Είναι πασίγνωστο το θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης των νησιών με την ηπειρωτική Ελλάδα. Τα εκατοντάδες νησιά μας δεν παίρνουν ρεύμα μέσω καλωδίου από το κεντρικό δίκτυο της χώρας, αλλά το καθένα ξεχωριστά παράγει τον ηλεκτρισμό που του χρειάζεται λειτουργώντας μικρούς σταθμούς της ΔΕΗ που έχει στο έδαφος του. Τα προβλήματα αυτού του κατακερματισμού είναι άπειρα και έχουν γίνει εκατοντάδες φορές πρώτο θέμα στις ειδήσεις, ελληνικών και ξένων μέσων. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με πετρέλαιο από δεκάδες μικρούς σταθμούς ήταν λύση για το 1960-70, αλλά σήμερα πια είναι πολλαπλώς προβληματική και οικονομικώς καταστροφική.
Πολύ υψηλό κόστος παραγωγής που επιμερίζεται σε όλους τους καταναλωτές της χώρας, τρομερή τοπική μόλυνση και εκπομπές διοξειδίου από την καύση του μαζούτ, αδυναμία κάλυψης των ενεργειακών αναγκών των νησιών σε περιόδους αιχμής, συχνές διακοπές ρεύματος, απανωτές βλάβες των σταθμών που απαιτούν μεταφορά τεχνιτών και ανταλλακτικών από το Κέντρο και πολλά ακόμα. Γι αυτό και η ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών με την ηπειρωτική Ελλάδα δεν ήταν (και είναι) απλώς χρόνιο αίτημα των νησιωτικών κοινωνιών, αλλά θεωρείται μέγα αναπτυξιακό και περιβαλλοντικό βήμα για την οικονομία της νησιωτικής χώρας.
Το γεγονός ότι η Κρήτη με τις τερατώδεις ενεργειακές της ανάγκες δεν είχε συνδεθεί ως τώρα με την κεντρική Ελλάδα, λίγο απέχει από καθαρό σκάνδαλο. Όταν πέντε εκατομμύρια τουρίστες και σχεδόν άλλο ένα εκατομμύριο ντόπιοι ηλεκτροδοτούνται με καύση πετρελαίου, ποια ανάπτυξη μπορεί να υποστηριχθεί και για ποια ενεργειακή ασφάλεια μιλάμε; Μετά όμως από δεκαετίες σχεδίων και αντισχεδίων, προτάσεων και διεθνών projects που αποτύγχαναν, η περιλάλητη διασύνδεση επιτέλους επιτεύχθηκε.
Το 2021 λειτούργησε το «μικρό καλώδιο» από την Πελοπόννησο στα Χανιά, που παρά την σχετική μικρή ισχύ του (150 MW) ανακούφισε αμέσως την δυτική Κρήτη. Τέρμα οι διακοπές ρεύματος μέσα στο κατακαλόκαιρο, τέρμα στο κάψιμο των ηλεκτρικών συσκευών από τις απότομες αυξομειώσεις τάσης, τέρμα το βράσιμο των τουριστών στα δωμάτια εν μέσω καύσωνα, τέρμα το ξεχείλισμα των βιολογικών καθαρισμών, τέρμα τα σάπια κρέατα και τα λιωμένα παγωτά στα ψυγεία. Στα μέσα του 2025 θα λειτουργήσει και το «μεγάλο καλώδιο» από την Αττική στο Ηράκλειο. Τα 1000 MW που θα μεταφέρει, θα πετύχουν πλήρη επάρκεια και απόλυτη ενεργειακή ασφάλεια στο νησί. Πέραν τούτου, θα μειωθούν πανελλαδικά οι λογαριασμοί ρεύματος, καθώς το τεράστιο κόστος ηλεκτροδότησης ενός τόσο μεγάλου γεωγραφικού χώρου πληρώνεται σήμερα από όλους τους καταναλωτές σε όλη την χώρα (ΥΚΩ).
