Οι διεθνείς εξελίξεις λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία δημιουργούν μια μοναδική ευκαιρία για επίλυση του Κυπριακού αλλά οι πιθανότητες να κεφαλαιοποιηθεί από το πολιτικό σύστημα της Κύπρου είναι μηδαμινές. Ο πόλεμος στην Ουκρανία επανέφερε το Κυπριακό στο προσκήνιο για τους ίδιους λόγους που υπήρξε η κινητικότητα του 2014-2017: Η ανάγκη ενεργειακής απεξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία και η συγκράτηση της Τουρκίας στη Δύση. Με την τροπή που έχουν πάρει οι διεθνείς εξελίξεις αυτοί οι δύο στόχοι αφορούν την ασφάλεια της Δύσης. Και θα υλοποιηθούν είτε με τη συνεργασία μας είτε χωρίς αυτήν.
Η λύση του Κυπριακού, μέσω διαδικασιών που ζήσαμε στο παρελθόν, δεν μπορεί να επιτευχθεί ούτε ύστερα από 100 χρόνια. Οι συνομιλίες με ειδικούς απεσταλμένους, συναντήσεις ηγετών, ομάδες εργασίας, κοινά έγγραφα, συγκλίσεις και αποκλείσεις εξαντλήθηκαν οριστικά στο Κραν Μοντανά και η ευθύνη βαραίνει εξολοκλήρου τους τρεις Νίκους (Αναστασιάδης, Χριστοδουλίδης, Κοτζιάς). Η προτεινόμενη λύση στο Κραν Μοντανά πρόβλεπε ευρωπαϊκό κεκτημένο σε όλη την Κύπρο από την πρώτη μέρα, κατάργηση των εγγυήσεων, ραγδαία αποχώρηση των στρατευμάτων και χάρτη 28,5%. Για την Τουρκία το κίνητρο ήταν η αναθέρμανση των σχέσεων με την ΕΕ και η ενέργεια. Οπως αναλύεται εξαντλητικά στο βιβλίο μου «Εγκλημα στο Κραν Μοντανά» οι λόγοι που χάθηκε αυτή η μεγάλη ευκαιρία για απαλλαγή της Κύπρου από την κατοχή είναι ένας συνδυασμός εξαρτήσεων από ξένα συμφέροντα, διαφθοράς, δειλίας και ανικανότητας.
Ηδη βρίσκονται σε εξέλιξη διπλωματικές διεργασίες με επίκεντρο την ενέργεια, αλλά η κυπριακή ηγεσία συνεχίζει να παίζει το ίδιο γνωστό παιχνίδι της παρελκυστικής τακτικής. Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, σε πρόσφατη συνέντευξή του είπε ότι για να φτάσει το φυσικό αέριο από το Ισραήλ στην Τουρκία πρέπει να περάσει από την Κύπρο. «Δεν είναι ξεκάθαρο πότε θα βρεθεί η λύση στην πολιτική διαδικασία γιατί η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν έρχεται κοντά», είπε. Ο πρόεδρος Αναστασιάδης αντί να αδράξει τη διεθνή συγκυρία και να επιδιώξει τη λύση του εθνικού προβλήματος απάντησε με όρους αντίστοιχους της πρόταξης του Σπύρου Κυπριανού, το 1978, όταν ζητούσε αποχώρηση των στρατευμάτων ως προϋπόθεση για να πάει σε συνομιλίες. Ζήτησε, λοιπόν, συνομιλίες για οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας σαν να μην υπάρχει κυπριακό ζήτημα.
Εκείνο που δεν κατάλαβε η κυπριακή ηγεσία είναι ότι το άλυτο Κυπριακό επηρεάζει την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Το διακύβευμα είναι το σύστημα ασφάλειας της Δύσης που δεν μπορεί να είναι υπό την ομηρία μιας διεφθαρμένης ηγεσίας, υποτελούς στη ρωσική στρατηγική να χρησιμοποιεί την Κύπρο για την αποσταθεροποίηση της περιοχής. Η πατέντα των κυπριακής ιδιοκτησίας συνομιλιών, χωρίς ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα και επιδιαιτησίες, που η Μόσχα έχει εμπεδώσει στο κυπριακό πολιτικό σύστημα είναι μια διαρκής κοροϊδία και ο καθένας που ενδιαφέρεται πραγματικά για λύση το έχει αντιληφθεί.
