Εντοπίσαμε το βαθύ κράτος του αναχρονισμού στην Ελλάδα. Χρειάστηκαν 57 νεκροί.
Το βαθύ κράτος, τελικά, είναι ο φταίχτης (και) σε αυτή την τραγωδία. Παράλληλα με τις ατομικές ευθύνες.
Καθώς, όσο ξεδιπλώνονται οι πτυχές της μοιραίας σύγκρουσης των τρένων στα Τέμπη, τόσο αποκαλύπτεται το εύρος και το βάθος της ευθύνης του κρατικού μηχανισμού. Αλλά και της παθογένειας την οποία φέρει. Σε όλες του τις βαθμίδες.
Το «βαθύ» προφανώς είναι μια συντόμευση. Μια γενίκευση και ίσως απλούστευση της πραγματικότητας. Και του προβλήματος.
Γιατί το κράτος δεν είναι μόνο βαθύ. Είναι και αναποτελεσματικό. Είναι και συχνά ανύπαρκτο. Και πολυπρόσωπο. Τα πρόσωπά του αντικατοπτρίζονται στους λειτουργούς και στους διοικούντες του. Αυτούς που πρωτίστως οφείλουν να υπηρετούν και να προστατεύουν το δημόσιο συμφέρον.
Το «βαθύ» πρόβλημα μεγαλώνει παράλληλα με τις ζωές μας. Κληροδοτείται από γενιά σε γενιά. Και απ’ ό,τι φαίνεται, διαφυλάσσεται ακέραιο ως κόρην οφθαλμού.
Θα συγκρουστούμε με το βαθύ κράτος λοιπόν. Ηρθε η ώρα. Οι 57 νεκροί, το εθνικό πένθος, η οργή του κόσμου, απαιτούν κάθαρση. Όπως και μερικές δεκάδες δισεκατομμύρια που ξοδεύτηκαν για υποδομές που σε καμία περίπτωση δεν δείχνουν να έχουν τύχει τέτοιας επένδυσης. Αντίθετα. Συντηρήθηκαν μόνο παρωχημένες νοοτροπίες, κακοδιαχείριση, σπατάλη. Με τραγικές συνέπειες.
Όμως αρκεί η εξυγίανση των σιδηροδρόμων, η ορθή τους διαχείριση, η ανάταξη των συστημάτων και η αλλαγή νοοτροπίας στη λειτουργία δικτύων και συρμών, για να παταχθεί το βαθύ κράτος;
Φυσικά, όχι.
Γιατί το βαθύ κράτος δεν είναι μόνο εκεί. Δεν έγινε σήμερα. Είναι αυτό που χαρακτηρίζει τη δημόσια διοίκηση. Αυτό που συναντάμε σε κάθε συναλλαγή μας με το Δημόσιο.
Το βαθύ κράτος δεν βρίσκεται μόνο στα «μεγάλα» ζητήματα. Σε αυτά που μας συγκλονίζουν με νεκρούς και τραυματίες, σε αυτά που κυριαρχούν στην επικαιρότητα μετά από αποκαλύψεις διασπάθισης δημόσιου χρήματος, σε αυτά που τραβούν το φως του προβολέα για κραυγαλέες παραλείψεις.
Είναι και σε κείνα τα μικρά, τα καθημερινά. Εκείνα που συμβαίνουν δίπλα μας, γύρω μας, στον μικρόκοσμό μας. Εκείνα που επίσης καταλήγουν στο βαθύ κράτος. Το οποίο άλλοτε ενεργεί αναχρονιστικά και άλλοτε δείχνει ανοχή σε αυτόν τον αναχρονισμό. Πάντα εις βάρος μας.
Η αναξιοπιστία, η ανικανότητα (εκούσια ή ακούσια), η απουσία οποιασδήποτε αξιολόγησης και απολογισμού, η μικρή ή μεγάλη συναλλαγή με ίδιον όφελος, η ατιμωρησία, όλα αυτά τα βλέπουμε να συμβαίνουν γύρω μας.
Με παραδείγματα απλά, καθημερινά. Γιατί ο κρατικός μηχανισμός υπάρχει σε κάθε έκφανση της καθημερινότητας.
Σε έναν μικρό τόπο όπου ο πολίτης αισθάνεται αδύναμος να διαμαρτυρηθεί για την παραβατική συμπεριφορά του γείτονα, γιατί όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους στην επαρχία. Και γιατί η τοπική αρχή θα κάνει τα «στραβά μάτια» στην ηχορύπανση ενός μπαρ τις ώρες κοινής ησυχίας. Είτε επειδή είναι «καλή», είτε επειδή έχει καλύτερες σχέσεις με το μπαρ. Κράτος βαθύ;
Σε ένα συνεργείο το οποίο θα καταχραστεί ανενόχλητο τον δημόσιο χώρο και τα πεζοδρόμια μιας οικιστικής περιοχής στα προάστια της ελληνικής πρωτεύουσας. Σαν να είναι η συνέχεια του χώρου του. Ρυπαίνοντας και δημιουργώντας κυκλοφοριακή όχληση. Και παρά τις καταγγελίες, τα πρόστιμα και τις συστάσεις, η Δημοτική Αστυνομία καταλήγει να κάνει ψυχολογική υποστήριξη στους διαμαρτυρόμενους πολίτες, των οποίων οι έξοδοι εμποδίζονται. Γιατί η Δημοτική Αρχή είναι ενήμερη, αλλά «αδρανεί». Κράτος βαθύ;
Στις επανειλημμένες συστάσεις εταιρίας κοινής ωφέλειας προς Δημοτική Αρχή ώστε να προβεί σε συγκεκριμένες ενέργειες, τις οποίες η τελευταία αγνοεί επανειλημμένα, παρά την επισήμανση ότι πρόκειται για ζήτημα δημόσιας υγείας. Μα ακόμα και αν δεν κάνει τίποτα, ποιος θα ασχοληθεί; Ελα μωρέ τώρα… Σαν να ψάχνεις ψύλλο στ’ άχυρα. Εξάλλου, σε αυτές τις περιπτώσεις, η λύση δεν βρίσκεται υπηρεσιακά. Η σύσταση είναι «να βρεις κάποιον να μιλήσει». Γιατί ο κρατικός μηχανισμός έχει πρόσωπο…
Αυτά (ευτυχώς!) δεν έχουν νεκρούς. Όμως δυστυχώς δεν αλλάζουν. Και είναι αυτά που σε κάνουν να απογοητεύεσαι, να απελπίζεσαι, να εξοργίζεσαι.
Και εν τέλει, να λες ότι τίποτα δεν θα αλλάξει. Ακόμα και αν οι ελληνικοί σιδηρόδρομοι γίνουν παράδειγμα προς μίμηση σε όλη την Ευρώπη.
Γιατί το βαθύ κράτος δεν είναι μόνο στις ράγες.
Δηλαδή, για να αλλάξει κάτι θα πρέπει να έχει νεκρούς;
Για το βαθύ κράτος – που δεν έχει νεκρούς – αλλά δρα γύρω μας ανενόχλητο, τι κάνουμε;