Στο report του Economist για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, την εβδομάδα που μας πέρασε, επισημάνθηκε ότι η συμμετοχή των γυναικών στα ελληνικά διοικητικά συμβούλια έχει υπερτριπλασιαστεί από το 2016 έως το 2024, φτάνοντας το 31,6% των θέσεων σε δημόσιες εταιρείες. To επισημαίνω για να σημειώσω το όφελος που φέρνει στην οικονομία μας.
Η Ελλάδα, οι εταιρείες της και η οικονομία της υπόκεινται σήμερα σε γεωπολιτικούς κινδύνους που είναι πρωτοφανείς στη μεταπολεμική εποχή. Οι ΗΠΑ απειλούν, επιβάλλουν και αποσύρουν δασμούς μέσα σε λίγες ημέρες, ενώ αμφισβητούν τη δέσμευσή τους στην ευρωπαϊκή ασφάλεια. Η αναταραχή μαίνεται στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ ο αντίκτυπος του συνεχιζόμενου πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία ταράζει τις ευρωπαϊκές αγορές εμπορευμάτων. Τώρα λοιπόν είναι η στιγμή να συνεχίσουμε να ενσωματώνουμε στην ηγεσία τη γνωστική διαφορετικότητα, για να βοηθήσουμε τις ελληνικές εταιρείες να διαχειριστούν αυτούς τους κινδύνους.
Στο παρελθόν η επικρατούσα άποψη ήταν ότι η διαχείριση κινδύνων και η επίλυση προβλημάτων στα διοικητικά συμβούλια εξασφαλιζόταν από ανθρώπους παρόμοιας κατάρτισης. Αυτό άφηνε ανεκμετάλλευτη την ηγετική αξία που θα μπορούσαν να προσφέρουν τα ποικιλόμορφα διοικητικά συμβούλια.
Είναι ιδιαίτερα κρίσιμο να αναγνωριστεί το όφελος των διαφορετικών απόψεων για το ρίσκο και την ανταμοιβή (risk and reward) σε μια εποχή που μπορεί να μην υπάρχει σαφής στρατηγικός οδικός χάρτης. Σήμερα οι εταιρείες αντιμετωπίζουν υψηλούς δασμούς και αλλαγές στην αποτίμησή τους, που επηρεάζονται από ένα δραματικά απροσδόκητο σκηνικό. Ακαδημαϊκές μελέτες έχουν αποδείξει ότι η προσθήκη επιπλέον γυναικών στα διοικητικά συμβούλια όχι μόνο μειώνει το ρίσκο, αλλά αυξάνει και τις αποδόσεις των μετόχων.
Υπάρχουν όμως και άλλοι λόγοι για τους οποίους η ποικιλομορφία μπορεί να βοηθήσει. Αν και δεν είναι απαραίτητα μόνο γυναικεία χαρακτηριστικά, η ικανότητα να ανιχνεύονται τα σωστά μηνύματα και να διακρίνονται από τον θόρυβο μέσω της αναγνώρισης προτύπων (pattern recognition) και της επίλυσης προβλημάτων, η συμμετοχή των γυναικών σε κομβικές θέσεις βελτιώνει την εύρυθμη λειτουργία. Η αποτελεσματική διαχείριση ρίσκων απαιτεί, όπως διαπιστώσαμε στην πανδημία της Covid-19 –περισσότερο από προβλέψεις (forecasts)– ανάλυση σύνθετων σεναρίων (scenario planning), που βελτιώνονται με τη γνωστική ποικιλομορφία. Η καινοτομία πρέπει να είναι δυναμική, περιεκτική και συμπεριληπτική.
Είναι ευτύχημα που οι σημερινοί ηγέτες έχουν στη διάθεσή τους μια δυναμική τεχνολογική εργαλειοθήκη. Η ψηφιοποίηση προσφέρει τη δυνατότητα βελτίωσης της συλλογής δεδομένων, πρόβλεψης των αναγκών συντήρησης και παρακολούθησης των αποδόσεων της ενεργειακής κατανάλωσης και παραγωγής. Επίσης, στη βαριά βιομηχανία, η καινοτομία στο μέλλον θα συμπεριλαμβάνει ανεκμετάλλευτα τμήματα του οικοσυστήματος (π.χ. συνεργασία με καταναλωτές) και την επιδίωξη επιχειρησιακής ευελιξίας. Η γνωστική ποικιλομορφία μπορεί μόνο να βοηθήσει εδώ. Η ύπαρξη μιας ευρείας δεξαμενής ταλέντων σε όλες τις βαθμίδες (διοικητικά συμβούλια αλλά και ανώτατα διοικητικά στελέχη) θα βοηθήσει στη δημιουργία μεγαλύτερης ανθεκτικότητας.
Ενώ σήμερα η σημασία της βιωσιμότητας αμφισβητείται, η εμπειρία έχει αποδείξει ότι η σωστή έμφαση από τις καινοτόμες εταιρείες ήταν συνειδητή και όχι «box ticking». Παρομοίως, η γυναικεία εκπροσώπηση δεν μπορεί να είναι συμβολική όταν σήμερα οι εταιρείες επανασχεδιάζουν τις λειτουργίες και τις αλυσίδες εφοδιασμού τους για να προετοιμαστούν από διαταραχές.
Μερικοί θαρραλέοι ηγέτες έχουν αναδιαμορφώσει τις επιχειρήσεις τους, είτε στην ενέργεια, τη μεταλλουργία ή το τσιμέντο, και έχουν αντιμετωπίσει την πολυπλοκότητα και την αλλαγή, τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Το έχουν κάνει αυτό κινητοποιώντας και αξιοποιώντας όλους τους απαραίτητους πόρους για να αδράξουν τις ευκαιρίες όπου παρουσιάζονται, κάτι που απαιτεί συνεχή εστίαση στην καινοτομία.
Για να διασφαλιστεί ότι οι εταιρείες είναι έτοιμες για ένα αβέβαιο μέλλον, πρέπει να θεσπίσουν δυναμικές διαδικασίες σχεδιασμού/προγραμματισμού που να περιλαμβάνουν την καινοτομία και την ανάπτυξη ποικιλομορφίας. Μια κατακερματισμένη δεξαμενή ταλέντων αποσπά από την αληθινή καινοτομία. Σε περιόδους κρίσης η καινοτομία και η ποικιλομορφία είναι απαραίτητες.
Η Ναταλία Νικολαΐδη είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της METLEN Energy & Metals, Titan Cement International, Aegean SA & SMCP SA) και leadership advisor.