Αν η μητέρα του Α.Β, ενός εκ των νεαρών που κατηγορούνται για τη δολοφονία του Αλκη φώναξε, πράγματι στα δικαστήρια: «Είμαστε περήφανοι για σένα. Ψηλά το κεφάλι», αξίζει να αναρωτηθεί κανείς για την αγάπη και τη στήριξη που έχουμε μάθει πως είναι σωστό να εκφράζουμε, άνευ όρων, στα παιδιά μας.
Η μαμά του χούλιγκαν που κατηγορείται για δολοφονία δεν είναι αντιπροσωπευτική των υπόλοιπων μαμάδων, όμως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα της. Αν έχεις μεγαλώσει έναν άνδρα που, στα 25 του, κατηγορείται για αποτρόπαιο έγκλημα, ενδέχεται κάπου να φταις, αν και όλοι οι γονείς του κόσμου θα συμφωνούσαν πως αυτό μπορεί και να μην ισχύει. Από την ίδια οικογένεια, τους ίδιους γονείς, με τις ίδιες αρχές είναι άλλωστε συνηθισμένο να παράγονται εντελώς διαφορετικοί ενήλικες.
Δεν υπάρχει επιτυχημένος μπούσουλας τού πώς μεγαλώνεις «καλά παιδιά» και η ελληνική κοινωνία, με τη συνηθισμένη καθυστέρηση και τις ιδιομορφίες της, πέρασε τις ίδιες παιδαγωγικές περιπέτειες με τον υπόλοιπο δυτικό κόσμο. Από το ξύλο στο σπίτι και το σχολείο, χωρίς πολύ χρόνο για ώριμη χειραφέτηση, η μεταπολεμική γενιά των γονέων εντρύφησε στις μεταφράσεις των βιβλίων του δόκτορα Σποκ, με τις συμβουλές περί κατάργησης της σκληρής πειθαρχίας.
Στην Αμερική, η επιρροή της δραστικής αλλαγής στην ανατροφή «κατηγορήθηκε» για τη γέννηση του κινήματος των χίπις ενώ την ίδια εποχή, στην Ελλάδα, η Ρένα Βλαχοπούλου σε φίλμ τεχνικολόρ, σφουγγάριζε σκάλες για να σπουδάσει την κόρη της στην Αμερική που δεν είχε συναίσθηση της θυσίας της.
Το ελληνικό μητρικό μοντέλο είχε διαχρονικά σχέση με την φτώχεια: μια ενοχική, ταλαιπωρημένη γυναίκα, θυσιαζόταν και μετάγγιζε τα βάσανα της στα παιδιά της από νωρίς, καθώς ήταν ταγμένη στο γνωστό καθήκον: τα παιδιά να γίνουν κάτι καλύτερο από την ίδια αλλά και «καλύτερο» από τα άλλα παιδιά.
«Σαν την ελληνίδα μάνα δεν υπάρχει», λέγαμε θαυμάζοντας μάλλον την αγάπη σε σχέση με την αντοχή της, χωρίς να μπορούμε να κρίνουμε εκ του αποτελέσματος και βάσει crashtest: η ελληνίδα μάνα υπήρξε ποτέ αποτελεσματικότερη από την ελβετίδα;
Η οικογένεια όμως γίνεται το βασικό μέσο υποστήριξης σε συνθήκες ένδειας. Πληρώνει φροντιστήρια όταν η εκπαίδευση στο σχολείο δεν φτάνει, βάζει μέσον επειδή η στρατιωτική θητεία είναι υποχρεωτική, ψάχνει για δουλειά στο Δημόσιο όταν οι εργασιακές συνθήκες στον ιδιωτικό τομέα είναι κακές και, λόγω χαμηλών μισθών, παρέχει στέγη για πάντα.
Τα πιο πρόσφατα μοντέλα μαμάδων, εμπλουτίστηκαν και με την υποχρέωση της ενημέρωσης για το τι είναι παιδαγωγικά σωστό. Σε έναν κόσμο όπου η πληροφορία βρίσκεται παντού, πιέζεσαι στο να έχεις διαβάσει όλο το internet και να συνομιλείς στα social media ή στα παιδικά πάρτι με άλλες μανούλες που έχουν κάνει το ίδιο.
Τη θέση τού «μην καταπιέζεις το παιδί», πήρε το «να είσαι υποστηρικτική», χωρίς τη βασικότερη αιτιολόγηση. Γιατί να πρέπει να στηρίζεις διαρκώς έναν μικρό άνθρωπο, που περιμένει από εσένα να τον μάθεις να στέκεται χωρίς την υποστήριξη σου;
Ποτέ η ανατροφή δεν ήταν τόσο αντιφατική και τόσο αφοσιωμένη στην επιβράβευση της ήσσονος προσπάθειας και μάλλον εξ αιτίας της, φτάσαμε σε έναν κώδικα γονικής ορθότητας που δεν βγάζει συχνά νόημα.
Αραγε, το να επιβραβεύεις ασταμάτητα, να καμαρώνεις το τίποτα, βοηθά τα παιδιά ή απλώς έτσι εμείς καταφέρνουμε να βγαίνουμε από την αμηχανία του απαιτητικού, πολύπλοκου ρόλου του γονέα, εφαρμόζοντας τον τυφλοσούρτη της συγκινητικά υποστηρικτικής, υπερήφανης μάνας;
Δεν είναι όμως όλες οι μητέρες ύποπτες. Οι περισσότερες θέλουν να παρέχουν, όπως έκαναν πάντα οι μαμάδες .
Με τον ίδιο τρόπο που οι γιαγιάδες μας, με το κατοχικό σύνδρομο, μπούκωναν τα παιδιά τους με ψωμιά, μάλλον έτσι κι εμείς, τα μπουκώνουμε με αυτά που μας είναι εύκαιρα και στερηθήκαμε στην παιδική μας ηλικία. Δραστηριότητες. Ακριβά, αθλητικά παπούτσια. Ποταμούς τρυφερότητας και καμάρι.
Και ενώ οι μάνες των χούλιγκαν μπορεί να μην αποτελούν μέσο όρο, από αυτό το «είμαστε περήφανοι για σένα» που ακούστηκε την ώρα που ο γιος περπατούσε σκυφτός, φορώντας χειροπέδες, μάλλον αξίζει όλες ( και όλοι) να κρατήσουμε μια σημείωση.