Οταν ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε είδε τον πρώτο στρατό της Ευρώπης να αναχαιτίζεται ανεξήγητα από γαλλικές πολιτοφυλακές στο Βαλμί, είπε στους εμβρόντητους φίλους του: «Εδώ και σήμερα ανοίγει μια εποχή στην παγκόσμια Ιστορία, και μπορούμε να λέμε πως παρευρεθήκαμε στα εγκαίνιά της».
Ο Γκαίτε και ο πρωσικός στρατός δεν χωρούν, βεβαίως, σε ένα κείμενο για τη Δικαιοσύνη, το «διά ταύτα» της ρήσης του όμως χωρεί, τηρουμένων πάντα των αναλογιών, στα τεκταινόμενα ως προς την επικοινωνιακή –προσέξτε, όχι επιδερμική– πολιτική που χαρακτηρίζει πλέον τα τρία ανώτατα δικαστήρια της χώρας. Και πάντως αποτυπώνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μια προσωπική αίσθηση αλλαγής, επαναστατικής κατά μία έννοια, για όσους έχουν ζήσει από κοντά, τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία, την εγχώρια δικαστηριακή πραγματικότητα.
Ο θεσμός της Δικαιοσύνης εμφανίζεται στις δημοσκοπήσεις να δοκιμάζεται βαθιά από την κρίση των Μνημονίων μέχρι σήμερα, αντιμετωπίζοντας έντονη καχυποψία και απογοήτευση από τους πολίτες, άρρηκτα συνδεδεμένη και με τους ρυθμούς απονομής της. Η ευρωπαϊκή κριτική, δε, ως προς το κράτος δικαίου στην Ελλάδα έχει προκαλέσει έντονους κλυδωνισμούς, και όχι αδίκως, αφού ουσιαστικά ενισχύει τις φωνές της αμφισβήτησης, από όπου κι αν προέρχεται, όποιο κίνητρο, ακόμη και σκοπιμότητα, μπορεί να έχει. Στο όλο σκηνικό μόνο βοηθητικό δεν ήταν το στερεότυπο του καλού, «ευπρεπούς» δικαστή: του εσωστρεφούς λειτουργού που εκφέρει γνώμη μόνο από την έδρα.
Το μαύρο αυτό πέπλο έμοιαζε αταίριαστο σε μια τόσο «διάφανη» εποχή, με τα social media να επιχειρούν ρεσάλτο στην προσωπική και κοινωνική δραστηριότητα όλων μας. Το αδιέξοδο ήταν βέβαιο. Εως ότου κάποιοι «πεφωτισμένοι», τολμηροί, και πάντως με καλά κοινωνικά ραντάρ λειτουργοί σε κρίσιμα πόστα, το διέκριναν.
Να και οι αναρτήσεις στο LinkedIn, να και στο X (Twitter). Δειλά-δειλά μα σταθερά. Να και οι εκπρόσωποι Τύπου που μπορούν να επικοινωνούν την πληροφορία του εκάστοτε δικαστηρίου στους δημοσιογράφους και κατά συνέπεια στο ευρύ κοινό. Χωρίς στρεβλώσεις, χωρίς φήμες «ράδιο αρβύλα».
Πρόσωπα εξωστρεφή, δοκιμασμένα ενίοτε στο δύσκολο τερέν του δικαστικού συνδικαλισμού, ανέλαβαν το δύσκολο έργο. Ο Παναγιώτης Λυμπερόπουλος στον Αρειο Πάγο, ο Κωνσταντίνος Τζαβέλλας στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου. Ο Βασίλης Ανδρουλάκης μέχρι πριν από λίγο καιρό στο ΣτΕ, τώρα ο Νικόλαος Σεκέρογλου και η Μαρία Γκάνα. Ο Δημήτρης Πέππας, λίαν προσφάτως, στο Ελεγκτικό Συνέδριο.
Την τελευταία φορά που ο πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας φιλοξένησε τους δημοσιογράφους στο δικαστήριο «του» με αφορμή τη δημοσίευση της ετήσιας έκθεσης πεπραγμένων, προκάλεσε έκπληξη. Εξ ου και ο συνειρμός με τον Γκαίτε…
Είπε δημόσια αυτά που χρόνια τώρα λέγονταν στους διαδρόμους και σε ιδιωτικές συναντήσεις. Το ΣτΕ αλλάζει δημόσια πολιτική. Επιλέγει να κινηθεί στα ίχνη ανώτατων δικαστηρίων ευρωπαϊκών, υιοθετώντας σειρά καινοτομιών, αξιοποιώντας τα εργαλεία της τεχνολογίας. Χωρίς να απεκδύεται την ευθύνη για τους βραδείς ρυθμούς πολλών δικαστών, δεν διστάζει να βάλει τέλος σε ασύδοτα σχόλια και στα «κοίτα τι καλά που τα κάνει όλα το Conseil d’ Etat» (το γαλλικό ΣτΕ)…
Διότι οι δικαστές του Conseil d’ Etat δεν κάνουν μόνοι τους τη μετακόμιση του δικαστηρίου σε νέο κτίριο – το ΣτΕ μετακόμισε από το Αρσάκειο Μέγαρο, λόγω εργασιών, στο κτίριο που κάποτε φιλοξενούσε την Εμπορική Τράπεζα, στην πλατεία Κοτζιά, Σοφοκλέους και Αιόλου.
