Το καλοκαίρι που φεύγει αφήνει πίσω του στάχτη και λάσπη. Και ακόμα δεν γνωρίζουμε πόσα θύματα. Οταν υποχωρήσουν τα νερά από τον κάμπο θα αποκαλυφθεί μία καινούργια χώρα, βαθιά πληγωμένη, σχεδόν σακατεμένη. Δεν είναι μόνο το βάρος της ανθρώπινης απώλειας και οδύνης, μήτε το δυσθεώρητο οικονομικό κόστος. Ούτε η επισιτιστική κρίση από την καταστροφή του κάμπου. Είναι και το αίσθημα καθολικής απογοήτευσης και ανασφάλειας.
Οι πλημμύρες είναι κομμάτι μίας αλληλουχίας γεγονότων που εντείνουν την εντύπωση της αποδιοργάνωσης. Μετά τα Τέμπη ήρθαν οι πυρκαγιές. Η ανεμπόδιστη επέλαση των Κροατών. Ο Εβρος. Ακόμα και η απουσία λιμενικού κατά τη δολοφονία στον Πειραιά ενισχύει αυτό το αίσθημα. Και τώρα οι πλημμύρες. Προφανώς και είναι θέμα συζήτησης το πού τελειώνει το ανθρωπίνως δυνατό και πού αρχίζει η παράδοση στις τερατώδεις διαστάσεις ενός φυσικού φαινομένου ή μίας πυρκαγιάς. Αλλωστε η καταστροφή έχει τόσο μεγάλο εύρος που σου επιτρέπει να αποτιμήσεις δράσεις και να αποδώσεις ευθύνες με όποιον τρόπο θέλεις.
Ομως ως κοινωνία, ως φορολογούμενοι, δικαιούμαστε μία απάντηση για όσα έγιναν μετά τον «Ιανό». Το 2020 κατατέθηκαν μελέτες με βάση τα πλημμυρικά φαινόμενα των τελευταίων εκατό χρόνων. Ομως δεν υιοθετήθηκαν, όπως επισημαίνουν υδραυλικοί μηχανικοί. Δαπανήθηκαν εκατομμύρια για αντιπλημμυρικά έργα που δεν κατάφεραν να ανταποκριθούν στο φαινόμενο. Τι πιθανότητες υπήρχαν να συμβεί κάτι τέτοιο; Περίπου 1%. Υπερίσχυσε το κέρδος. Ετσι κατέρρευσαν καινούργιες γέφυρες.
Συζητώντας με μηχανικούς για τον τρόπο με τον οποίο μελετώνται και κατασκευάζονται αυτά τα έργα κατάλαβα ότι οι κανονισμοί είναι σε μεγάλο βαθμό ξεπερασμένοι από την κλιματική αλλαγή. Οι υποδομές, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο, κατασκευάζονται με βάση στατιστικά στοιχεία της προηγούμενης πεντηκονταετίας ή, ακόμα καλύτερα, των τελευταίων εκατό χρόνων. «Βλέπεις, ιστορικά, ποιος είναι ο μεγαλύτερος όγκος νερού που θα αντιμετωπίσει το έργο και προσαρμόζεις τη μελέτη σου. Αν όμως θέλει να πας σε ακόμα μεγαλύτερα μεγέθη, τότε μιλάμε για πολλαπλάσια κόστη». Στα αντιπλημμυρικά, λοιπόν, που έγιναν μετά τον «Ιανό», δεν υπολογίστηκαν αυτά τα δεδομένα. Απλώς επιδιορθώθηκαν και ενισχύθηκαν οι υπάρχουσες υποδομές.
Θα μπορούσαν, αλήθεια, να γίνουν έργα που να αντιμετωπίζουν αντίστοιχα φαινόμενα; «Φυσικά. Εδώ οι Ολλανδοί έχουν μία χώρα κάτω από τη θάλασσα. Αν όμως η στάθμη της θάλασσας ανέβει, οι υποδομές τους δεν επαρκούν», εξηγεί μηχανικός με εμπειρία σε σχετικά έργα. Οπως επισημαίνει, ο προβληματισμός αυτός διατρέχει πλέον όλη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. «Στην Αμερική η παλαιότητα των υποδομών εξελίσσεται σε μείζον εθνικό θέμα μπροστά στην κλιματική αλλαγή» λέει.
Πέρα, λοιπόν, από όσα εύλογα διατυπώνονται για την Πολιτική Προστασία και την επιχειρησιακή αντιμετώπιση των κρίσεων, το κεντρικό θέμα είναι η ενίσχυση των υποδομών της χώρας και η προσαρμογή τους στον ακραίο χαρακτήρα των καιρών. Μιλάμε πλέον για έργα φαραωνικών διαστάσεων που ενδεχομένως να απαιτήσουν ακόμα και μετακινήσεις πληθυσμών για την αναδιάταξη του τοπίου. Και αυτός είναι ένας στόχος που πρέπει να οδηγήσει σε αναθεώρηση του συνολικού προσανατολισμού, ακόμα και με τη μετακίνηση πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης προς τις υποδομές αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών. Αν θέλετε, αυτή η αναγκαιότητα εξηγεί και πόσο επιτακτική είναι η επίλυση των διαφορών με την Τουρκία. Δεν γίνεται να πνιγόμαστε και να αγοράζουμε κανόνια. Δεν γίνεται.
Στην αρχή του προηγούμενου αιώνα ο εθνικός στόχος ήταν να μεγαλώσει η χώρα. Ο σημερινός στόχος και η υποχρέωση προς τις επόμενες γενιές, είναι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ναι, αυτά τα πράγματα δεν γίνονται από τη μία μέρα στην άλλη. Το κράτος καλείται από τη μία να προστατεύσει ζωές και από την άλλη να αναπτύξει υποδομές. Γίνονται αυτά στην Ελλάδα; Οσο δεν γίνονται, θα βρισκόμαστε μπροστά στο αδιανόητο του χθες και στην κανονικότητα του σήμερα.