Χρειάζονται, λοιπόν, νέες ρηξικέλευθες προσεγγίσεις που θα εξουδετερώνουν τα δύο μεγάλα εμπόδια στη λύση τα οποία είναι αλληλένδετα μεταξύ τους: τον ρωσικό παράγοντα και τη διαφθορά. Οι ΗΠΑ δημιούργησαν την Task Force KleptoCapture που είναι μια μονάδα του υπουργείου Δικαιοσύνης για την αναζήτηση και κατάσχεση των περιουσιών των ρώσων ολιγαρχών. Αυτή η μονάδα θα πρέπει να αναζητήσει και τα περιουσιακά στοιχεία των συνεργατών των ρώσων ολιγαρχών, αλλά και το μηχανισμό χρηματοδότησης της παρέμβασης της Μόσχας στα εσωτερικά της Κύπρου. Εάν δεν ξεριζωθεί η σχέση διαφθοράς μεταξύ της Μόσχας και των διαμορφωτών της κοινής γνώμης, το Κυπριακό δεν θα επιλυθεί ποτέ. Παράλληλα, θα πρέπει να διερευνηθούν τα οικονομικά οφέλη από το εμπόριο της ευρωπαϊκής ιθαγένειας, καθώς και τα οικονομικά συμφέροντα του συστήματος εξουσίας με την Αίγυπτο τα οποία είναι ανταγωνιστικά της μεταφοράς του φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας. Αυτά είναι τα φυσικά εμπόδια για τη λύση του Κυπριακού και όχι η ερμηνεία των λέξεων στα κείμενα.
Αφού κάνει σαφείς τις προθέσεις της να καθαρίσει με τη διαφθορά, η Δύση πρέπει συντονισμένα να θέσει την Κύπρο ενώπιον του ιστορικού διλήμματος να διαλέξει σε ποιον κόσμο ανήκει. Εάν θέλει να είναι στη Δύση, πρέπει να προσαρμοστεί με τις απαιτήσεις του συστήματος ασφάλειας της και αυτό επιβάλει συνεργασία Ελλάδας, Κύπρου και Τουρκίας υπό την ομπρέλα του ΝΑΤΟ. Μόνο το ΝΑΤΟ μπορεί να εγγυηθεί αποτελεσματικά την ασφάλεια της Κύπρου. Σε μια τέτοια περίπτωση μπορεί να υπάρξει κατάργηση των εγγυήσεων και αποχώρηση και του τελευταίου Τούρκου στρατιώτη από την Κύπρο. Ολες οι άλλες εκκρεμότητες καλύπτονται με το πλαίσιο Γκουτέρες.
Η εγγύηση της ασφάλειας της Κύπρου από το ΝΑΤΟ μπήκε στο τραπέζι και το 2014 αλλά έθεσε δημόσια βέτο ο πρεσβευτής της Ρωσίας Στανισλάβ Οσάτσι. Και το ΑΚΕΛ, παρόλο ότι ήταν ένθερμος υποστηρικτής της λύσης διαβεβαίωνε ότι θα καταψήφιζε ένα σχέδιο που θα περιλάμβανε εγγυήσεις του ΝΑΤΟ. Δηλαδή, μεταξύ της αποχώρησης του τουρκικού στρατού και των εγγυήσεων του ΝΑΤΟ, το ΑΚΕΛ θα επέλεγε τον κατοχικό στρατό. Ο λόγος είναι η αντίδραση της Ρωσίας η οποία, για τους ίδιους λόγους, υποσκάπτει τη λύση. Ετσι, είχαμε το παράδοξο να επικρίνεται ο Αναστασιάδης για το ναυάγιο και να υποστηρίζεται η Ρωσία η οποία τον υποκίνησε προς την απόρριψη.
