Στο τραπέζι της Ιστορίας είχαν πέσει δύο ιδέες για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Η μία πρότεινε την παραχώρηση της Δωδεκανήσου στην Τουρκία και της Κύπρου στην Ελλάδα με παράλληλη ανταλλαγή πληθυσμών. Η δεύτερη ήθελε την Κύπρο να προσαρτάται στην Ελλάδα με εξαίρεση τη χερσόνησο της Καρπασίας που θα πήγαινε στην Τουρκία.
Είναι άκαιρο να στεκόμαστε τώρα στις ιστορικές πτυχές που δεν επέτρεψαν την υλοποίηση αυτών των σχεδίων που, άλλωστε, είχαν εχθρούς και στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Αξίζει βέβαια να αναρωτηθούμε πώς θα είχαν εξελιχθεί τα πράγματα αν η Κύπρος γινόταν οργανικό κομμάτι του ελλαδικού χώρου, αλλά και πάλι θα αντιμετωπίζαμε μία ιστορική εξίσωση με πολλούς αγνώστους. Είχα απευθύνει κάποτε την ερώτηση στον αείμνηστο Γλαύκο Κληρίδη, την περίοδο που ήταν πρόεδρος της Κύπρου. «Δεν είναι καλύτερο να έχουμε δύο Ελλάδες αντί για μία;» απάντησε.
Ομως, όπως και αν δεις τα πράγματα, οφείλεις να παραδεχθείς ότι στη διαδρομή του ιστορικού χρόνου οι συνθήκες συνεχώς επιδεινώνονται για τα εθνικά συμφέροντα. Το σχέδιο της ένωσης δεν προχώρησε. Ακολούθησε η τουρκική εισβολή. Μετά απορρίψαμε το σχέδιο Ανάν, προτάσσοντας τη δήλωση του Τάσσου Παπαδόπουλου που παρέλαβε κράτος και δεν σκόπευε να παραδώσει κοινότητα. Και τώρα η Τουρκία λέει ότι θα κάτσει στο τραπέζι μόνο για να συζητήσει λύση που θα προβλέπει δύο κυρίαρχα κράτη ή, τέλος πάντων, μία λύση που ακόμα και αν δεν περιγράφει δύο ανεξάρτητα κράτη, θα λειτουργεί βάσει αυτής της λογικής. Εμείς από την άλλη δηλώνουμε κατηγορηματικά ότι σχέδιο δύο κρατών δεν υπάρχει στην ατζέντα μας ούτε ως σκέψη προς συζήτηση. Λες και δεν βλέπουμε ότι η διχοτόμηση είναι ήδη πραγματικότητα για μισό αιώνα.
Το ερώτημα, λοιπόν, είναι αν μπορούμε να αντιστρέψουμε αυτό που δείχνει δρομολογημένο από την Ιστορία και τις συνθήκες, αυτό που, σταδιακά, εγκαθίσταται ως αναπόφευκτο, ενδεχομένως και αυτονόητο, στο θυμικό των Ελληνοκυπρίων. Υπάρχει, αλήθεια, η περίπτωση να επιστρέψει η Τουρκία σε μία συζήτηση στο πλαίσιο Ομοσπονδίας; Και αν ναι, γιατί η Ελληνοκυπριακή πλευρά να υπαναχωρήσει, επιστρέφοντας σε κάτι που απέρριψε και μάλιστα με δημοψήφισμα; Αλλωστε, πάνω σε εκείνη την απόφαση πατάει μεγάλο κομμάτι της τουρκικής επιχειρηματολογίας υπέρ των δύο κρατών.
Με τους Τούρκους να συζητούν μόνο για δύο κράτη και την ελληνοκυπριακή πλευρά να μην μπαίνει καν στην κουβέντα, το Κυπριακό αυτή τη στιγμή είναι ένα πρόβλημα χωρίς λύση. Ακόμα και αν Λευκωσία και Αθήνα ενδόμυχα παραδεχθούν ότι η μόνη «λειτουργική» λύση είναι η διχοτόμηση, δεν πρόκειται ποτέ, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον, να υπάρξουν κυβερνήσεις που θα την υπογράψουν. Διότι, για να είμαστε ειλικρινείς, αυτός που θα υπογράψει στο εγγύς μέλλον διχοτόμηση της Κύπρου θα ακούσει για Γουδί. Ενδεχομένως να βρεθεί και εκεί.
Η διχοτόμηση είναι η χειρότερη λύση για το Κυπριακό. Τι γίνεται όμως όταν περιγράφεται, εκ των συνθηκών ως η μόνη δυνατή; Κάθε μέρα που επιβεβαιώνεται το αδιέξοδο στο Κυπριακό πλησιάζουμε όλο και περισσότερο προς τη διχοτόμηση. Και φαίνεται ότι είναι ο χρόνος που θα κάνει τη δουλειά της Διπλωματίας και της Ιστορίας. Όταν φύγουν και οι τελευταίοι που είπαν «Δεν ξεχνώ», το Κυπριακό θα πάρει τον δρόμο του. Έχουμε όμως χρόνια μπροστά μας.