Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας: o κορονοϊός, πέραν των υπολοίπων δραματικών επιπτώσεών του, έχει προκαλέσει και μια τεράστια νευρική κρίση στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές: ο δείκτης S&P 500 σημείωνε τις περασμένες μέρες τις μεγαλύτερες πτώσεις που έχουμε δει σε πραγματικούς αριθμούς ενώ οι ασχολούμενοι με την αγορά μεταδίδουν μια τεταμένη κατάσταση σε επίπεδο διακύμανσης τιμών και πίεσης. Ισως για αυτό εξαιρετικά ασταθείς οικονομικά χώρες, όπως η Τουρκία, αποκρύπτουν τα κρούσματα του ιού στην επικράτειά τους, προ του έντονου φόβου πως τέτοιες ειδήσεις θα τις οδηγήσουν στην καταστροφή. Οπωσδήποτε, ενόψει μιας παγκόσμιας διακινδύνευσης, πιο ευάλωτες είναι οι οικονομίες που δεν έχουν πείσει για τη σταθερότητά τους.
Oμως η φύση του ανθρώπου είναι αισιόδοξη, όπως και η φύση αυτής της στήλης, οπότε είναι ενδιαφέρον να δούμε σε ποια άλλη κατεύθυνση μπορεί να οδηγήσει εν τέλει θεσμούς και οικονομία στην περιοχή μας ο κορονοϊός. Αφορμή για αυτές τις σκέψεις αποτελεί η τηλεδιάσκεψη των ευρωπαίων ηγετών και η δήλωση πως θα γίνει χρήση όλων των αναγκαίων πολιτικών για την αντιμετώπιση του αντικτύπου στη ρευστότητα, τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και στους επηρεαζόμενους τομείς και τους εργαζομένους τους και πως θα χρειαστεί ελαστική εφαρμογή ευρωπαϊκών κανόνων, ιδίως στις κρατικές ενισχύσεις και στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Νομίζω πως το κλειδί σε μια πιθανή αλλαγή νοοτροπίας είναι η φράση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου πως «θα γίνει οτιδήποτε αναγκαίο» για την αντιμετώπιση της κρίσης. Κάθε φορά που έγινε χρήση μιας τέτοιας ορολογίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κάθε φορά με άλλα λόγια που η Ευρωπαϊκή Ενωση έμοιαζε αποφασισμένη να αντιμετωπίσει από κοινού ένα θέμα, όχι προσκολλημένη στο δυσνόητο και δυσκίνητο νομικισμό της αλλά με βάση τον ρεαλισμό, βγήκε κερδισμένη. Αρκεί να θυμηθούμε την περίφημη δήλωση Ντράγκι το 2012 πως η ΕΚΤ θα κάνει «οτιδήποτε χρειαστεί» για να σώσει το ευρώ η οποία κυριολεκτικά έσωσε το κοινό νόμισμα.
Πρόκειται για εκδηλώσεις μιας θεσμικής αποφασιστικότητας αλλά και ενός οικονομικού ρεαλισμού που ξεπερνούν τον παραδοσιακό, περιοριστικό τρόπο με τον οποίο προσεγγίζεται σε επίπεδο ΕΕ η οικονομία. Είναι κινήσεις που είναι αναγκαίο να γίνονται σε καταστάσεις κρίσης, τη στιγμή που η ΕΕ και η ΟΝΕ έμοιαζαν μέχρι την προηγούμενη δεκαετία να μπορούν να αντεπεξέλθουν μόνο σε περιόδους ομαλότητας. Και ενδεχομένως να οδηγήσουν σε μια δειλή αλλά πραγματική «αλλαγή παραδείγματος» γύρω από τη λήψη οικονομικών αποφάσεων, αφήνοντας το αποτύπωμά τους και μετά τη λήξη της κρίσης που έχει προκαλέσει στην παγκόσμια οικονομία ο κοροναϊός.
Για να ισχύσουν όλα αυτά και να δοθεί το μήνυμα της αποφασιστικότητας στην αντιμετώπιση της κρίσης του κοροναϊού στις αγορές, πρέπει βέβαια να ισχύσουν ταυτόχρονα και δύο άλλες προϋποθέσεις.
Πρώτον, η κρίση και διάδοση του ιού να γίνει αντιληπτή ως μια κοινή απειλή που συνεπώς απαιτεί και κοινή δράση και ενισχύει το πολιτικό, θεσμικό και οικονομικό αίσθημα ενότητας απέναντι στην κοινή μας μοίρα. Θεωρώ ότι αυτή η πρώτη προϋπόθεση είναι απολύτως λογικό να ισχύσει. Κρατάω όμως πάντα στη σκέψη μου πως στην παγκόσμια οικονομία υπάρχουν λίγα έως ελάχιστα απολύτως λογικά πράγματα που εξακολουθούν να ισχύουν.
Δεύτερον, θα πρέπει η μέχρι τώρα θεαματική πτώση των διεθνών αγορών να είναι η προεξόφληση της πορείας μετάδοσης του κορονοϊού παγκοσμίως, μιας πορείας που ήδη βλέπουμε. Εδώ οφείλουμε να ευχηθούμε να είναι έτσι και καλύτερα ακόμα τα πράγματα, για το καλό και την υγεία όλων μας, ιδίως δε των ευπαθών ομάδων.