Ολα αυτά τα παράδοξα και τα παράλογα τα έχουν ξεπεράσει οι νέες συνθήκες. Ο χάρτης του κόσμου αλλάζει και οι γεωπολιτικές ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο αναδιαμορφώνονται. Για δεκαετίες η Κύπρος ήταν υποτελής στα ρωσικά συμφέροντα και έχει πληρώσει βαρύτατο τίμημα. Τώρα όλα αυτά αλλάζουν αλλά οι Κύπριοι δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν τη νέα πραγματικότητα και να δημιουργήσουν ευκαιρίες. Επειδή ο δρόμος που θα ακολουθήσει η Κύπρος δεν αφορά μόνο τους 200 δικηγόρους, λογιστές και εμπόρους γης που διαχειρίζονται αυτό τον δύσμοιρο τόπο. Οι εξελίξεις φαίνεται ότι ξεφεύγουν από τα χέρια τους. Αυτό δημιουργεί την ελπίδα ότι κάτι μπορεί να προκύψει απ’ έξω, διότι από μέσα είναι μάταιο να αναμένει κανείς οτιδήποτε.
Η Δύση, λοιπόν, πρέπει να πιέσει και να πείσει την Τουρκία να επιστρέψει στο στάδιο που βρίσκονταν οι συνομιλίες στο Κραν Μοντανά και την Κύπρο να το αποδεχτεί χωρίς «ναι μεν αλλά». Το κίνητρο της Τουρκίας είναι η ενέργεια, η αναβάθμιση της σχέσης της με την ΕΕ που θα φέρουν νέες επενδύσεις και αναθέρμανση της οικονομίας της. Η Δύση θα επιτύχει την σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο και την απεξάρτηση της Τουρκίας από τη Ρωσία. Και η Κύπρος θα είναι ο μεγάλος κερδισμένος διότι θα εξασφαλίσει την ασφάλεια και την ευημερία του πληθυσμού της.
Αυτός ο σχεδιασμός, με κάποια προετοιμασία, θα πρέπει να ολοκληρωθεί σε μια διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο από την οποία να είναι γνωστό εκ των προτέρων τα αποτελέσματα για κάθε μια από τις πλευρές. Εάν η Τουρκία το απορρίψει θα μείνει εκ των πραγμάτων εκτός των ενεργειακών σχεδιασμών της Ανατολικής Μεσογείου και η σχέση της με την ΕΕ θα παραμείνει παγωμένη. Εάν η Ελληνοκυπριακή πλευρά το απορρίψει να ξέρει ότι θα ακολουθήσει κάποιας μορφής αναγνώριση του ψευδοκράτους και υλοποίηση των ενεργειακών σχεδιασμών ερήμην της. Με την Τουρκία να διψά για ενέργεια, τη Δύση να επιδιώκει την απόσπαση της Τουρκίας από τη Ρωσία, την Ελλάδα να επιθυμεί εξομάλυνση των σχέσεων της με την Τουρκία που θα απογειώσει την οικονομία της και με το ρωσικό παράγοντα παροπλισμένο, η θετική κατάληξη είναι το πιο ορθολογικό σενάριο. Βέβαια ο ορθολογισμός δεν υπήρξε ποτέ η πυξίδα στις επιλογές των Ελληνοκυπρίων. Από την άλλη, εάν καταφέρουν να σκοτώσουν και αυτή τη συγκυρία δεν υπάρχει τίποτε που μπορεί να τους σώσει και θα είναι άξιοι της μοίρας τους.
* Ο Μακάριος Δρουσιώτης είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων για την ιστορία του Κυπριακού. Το τελευταίο του βιβλίο «Έγκλημα στο Κραν Μοντανανά», κυκλοφόρησε τον περασμένο Δεκέμβριο (www.makarios.eu)