Πέρασαν 14 χρόνια από την τελευταία μεγάλη θεσμική τομή στην τοπική αυτοδιοίκηση της χώρας, με τον νόμο του Καλλικράτη. Ολοι θα περίμεναν ότι αυτή η τομή θα ήταν η αφετηρία για τις αλλαγές που έχει ανάγκη ο τόπος, για να πάνε οι τοπικές κοινωνίες μπροστά.
Αλίμονο, τελικά στην πράξη αποδείχθηκε ότι ο Καλλικράτης ήταν η πρώτη και τελευταία απόπειρα αλλαγής που έμεινε ουσιαστικά ανολοκλήρωτη, αφού έκτοτε όλες οι κυβερνήσεις, μη εξαιρουμένης της σημερινής, φρόντισαν να ξηλώσουν το πουλόβερ των μεταρρυθμίσεων προκειμένου να διασφαλίσουν αυτό που έχουν πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού τους όταν αναφέρονται στην τοπική αυτοδιοίκηση: τον πλήρη και ασφυκτικό έλεγχο των δήμων και των περιφερειών, διοικητικά και οικονομικά.
Δεν αμφιβάλλει πια κανείς ότι η τοπική αυτοδιοίκηση αποτελεί στα μάτια όσων βρίσκονται στα κέντρα λήψης των αποφάσεων, μέρος ενός μηχανισμού εξυπηρέτησης συμφερόντων και μικροκομματικών σκοπιμοτήτων, και όχι σημαίνον οργανικό μέρος της δομής και οργάνωσης του ελληνικού κράτους, που πρέπει να λειτουργεί με βάση τις αρχές της αποκέντρωσης, της δημοκρατικής λειτουργίας, του κράτους δικαίου και με σαφή διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια.
Τρανή πρόσφατη απόδειξη, οι εξαγγελίες στις οποίες προέβη ο υπουργός Εσωτερικών στα συνέδρια της ΚΕΔΕ και της ΕΝΠΕ, με τις δήθεν 10+10 (ο Θεός να τις κάνει) μεταρρυθμίσεις, που δείχνουν πώς ακριβώς η κυβέρνηση αντιλαμβάνεται τον ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Διότι αυτά που εξήγγειλε ο υπουργός (εκλογές σε μονό γύρο, ενιαία παράβολα, υπηρεσιακοί γραμματείς, επιτάχυνση έκδοσης αποφάσεων, ελεγκτής νομιμότητας) δεν είναι μεταρρυθμίσεις, αλλά διευθετήσεις, για να μην πούμε μεταρρυθμίσεις-καρικατούρες, που δεν αφορούν ούτε την κοινωνία, ούτε τους πολίτες, ούτε τον θεσμό.
Μεταρρύθμιση ήταν η καθιέρωση των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων που καταφέραμε το 2004, με τους οποίους οι τότε αιρετές νομαρχίες για πρώτη φορά απέκτησαν σταθερά και δίκαια κατανεμημένα έσοδα.
Μεταρρύθμιση ήταν η μεταφορά πόρων του ΕΣΠΑ στις αιρετές περιφέρειες που πετύχαμε με τον Καλλικράτη, η οποία άλλαξε τελείως το κεφάλαιο που λέγεται αιρετή περιφέρεια και της έδωσε αναπτυξιακά χαρακτηριστικά.
Μεταρρύθμιση θα είναι η μεταφορά νέων σημαντικών αρμοδιοτήτων, όπως επί παραδείγματι η λειτουργία των νοσοκομείων από τις αιρετές περιφέρειες που προβλεπόταν στον Καλλικράτη και έμειναν γράμμα κενό.
Μεταρρύθμιση θα είναι η κατάργηση των αποκεντρωμένων διοικήσεων και του σφιχτού εναγκαλισμού του κράτους, αλλά πού…
Οι κυβερνητικές επιλογές δεν είναι τυχαίες και αποτελούν συνέχεια συγκεκριμένων νομοθετικών επιλογών όλον αυτόν τον καιρό, που απαξιώνουν την αυτοδιοίκηση, όπως η μεταφορά αρμοδιοτήτων από την αυτοδιοίκηση στο κεντρικό κράτος, η μη απόδοση πόρων, οι συγχωνεύσεις νομικών προσώπων της αυτοδιοίκησης χωρίς τη γνώμη της.
Εξάλλου, η συντηρητική παράταξη ποτέ δεν υποστήριξε ιστορικά τις μεγάλες θεσμικές αλλαγές στην τοπική αυτοδιοίκηση, διότι είναι υπέρμαχος του υπερσυγκεντρωτικού μοντέλου διοίκησης και εξουσίας.
Επί της ουσίας, θέλει μια τοπική αυτοδιοίκηση μανδαρίνων, ελεγχόμενη, χωρίς επιχειρησιακή ικανότητα, χωρίς αυτόνομο λόγο, χωρίς διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, απλώς και μόνο ώστε να ασχολείται με την εσωτερική της αναπαραγωγή και τη μεσίτευση τοπικών συμφερόντων σε άλλα επίπεδα άσκησης της εξουσίας, και όχι με την επίλυση των τοπικών προβλημάτων από δημοκρατικά νομιμοποιημένα και πολιτικά υπεύθυνα –και υπόλογα έναντι των τοπικών κοινωνιών– όργανα.
Απέναντι σε αυτή την προοπτική, που τείνει να παγιωθεί, οφείλουν όλοι ανεξαιρέτως οι αυτοδιοικητικοί να αντιδράσουν ουσιαστικά, θεσμικά και ενωτικά.
Η αυτοδιοίκηση δεν είναι το αποπαίδι της δημόσιας διοίκησης, για να παίρνει απλώς τα ψίχουλα που πέφτουν από το τραπέζι, αλλά έχει κατοχυρωμένο συνταγματικά ρόλο και αποστολή που οφείλουμε να περιφρουρήσουμε, εάν θέλουμε ο θεσμός να έχει μέλλον συνδεδεμένο με τη συνεχή βελτίωση και αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των συμπολιτών μας.
***************************************************************************
Ο Γιάννης Σγουρός είναι πρώην Περιφερειάρχης Αττικής, επικεφαλής σήμερα της παράταξης Αττική Ανεξάρτητη Αυτοδιοίκηση