Όταν το μακρινό 2005, έφερα τους γονείς μου να επισκεφθούν το πάρκο μινιατούρας Mini Europe των Βρυξελλών, σταθήκαμε να διαβάζουμε με απορία την επιγραφή με την χρήσιμη πληροφορία για τις Κάτω Χώρες. Με μικρή αλλά ευανάγνωστη γραμματοσειρά, κάτω από τους γραφικούς ανεμόμυλους-μινιατούρες, διάβαζες πως οι Ολλανδοί είναι οι Ευρωπαίοι κάτοικοι που είναι πιθανότερο να εγκαταλείψουν την χώρα τους το καλοκαίρι. Ως νέος φοιτητής στην Ολλανδία τότε, δεν μπορούσα να φανταστώ τον λόγο· αρκετά χρόνια μετά, μού είναι πλέον απολύτως κατανοητό.
Αν το ελληνικό καλοκαίρι έχει γίνει πλέον «νέο-ελληνικό» και έχει κατά κάποιον τρόπο απωλέσει την όποια αθωότητα είχε στα 80s, δεν σημαίνει πως έπαψε να είναι ελκυστικό για την πλειάδα των ξένων επισκεπτών που το τιμούν κάθε χρόνο στην χώρα μας, σπάζοντας έτσι απανωτά ρεκόρ αφίξεων. Σε αυτό ίσως να παίζει πλέον και σημαίνοντα ρόλο πως το ευρωπαϊκό καλοκαίρι έγινε στα πλαίσια και της κλιματικής αλλαγής σαφέστατα πιο απρόβλεπτο. Αν ο κ. Γιαννακίδης ενδεχομένως και με το δίκιο του οικτίρει για τον ήλιο-φονιά, αγνοεί ενδεχομένως πόσο ανυπόφορα βροχερή Άνοιξη είχε φέτος η Δυτική Ευρώπη με καταστροφικές πλημμύρες σε Γερμανία, Βέλγιο και Ολλανδία, με τον φετινό «θλιβερό Απρίλιο» να σπάει κάθε ρεκόρ βροχόπτωσης, μόνο και μόνο για να τον διαδεχθεί ένας ακόμα πιο υγρός Μάιος. Πρόκειται για μια τάση κάθε άλλο παροδική, με τις πλημμύρες να γίνονται κανονικότητα σχεδόν κάθε χρόνο και να διαταράσσουν τόσο τις καλλιέργειες όσο και την οικοδόμηση.
Η ακραία διακύμανση στο ευρωπαϊκό κλίμα αποτυπώνεται στην αντίθεση με την Δυτική Ευρώπη αρχές Ιουνίου σε αρκετά χαμηλότερες για την εποχή θερμοκρασίες και την Νοτιοανατολική Ευρώπη σε συγκριτικά υψηλότερες. Αν και ο συννεφιασμένος καιρός δεν είναι κάτι άγνωστο στις χώρες αυτές, η πρακτικά ασταμάτητη βροχόπτωση είναι ένας λόγος παραπάνω για αρκετούς από τους κατοίκους να αναζητήσουν διέξοδο σε τόπους όπου η βιταμίνη D δεν είναι απλώς σκεύασμα διατροφής.
Ούτε όμως και ένα καυτό ευρωπαϊκό καλοκαίρι συνιστά καλύτερη συνθήκη για να περάσεις τις διακοπές σου εκεί. Αν στην Ελλάδα το κλιματιστικό αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι τόσο των αστικών όσο και των επαρχιακών κατοικιών, στις δυτικοευρωπαϊκές πόλεις αποτελεί σχεδόν πολυτέλεια, με μια έρευνα της βρετανικής κυβέρνησης τον Αύγουστο 2021 να βρίσκει μόλις το 1% των σπιτιών του Λονδίνου να διαθέτουν σύστημα κλιματισμού. Όταν λοιπόν από την άλλη, οι ολοένα και συχνότεροι και εντονότεροι καύσωνες συναντούν την υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία, η παραμονή στο Άμστερνταμ αρχίζει κάλλιστα και φαντάζει εκδρομή στην Κουάλα Λουμπούρ. Το 2003 δεν είναι τόσο μακριά για να μην μας θυμίζει τους 15.οοο νεκρούς που θρήνησε η Γαλλία σε ένα καυτό δεκαπενθήμερο του Αυγούστου, κυρίως ηλικιωμένοι μέσα στα ίδια τους τα σπίτια χωρίς τρόπο κλιματισμού. Δεν είναι επίσης σπάνιο, τους αφόρητους αυτούς καύσωνες να τους διαδέχονται έντονες μπόρες με τα αντίστοιχα πλημμυρικά φαινόμενα.