Όπερ, οι Kρητικοί επιτέλους ανάσαναν. Ή μήπως όχι; Ως τώρα φώναζαν «φέρτε το καλώδιο», αλλά τώρα που επιτέλους το είδαν να αποβιβάζεται στο νησί τους, άλλαξαν το τροπάρι. Τώρα φωνάζουν «όχι στους πυλώνες υψηλής τάσης». Κοντολογίς, καλώς ήρθε το καλώδιο, αλλά το ρεύμα που κουβαλά να μην διακλαδωθεί για χρήση στο εσωτερικό του νησιού. Από τα Χανιά μέχρι τον σταθμό Δαμάστας Ηρακλείου, οι πάντες έχουν ξεσηκωθεί. Δήμαρχοι, κοινοτάρχες, επιστημονικοί φορείς, πολιτιστικοί σύλλογοι, κόμματα (ο Πολάκης από κοντά), ομάδες πρωτοβουλίας, αγρότες, βοσκοί, καλόγεροι, δεσποτάδες, όλοι έχουν επαναστατήσει. Διαβήματα, συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις, προσφυγές και απειλές είναι στην ημερήσια διάταξη. «Είμαστε με τον τόπο και τα βιώματα του ή με τα συμφέροντα και τα κέρδη τους;» ρωτάνε τα συνθήματα που γεμίζουν τους τοίχους.
Με δυο λόγια, το παλιό πάγιο αίτημα να σταματήσει η ενεργειακή απομόνωση της Κρήτης, μετατράπηκε ξάφνου και αφού υλοποιήθηκε, σε σχέδιο που στοχεύει «στα κέρδη των λίγων». Ακούγονται και γράφονται θηριώδεις υπερβολές. Με μια γραμμή από πυλώνες (όπως αυτούς που υπάρχουν σ’ όλη την Ελλάδα), καταστρέφεται το τοπίο, ο τουρισμός, η γεωργία, η αμπελουργία, η ελαιοκομία, η κτηνοτροφία, η μελισσοκομία, η χλωρίδα, η πανίδα, τα πουλιά, τα άγρια ζώα. Επιστρατεύονται καρκίνοι και αυτοάνοσα από τα μαγνητικά πεδία, καταστρέφεται η κρητική παράδοση, ισοπεδώνεται η κοινωνική συνοχή, προσβάλλεται η ένδοξη κρητική ιστορία… τέλος πάντων, διαλύεται σύσσωμη η Κρήτη.
Φυσικά, όλοι αυτοί που φωνάζουν, θέλουν παράλληλα ρεύμα στα σπίτια τους, στα ξενοδοχεία τους, στα ελαιοτριβεία τους, στα τυροκομεία τους, στα αρδευτικά τους, στις ταβέρνες και στις πλατείες τους. Δεν θέλουν όμως τους πυλώνες που το μεταφέρει. Ο ΑΔΜΗΕ έχει εκπονήσει περιβαλλοντική μελέτη (αλλιώς το έργο δεν θα εγκρινόταν), όμως κανένας δεν την αποδέχεται. Όλοι την καταγγέλλουν ως πληρωμένη από τα «συμφέροντα» και ως «πουλημένη» από τους πολιτικούς. Κατά τον σχεδιασμό, οι πυλώνες δεν θα περάσουν από τα πυκνοκατοικημένα παράλια, αλλά από τους σχεδόν έρημους πρόποδες των ορεινών όγκων. Λογικό. «Θα μαγαρίσουνε την Μαδάρα » απαντούν οι διαφωνούντες. Δηλαδή, «θα βρωμίσουν τα Λευκά Όρη».
Ναι, αλλά αφού παράλληλα θέλουν το ρεύμα που έρχεται από την ηπειρωτική Ελλάδα, τι αντιπροτείνουν όσοι διαμαρτύρονται; Οι μισοί ζητούν υπογειοποίηση του καλωδίου, οι άλλοι μισοί να πάει υποθαλάσσια. Το υποθαλάσσιο είναι μια καθαρή ασυναρτησία. Να απλωθεί δηλαδή ένα καλώδιο κατά μήκος του κρητικού πελάγους και κάθε πέντε με δέκα χιλιόμετρα να βγαίνουν καλώδια στις παραλίες που θα μεταφέρουν ρεύμα στο εσωτερικό του νησιού. Για σκεφτείτε το. Οι της «υπογειοποίησης» ζητούν να σκαφτεί οριζόντια όλη η Κρήτη με τους τεράστιους ορεινούς όγκους της και να χωθούν μέσα στο χαντάκι τα καλώδια ώστε να μην φαίνονται υπέργειοι πυλώνες. Κάτι τέτοιο, πέραν του ότι είναι τεχνικά ανέφικτο σε πάρα πολλά σημεία, θα διπλασιάσει το κόστος του έργου και θα τριπλασιάσει τον χρόνο ολοκλήρωσης του. Σκασίλα τους. Απαιτούν να βρεθούν τα λεφτά (από ποιους;) και ας συνδεθούν με το ρεύμα το 2035.