Διότι το Conseil d’ Etat έχει στρατιά διοικητικών και δικαστικών υπαλλήλων, κι έτσι οι δικαστές δεν αποσπώνται από το «δικαιοδοτείν», το κύριο έργο τους – το ΣτΕ μόλις τώρα αποκτά επίκουρους δικαστές, δικαστικούς υπαλλήλους με άλλα λόγια, που θα τους προσφέρουν πολύτιμη βοήθεια στην έρευνα και τεκμηρίωση του δικαστικού έργου.
Μέχρι σήμερα, πάντως (και πάντα σύμφωνα με τον κ. Πικραμμένο), δαπανούν εργατοώρες συμμετέχοντας σε επιτροπές πληροφορικής, καθαριότητας (!) και ασφάλειας του κτιρίου. Χώρια οι συμμετοχές σε επιτροπές για το νομοπαρασκευαστικό έργο της κυβέρνησης, σε πειθαρχικά συμβούλια, σε έτερες δικαστικές συνθέσεις, φέρ’ ειπείν αυτή του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου ή του Μισθοδικείου.
Το «φως» και οι αποφάσεις
Το εγχείρημα του «φωτός» και της διαυγούς λειτουργίας των ανώτατων δικαστηρίων θεμελιώνεται και μέσα από τη δυνατότητα πρόσβασης των πολιτών στις αποφάσεις τους – αφού ανωνυμοποιηθούν, ασφαλώς, ώστε να μη θιγούν προσωπικά δεδομένα. Το ευρύ κοινό και οι νομικοί εκπρόσωποί του μπορεί να δει τις αποφάσεις κάθε δικαστηρίου στην ιστοσελίδα του.
Σε αυτήν του Αρείου Πάγου θα βρείτε πολιτικές και ποινικές αποφάσεις από το έτος 2007 και μετά. Υπάρχουν διαθέσιμες, επιλεκτικά, πολιτικές αποφάσεις και προηγούμενων ετών, ιδίως της ολομέλειας (από το 1997). Είναι δυνατή η έρευνα σε ειδικές θεματικές ενότητες. Η Εισαγγελία Αρείου Πάγου έχει αναρτήσει όλες τις γνωμοδοτήσεις από το έτος 1970.
Το ΣτΕ δημοσιοποιεί τις αποφάσεις του, περίπου 135.000, από το 1990. Γίνεται προσπάθεια για 307.000 ανωνυμοποιημένες αποφάσεις από το 1929, οπότε και λειτουργεί.
Στην κεντρική σελίδα του Ελεγκτικού Συνεδρίου, θα δείτε –ανά θεματικές– περίπου 643 ανωνυμοποιημένες αποφάσεις της ολομέλειας και των τμημάτων του δικαστηρίου από το 2015 και μετά. Ο επισκέπτης της ιστοσελίδας του Ελεγκτικού Συνεδρίου μπορεί, εισερχόμενος στην «Τράπεζα Νομικού Περιεχομένου» και δίνοντας ακολούθως τους προσωπικούς κωδικούς taxisnet, να έχει πρόσβαση στη Βάση Νομικού Περιεχομένου του Δικαστηρίου για εξωτερικούς χρήστες (δηλαδή για χρήστες που δεν έχουν την ιδιότητα του δικαστικού λειτουργού ή υπαλλήλου του Ελεγκτικού Συνεδρίου). Βάση με 39.142 αποφάσεις, πράξεις και πρακτικά όλων των δικαστικών σχηματισμών, από το 2001 έως και το 2024.
Συμπέρασμα; Κάτι τρέχει με τα ανώτατα δικαστήρια. Ευτυχώς, ως δείγμα καλού βηματισμού σε παρόν και μέλλον. Και για να μην είμαστε άδικοι (σ.σ.: απλώς δεν ευνοεί την οικονομία του κειμένου η αναφορά σε όλα), και σε άλλα δικαστήρια. Και το Εφετείο Αθηνών, για παράδειγμα, έχει εκπρόσωπο Τύπου, τον Ευάγγελο Χριστιά, ενώ έκανε πριν από λίγες ημέρες την πρώτη –ύστερα από 24 χρόνια λειτουργίας– άσκηση πυρασφάλειας. Οπως και το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, και το Εφετείο Πειραιώς και το Διοικητικό Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης διαθέτουν βάση ανωνυμοποιημένων αποφάσεων.
Οταν, κάποτε στο μέλλον, κληθούμε να απαντήσουμε σε ερωτηματολόγια (το ΣτΕ σκέφτεται να το κάνει) ικανοποίησης των «χρηστών», δικηγόρων και πολιτών, που έχουν επαφή με το δικαστήριο ή μόνο εικόνα του, οι αλλαγές αυτές, με πυρήνα την ταχύτητα και ποιότητα των αποφάσεων, θα έχουν μάλλον εγκαθιδρυθεί. Μακάρι τόσο γερά ώστε να υπάρχουν και αναλόγως θετικές απαντήσεις.
Τα στοιχεία για τις ανωνυμοποιημένες αποφάσεις έχουν αντληθεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας.