«Boys, pray for me». Ο ιδρυτής της Νέας Δημοκρατίας γνώριζε τι θα αντιμετώπιζε στην Αθήνα τον Ιούλιο του 1974. Η φράση (του Χάρι Τρούμαν) που είπε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στους ξένους δημοσιογράφους φεύγοντας από το Παρίσι, συνόψιζε το μέγεθος των προκλήσεων. Την κρισιμότητα των στιγμών μετά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο (και τον κίνδυνο ελληνοτουρκικού πολέμου) αλλά και τις ανησυχίες ακόμη και για απόπειρα δολοφονίας εναντίον του από τα ένοπλα στοιχεία του στρατιωτικού καθεστώτος που κατέρρεε (αφού πρώτα είχε προδώσει την Κύπρο).
Ο Καραμανλής έφτασε στην Αθήνα με το αεροσκάφος του γάλλου προέδρου Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν. Στις 2.05 τα χαράματα της 24ης Ιουλίου 1974, στις πρώτες του δηλώσεις στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, έδωσε αμέσως το στίγμα της νέας φιλοσοφίας του, μετά από 11 χρόνια απουσίας από την ενεργό πολιτική: «Θέλω ενότητα, σωφροσύνη και υπομονή». Η επιτυχία του Καραμανλή, από τις πρώτες ημέρες και τη συγκρότηση της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, έως το καλοκαίρι του 1975 και το νέο Σύνταγμα (που ολοκληρώνει την αρχή του ιστορικού κεφαλαίου που αποκαλούμε Μεταπολίτευση), δεν αμφισβητείται σήμερα από κανέναν. Αλλωστε αυτό ακριβώς το δημοκρατικό καθεστώς το οποίο πέτυχε να στερεώσει γιορτάσαμε και φέτος το καλοκαίρι.
Το εγχείρημα πέτυχε και «κράτησε». Πώς τα κατάφερε όμως ο Καραμανλής; Μήπως επειδή επέβαλε στη χώρα, με το αδιαμφισβήτητο κύρος της πολιτικής του παρουσίας, την «ψυχή» της δεξιάς παράταξης, όπως εκφράστηκε προδικτατορικά από την ΕΡΕ; Σε αντίθεση με αυτές τις προσδοκίες, τα κατάφερε γιατί τη λέξη «ενότητα» την έκανε πράξη.
Ενόχλησε αυτή του η επιλογή; Τα έχουμε ξεχάσει (οι λεπτομέρειες καλύφθηκαν με τα χρόνια από τη δικαίωση των κεντρικών επιλογών του Καραμανλή) αλλά ούτε η νομιμοποίηση του ΚΚΕ στις 23 Σεπτεμβρίου του 1974 (δύο μήνες μετά την πτώση της χούντας), ούτε το δημοψήφισμα που σφράγισε το τέλος της βασιλείας (8 Δεκεμβρίου 1974), άρεσαν σε ορισμένους θεματοφύλακες της «ψυχής» της δεξιάς παράταξης. Η γραμμή του Καραμανλή, που ήταν η υπέρβαση των δύο εθνικών διχασμών του 20ου αιώνα, δικαιώθηκε, παρότι δεν ήταν λίγοι εκείνοι που περίμεναν το αντίθετο: την εκμηδένιση των παλιών του αντιπάλων. Στα μάτια τους ο Καραμανλής της Μεταπολίτευσης παραήταν «Αριστερός».
Στη συνέχεια, η οικονομική πολιτική του Καραμανλή προκάλεσε κι αυτή αντιδράσεις. Είχε κληρονομήσει έναν στρατό σε πολύ κακή κατάσταση, όπως απέδειξε και η αποτυχημένη επιστράτευση του 1974, και μια χώρα χωρίς συμμάχους. «Προτεραιότητα της οικονομικής πολιτικής ήταν η μέριμνα για την εθνική άμυνα, ενέργεια επιβεβλημένη μετά την αμφισβήτηση της υφαλοκρηπίδας των ελληνικών νησιών και την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο. Οι αμυντικές δαπάνες της χώρας άρχισαν να αυξάνονται, απαιτώντας μερίδιο των (έως τότε) πόρων και αλλάζοντας προτεραιότητες και δεδομένα» σημειώνει σε άρθρο του στην «Καθημερινή» ο Μιχάλης Ψαλιδόπουλος.
