Διάβασα με χαρά το ωραίο και, κατ’ ανάγκη, μακροσκελές άρθρο της Κικής Τριανταφύλλη με τίτλο «Τα ‘ναι’ κατά ‘όχι’ για έναν οικολογικό τρόπο ζωής». Μου θύμισε πράγματα που κάναμε και στην δική μου οικογένεια μετά τον πόλεμο και μερικά τα τηρώ ακόμη, όχι εξ ανάγκης, αλλά εκ πεποιθήσεως. Με το τέλος του άρθρου τής κ. Τριανταφύλλη ήρθε και το πικρό ερώτημα: για να σώσουμε τον πλανήτη, για να ζήσουμε με τρόπο οικολογικό, πρέπει να επαναφέρουμε τον τρόπο ζωής των προηγουμένων δύσκολων εποχών;
Το άρθρο της κυρίας Τριανταφύλλη λέει δύο πράγματα με τα οποία συμφωνώ πλήρως. Το πρώτο, το οποίο περιγράφεται ρητώς, είναι ότι πρέπει να καταλάβουμε, επί τέλους, ότι η εποχή της υπερκατανάλωσης, της αφθονίας, έχει τελειώσει. Το δεύτερο, το οποίο απορρέει από την σύντομη αναφορά στην COP26 αυτής της εβδομάδας (και το οποίο ίσως η ίδια υπαινίσσεται), είναι ότι οι κυβερνήσεις, αιχμάλωτες των μεγάλων συμφερόντων και του λαϊκισμού, δεν πρόκειται να πάρουν αποφάσεις που θα έχουν κάποιο αποτέλεσμα, τόσο γρήγορα όπως το επιβάλλει η ανάγκη. Άρα, ότι κάνουμε εμείς οι απλοί πολίτες.
Έχω τον φόβο ότι η υπερκατανάλωση δεν θα καμφθεί εθελοντικά. Το ένα δισεκατομμύριο των ανθρώπων που ζουν στις πλούσιες καπιταλιστικές χώρες (Βόρεια Αμερική, Ευρώπη, Ιαπωνία και Αυστραλία) δέχονται καθημερινά ένα καταιγισμό μηνυμάτων για αύξηση της κατανάλωσης από τις απαράδεκτα, πλέον, ενοχλητικές και προσβλητικές διαφημίσεις και την προβολή προτύπων ζωής που ταυτίζονται με υπερκατανάλωση. Στο καπιταλιστικό καθεστώς η μείωση της κατανάλωσης θα είναι θανατηφόρα, και, συνεπώς, δεν θα επιτραπεί. Τα υπόλοιπα επτά δισεκατομμύρια του διαβιούν με τρόπο, που η μείωση της κατανάλωσης θα είναι απειλητική, όχι μόνον για την ευημερία τους, αλλά ακόμη και για την ζωή τους.
Ερωτάται, λοιπόν: πώς θα σωθεί ο πλανήτης; Ο πλανήτης δεν έχει αισθήσεις, δεν έχει αισθήματα, δεν έχει βούληση. Τα σωστό ερώτημα είναι πώς θα σωθεί η ανθρωπότητα από τις επερχόμενες καταστροφές. Η διαφαινόμενη απάντηση είναι ότι δεν θα σωθεί. Θα υποστεί τις συνέπειες της αφροσύνης και της απληστίας των ανθρώπων του εικοστού αιώνα. Υπάρχει μόνον μία λογική λύση. Αντί να αρχίσουμε να τρώμε ακρίδες, σκουλήκια και κατσαρίδες για να παρακάμψουμε την έλλειψη πόρων και για να επιβιώσουμε, είναι προτιμότερο να ακολουθήσουμε πολιτικές μείωσης του παγκοσμίου πληθυσμού.
Οι περιβαλλοντολογικές καταστροφές, αυτές που ήδη βλέπουμε και αυτές που θα έρθουν, έχουν δύο αιτίες, την υπερκατανάλωση και τον υπερπληθυσμό. Είμαστε ήδη οκτώ δισεκατομμύρια και προβλέπεται ότι μέχρι το 2050 θα υπερβούμε τα εννέα. Έχω υπολογίσει, όπως και άλλοι επιστήμονες, ότι αν πρόκειται να έχουμε οικολογική ισορροπία ο παγκόσμιος πληθυσμός πρέπει να μειωθεί στα τρία περίπου δισ. Και δεδομένης της κατάστασης, αυτό πρέπει να αρχίσει να γίνεται αμέσως.
Φυσικά, μπορούν να γίνουν και τα δύο ταυτόχρονα, δηλαδή και να ακολουθήσουμε τις προτάσεις της κ. Τριανταφύλλη αλλά και να σταματήσει η ανθρωπότητα να γεννάει σαν κουνέλα.
* Ο κ. Θεόδωρος Π. Λιανός είναι Ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.