Όμως δεν είναι απλώς ο άστατος καιρός της Ευρώπης που ενθαρρύνει τους κατοίκους των βορείων χωρών να τιμήσουν το ελληνικό καλοκαίρι. Αφενός μεν το κόστος της επίσκεψης στην χώρα μας δεν είναι τόσο απαγορευτικό για την μεσαία τους τάξη, που είναι άλλωστε συνηθισμένη να δαπανά το επίδομα αδείας του Ιουνίου στις οικογενειακές διακοπές. Ακόμα και οι γείτονές μας στην Βουλγαρία, μια χώρα με χαμηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα από την Ελλάδα, επιλέγουν συστηματικά την Βόρεια Ελλάδα για τις καλοκαιρινές διακοπές τους όχι μόνο περιστασιακά, αλλά και ως επενδυτικός προορισμός. Και αυτό γιατί το ελληνικό καλοκαίρι, παρά το αυξανόμενο κόστος του, μπορεί και προσφέρει ήλιο, θάλασσα, φιλοξενία και καλό φαγητό σε λογιών λογιών βαλάντια – από τους Αμμόλοφους της Καβάλας μέχρι την Καλντέρα της Σαντορίνης μπορούν άλλωστε να χωρέσουν πολλά διαφορετικά πορτοφόλια. Αν μάλιστα η χώρα έκανε κάτι καλό στην τουριστική πολιτική της ήταν ότι γενικά περιόρισε την συστηματική επένδυση σε μεγαθήρια all-inclusive ξενοδοχεία, αφήνοντας έτσι χώρο στις τοπικές οικονομίες να βελτιώσουν τις υπηρεσίες εστίασης και φιλοξενίας, χωρίς βέβαια δυστυχώς να αποφύγει την μαζική δόμηση για εξοχική κατοικία σε ελκυστικές περιοχές.
Το ελληνικό καλοκαιράκι λοιπόν ούτε εξέπεσε ούτε πέθανε, εξελίχθηκε εκ των πραγμάτων στον απόηχο της επιτυχίας του και της τεράστιας ζήτησης από Έλληνες και αλλοδαπούς που επεζήτησαν φανατικά ένα κομμάτι του, για τους δικούς τους λόγους ο καθένας. Οι μεν Έλληνες, επειδή κυρίως στα χρόνια πριν την κρίση τόλμησαν να ονειρευτούν το εξοχικό δίπλα στο κύμα, οι δε Ευρωπαίοι, διότι έψαχναν τρόπο να ξεφύγουν από τον καταθλιπτικό χειμώνα και την ντομάτα θερμοκηπίου. Δεν είναι άλλωστε αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο· ο υπερτουρισμός επιβαρύνει την καθημερινότητα των κατοίκων στην Βαρκελώνη, μετατρέπει σταδιακά σε «άψυχο μουσείο» την Φλωρεντία, ενώ αλλοιώνει δυστοπικά τα παρθένα τοπία στην Ταϋλάνδη.
Η θλίψη για την «πτώση» του ελληνικού καλοκαιριού πατάει ίσως και σε μια νοσταλγία για ένα εξιδανικευμένο παρελθόν – αλλοίμονο αν η βία της αρπαχτής ή η εκμετάλλευση των τουριστών στην Ελλάδα αποτελεί ανακάλυψη του 21ου αιώνα. Αντιθέτως, παρά τις γνωστές παραδοξότητες, η επένδυση στον τουρισμό βελτίωσε συνολικά το παρεχόμενο προϊόν, όταν από τα αγγλικά του Σταμάτη Γαρδέλη πήγαμε στην 12η θέση παγκοσμίως στην Αγγλική γλωσσομάθεια και από το προχειροφτιαγμένο σουβλάκι, στην ανάδειξη της Θεσσαλονίκης ως Γαστρονομικής Πολιτείας της UNESCO.
Παρά την μεταβολή στην αυθεντικότητα, το ελληνικό καλοκαιράκι ζει και αναπνέει ακόμα, μέσα από τις γεύσεις των καρπών του, μέσα από το σημάδι από το μαύρισμα στο μαγιό και μέσα από τα γέλια με τις παρέες που ανταμώνουν και πάλι. Και αυτό ακριβώς, είναι που οι ξένοι επισκέπτες συζητούν με τους συναδέλφους τους στο γραφείο, όταν αντικρύζουν τον συννεφιασμένο ουρανό.
Ο Χαράλαμπος Ξανθοπουλάκης είναι Αρχιτέκτων Λογισμικού και εργάζεται στις Κάτω Χώρες