Την περασμένη εβδομάδα οι γονείς μου με παρακάλεσαν να πληρώσω on line τους λογαριασμούς των τηλεφώνων τους, σταθερού και κινητών. «Εχουν λήξει, πήγαμε 2-3 φορές στο κατάστημα αλλά είχε ουρές απ’ έξω και φύγαμε. Μη μας τα κόψουν, παιδάκι μου… Θα σου στείλουμε τα χρήματα με κάποιον τρόπο», ήταν αυτό το τελευταίο η αγωνία τους, μεγαλύτερη και από τα αν θα τους έκοβαν την επικοινωνία με τον έξω κόσμο – τη μοναδική εκτός ραδιοφώνου και τηλεόρασης.
Οι γονείς μου είναι μεν αρκετά μεγάλοι σε ηλικία, αλλά ακόμη τους «κόβει». Είμαι βέβαιος πως θα μπορούσαν να χειρίζονται τουλάχιστον τα βασικά του web/mobile banking. Σίγουρα, πάντως, τους «κόβει» για να πάνε με την κάρτα μέχρι το ΑΤΜ και αντί για «ανάληψη» ή «ενημέρωση» να πατήσουν το «πληρωμή λογαριασμών». Δεν το έκαναν, μάλλον γιατί ποτέ κανείς δεν τους είπε ότι μπορούν να το κάνουν. Ή γιατί μπορεί να φοβήθηκαν τις τηλεοπτικές κάμερες και τα πρόστιμα — είδατε τι τράβηξαν τα γεροντάκια που στήθηκαν στις ουρές έξω από τις τράπεζες… Δεν έχουν οι γονείς μου web banking γιατί κανείς ποτέ δεν τους έδειξε πόσο απλό στα αλήθεια είναι εφόσον έχουν σύνδεση στο internet.
Και αυτός ο «κανείς» θα μπορούσε να είναι η ίδια η τράπεζα. Δεκάδες, εκατοντάδες στήνονται χρόνια τώρα κάθε μέρα στα ταμεία και τα ΑΤΜ επειδή απλώς δεν γνωρίζουν —και κατ’ επέκταση δεν έχουν εμπιστοσύνη «σε αυτά τα ρημάδια»—, ενώ στην πραγματικότητα φοβούνται τον εαυτό τους. Πράξεις και υπηρεσίες που περαιώνονται σε δευτερόλεπτα «τρώνε» πολλαπλάσιο χρόνο απ’ όλους, κυρίως καταπίνουν εργατοώρες της ίδιας της τράπεζας —να μη αναφερθούμε στον χαμένο χρόνο/χρήμα για όσους χρειάζεται όντως να βρεθούν στα λίγα πια διαθέσιμα γκισέ.
Θα ήταν προς όφελος όλων λοιπόν, πρωτίστως των τραπεζών, να έχουν χρόνια τώρα ένα help desk σε κάθε κατάστημα αποκλειστικά για να δείχνει σε άτομα όπως οι γονείς μου πώς να χειρίζονται το web ή το mobile banking. Να τους βοηθάει να ανοίγουν επιτόπου λογαριασμό στις ψηφιακές υπηρεσίες και να τους καθοδηγεί στα πρώτα βήματα.
Υπάρχουν τα τελευταία χρόνια προγράμματα ψηφιακής κατάρτισης για την τρίτη ηλικία από δήμους και οργανισμούς, που χρηματοδοτούνται κυρίως από εταιρείες τηλεπικοινωνιών για ευνόητους και απολύτως θεμιτούς λόγους. Προσφέρουν σίγουρα. Αλλά δεν επαρκούν. Και πέντε φορές περισσότερα να ήταν, πάλι δεν θα επαρκούσαν, όπως αποδεικνύεται τον τελευταίο μήνα. Γιατί οι άνθρωποι αυτοί δεν ήταν προτεραιότητα για κανέναν, ούτε για το κράτος, τουλάχιστον έως λίγες εβδομάδες πριν. Το ίδιο το κράτος που τώρα ζητάει επιτακτικά από τους ογδοντάχρονους να μένουν σπίτι, καθώς αποτελούν εύκολο στόχο της Covid-19…
Υπάρχουν σημάδια, λόγια μάλλον, ότι αυτό θα αλλάξει. Ότι θα γίνουν πράγματα ώστε να μειωθεί αισθητά ο ψηφιακός ρατσισμός και αποκλεισμός για ολόκληρες γενιές και ομάδες ανθρώπων. Όμως ο παππούς δεν μπορεί ακόμη να πληρώσει τον λογαριασμό του. Η γιαγιά δεν μπορεί να δει «ζωντανά» από το τηλέφωνο τα εγγόνια της. Ο παππούς και η γιαγιά, που χρόνια πολλά δεν έχουν μπροστά, αλλά έχουν χρόνο πια και θα μπορούσαν να είναι -και να αισθάνονται- ακόμη χρήσιμοι και ικανοί πέρα από το babysitting (που και αυτό τώρα το έχουν “κόψει” αναγκαστικά).
Ποιο κράτος όμως; Ποιες τράπεζες; Δικό μου είναι το λάθος. Αυτός ο «κανείς», ο οποίος δεν ασχολήθηκε τόσα χρόνια με το να τους δείξει τα στοιχειώδη που θα έκαναν τη ζωή τους πιο εύκολη, ίσως και πιο ενδιαφέρουσα, (έπρεπε να) είμαι εγώ. Είσαι εσύ για τους δικούς σου γονείς, εφόσον ανήκουν στην ίδια κατηγορία ψηφιακού αναλφαβητισμού. Το βλέπουμε τώρα το «φάουλ» που η δική μας γενιά έκανε απέναντι σε αυτούς τους ανθρώπους. Τώρα, που δεν τους βλέπουμε…
Δεν λείπει από τον παππού και τη γιαγιά η ικανότητα να προσλάβουν βασικές γνώσεις. Ένα «σπρώξιμο» χρειάζονται από ανθρώπους που είναι κοντά τους, για να κάνουν τα πρώτα καθοριστικά βήματα. Στη συνέχεια είναι βέβαιο ότι θα παρασυρθούν και θα ανακαλύπτουν διαρκώς νέες δυνατότητες που τους δίνει η τεχνολογία. Μαζί και το πόσο ικανοί και χρήσιμοι μπορεί να είναι οι ίδιοι στον εαυτό τους και στην κοινωνία. Και αυτό το τελευταίο είναι που έχει τη μεγαλύτερη σημασία και αξία. Για όλους μας.