(Το ίδιο έκαναν και με τον ΒΟΑΚ. Θα τον είχαν από το 1990, αλλά αρνιούνταν πεισματικά να γίνει δρόμος με διόδια, λες και οι υπόλοιποι Έλληνες είναι κορόιδα. Τώρα έχουμε 2024 και ακόμα σκοτώνονται στον άθλιο δρόμο τους, ο οποίος πλέον κατασκευάζεται με διόδια.)
Φυσικά, κανένας δεν λέει ότι η θέα των πυλώνων υψηλής τάσης στους πρόποδες του βουνού είναι χάρμα οφθαλμών. Αλλά ούτε οι ξενοδοχειακοί όγκοι που πλακώνουν τις κρητικές παραλίες είναι περιβαλλοντικά διαμάντια, ούτε η τρομερή άναρχη ανοικοδόμηση σέβεται το κρητικό τοπίο, ούτε οι χιλιάδες πισίνες ως πάνω στα βουνά για τις airbnb βίλες είναι εξαίρετο θέαμα, ούτε οι σκεπασμένες με θερμοκηπιακά νάιλον κρητικές πεδιάδες περιποιούν αισθητική τιμή για την Μεγαλόνησο. Αλλά αυτά δεν ενοχλούν κανέναν, ούτε κανείς εναντιώνεται στην διαρκή επέκταση τους. Το «Περιβαλλοντικό Κίνημα» αυτά δεν τα βλέπει, δεν τα ακουμπά. Αυτοί που τους ενοχλούν είναι οι πυλώνες υψηλής τάσης. Εντάξει.
Την σχέση κόστους-οφέλους δεν την κοιτάζει κανένας. Λες και στα σπίτια τους δεν λειτουργούν με βάση αυτή την βασική αρχή. Αντιπροτάσεις με κόστος δισεκατομμυρίων που δεν υπάρχουν στα κρατικά ταμεία, είναι προσχηματικές, όχι για να δώσουν λύση. Οι μαξιμαλισμοί στα αιτήματα αφαιρούν την δυνατότητα εφικτών βελτιωτικών παρεμβάσεων, ο φανατισμός καταργεί την δημιουργική διαπραγμάτευση και η συνωμοσιολογία στρέφει ολόκληρες κοινωνίες εναντίον υποδομών που βελτιώνουν ουσιαστικά την ζωή τους. Η πιο διαδεδομένη θεωρία είναι ότι οι πυλώνες μπαίνουν εκεί για να συνδεθούν με κάποια δίκτυα ανεμογεννητριών που σχεδιάζουν τα «συμφέροντα». Λες και αν το καλώδιο περάσει υπόγεια, δεν μπορεί να συνδεθεί με αιολικά πάρκα. Σαχλαμάρες.
Φυσικά το έργο θα γίνει. Είναι απολύτως αναγκαίο και έχουν ήδη ξοδευτεί δισεκατομμύρια. Αλλά θα προχωρήσει με μια ολόκληρη κοινωνία απέναντι του, καθώς οι τοπικοί «λαϊκοί» εκπρόσωποι και καθοδηγητές επιλέγουν την απόλυτη άρνηση από την λογική συζήτηση επί του εφικτού. Με το κλίμα που υπάρχει, οι πυλώνες θα μπουν με την προστασία των ΜΑΤ. Σύσσωμη η τοπική κοινωνία δεν τους θέλει. Είναι η ίδια κοινωνία που μέχρι πριν δυο-τρία χρόνια, όταν κοβόταν το ρεύμα και λάκιζαν εξοργισμένοι οι τουρίστες της ή σάπιζαν τα προϊόντα της, φώναζε «αίσχος, δεν είμαστε κράτος, Ζιμπάμπουε είμαστε».