόμη κι αν υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι ο διαφημιζόμενος «νέος αιώνας» και οι πρωταγωνιστές του θα μοιάζουν με κάποια επεισόδια του προηγούμενου κύκλου, αυτή η ιδιότυπη μονοκαλλιέργεια –σαν τις ιστορικές σαπουνόπερες της γείτονος που κάνουν διεθνή καριέρα– έχει ένα βασικό πλεονέκτημα: παρά τις αλλαγές στην πλοκή, είναι σχετικά προβλέψιμη.
Η Αριστοτελία Πελώνη είναι σύμβουλος του Κυριάκου Μητσοτάκη σε διεθνή θέματα και σχέσεις με διεθνή ΜΜΕ, δημοσιογράφος