Οι κρατικοποιήσεις της περιόδου, και ειδικά αυτή του συγκροτήματος της Εμπορικής Τράπεζας, προκάλεσαν την αντίδραση του ΣΕΒ. Ο Καραμανλής κατηγορήθηκε για «σοσιαλμανία»! Στο μεταξύ, βασιλικοί και χουντικοί, απογοητευμένοι με τη στάση του Καραμαλή μετά την πτώση της δικτατορίας —και το δημοψήφισμα για τη βασιλεία— έφευγαν από την ΝΔ και έφτιαχναν το δικό τους, ακραίο κόμμα. Στη συνέχεια, μετά το 1977, το άνοιγμα της ΝΔ στον κεντρώο – μεταρρυθμιστικό χώρο, αλλά και η ένταξη στην παράταξη προσώπων με ευρωπαϊκή προσήλωση, προκαλούσαν αντιδράσεις στους ακραιφνείς της δεξιάς «ψυχής».
Η ιστορία της ΝΔ που κλείνει τα πενήντα της χρόνια (ιδρύθηκε στις 4 Οκτωβρίου του 1974) έδειξε ότι η «ψυχή» μιας παράταξης παραμένει ζωντανή μέσα από την επαφή με τον Αλλο, ακόμη και με τον παλιό σου αντίπαλο. Αλλιώς κινδυνεύει να απομείνει ένα έκθεμα για το μουσείο. Οπως αυτό που επέλεξαν οι Κώστας Καραμανλής και Αντώνης Σαμαράς για να κατηγορήσουν τον Κυριάκο Μητσοτάκη ότι πρόδωσε την «ψυχή» της παράταξης.
Περιέργως —πρόκειται για σύμπτωση;— η μόνιμη απάντηση του Μητσοτάκη στα υπονοούμενα των Καραμανλή και Σαμαρά ότι, πρώτον, παραείναι «Αριστερός», και, δεύτερον, δεν είναι αρκετά πατριώτης όσο εκείνοι (ας είμαστε ειλικρινείς: αυτό του είπαν υπό τα χειροκροτήματα της Βασιλικής Θάνου την 1η Ιουλίου) είναι τα σκληρά δεδομένα για την ενίσχυση της εθνικής Αμυνας. Το δίπολο δηλαδή του Κωνσταντίνου Καραμανλή του ’74: ενίσχυση της Αμυνας, μετριοπάθεια με τους παλιούς αντιπάλους. Σήμερα, όλα έχουν αλλάξει. Και με έναν περίεργο τρόπο, όλα μένουν ίδια.
Βεβαίως, σε κάποια θέματα, ο ιδρυτής της ΝΔ επέδειξε μεγάλη αποφασιστικότητα ακόμη και όταν υπήρχαν αντιδράσεις. Ετσι έβαλε την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ενωση (την τότε ΕΟΚ). Ηταν μια κίνηση διορατική που έμελλε να προστατεύσει την χώρα και τον λαό της από τις ίδιες τις αντιφάσεις του.
Ηταν λοιπόν, Αριστερός, ο Καραμανλής; Προφανώς όχι. Ηταν όμως ένας πολιτικός που στη δεύτερη και πιο ώριμη φάση της πρωθυπουργίας του βρέθηκε —ευτυχώς για τη χώρα— μπροστά από την εποχή του. Και του άρεσαν τα λεκτικά σχήματα με πολλαπλές αναγνώσεις. Οπως αυτό: «Είμαι εγώ ο Δεξιός; Kαι ποιοι είναι οι Αριστεροί;»