Η νεαρή μητέρα παιδοκτόνος δεν ήθελε να κάνει έκτρωση αλλά ήθελε να κρατήσει την εγκυμοσύνη της κρυφή μέχρι να γεννήσει, αναφέρει στο υπόμνημα της. Φυσικά θα μπορούσε να έχει την επιλογή να κάνει έκτρωση ή να εγκαταλείψει το βρέφος της σε ένα μαιευτήριο. Δεν γνωρίζουμε επίσης αν της πέρασε από το μυαλό στη διάρκεια της εγκυμοσύνης της η μελλοντική της πράξη.
Για τους ειδήμονες όμως στις τηλεδιαγνώσεις η εξήγηση κατέστη μια οικεία και εύκολη διαδικασία. «Επιλόχειος κατάθλιψη». Και αυτή χωρίς να έχει προηγηθεί ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη! Κατά την «διάγνωση» αυτή, η νεαρή μητέρα διέπραξε τον φόνο του βρέφους κάτω από το καθεστώς μιας έντονης συναισθηματικής φόρτισης. Κατά την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία, (DSM-5) ανάμεσα σε αλλά συμπτώματα της επιλόχειας κατάθλιψης περιλαμβάνονται η κακή διάθεση, απουσία ενδιαφέροντος για το νεογνό, αισθήματα αναξιότητας, σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας, σκέψεις και φόβος πρόκλησης βλάβης στο μωρό. Αν κάνει σκέψεις ότι το μωρό της μπορεί να είναι αμαρτωλό ή έχει ψευδαισθήσεις τότε μιλάμε για επιλόχεια ψύχωση.
Αξίζει εδώ να επισημάνουμε ότι μια αξιόπιστη και έγκυρη ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη μετά από ένα έγκλημα είναι εξαιρετικά δυσχερής υπόθεση: στοχεύει στη διαλεύκανση της πνευματικής κατάστασης του θύτη την ώρα του εγκλήματος όταν η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται σε έναν άλλον χρόνο.
Καλείται δηλαδή να λειτουργήσει σαν ένας αναδρομικός προφήτης όπου:
- Η ανάκληση των γεγονότων από τον θύτη κατευθύνεται από ερωτησεις από τους ψυχιάτρους
- Έχει επέλθει μια σημαντική αλλαγή στην συναισθηματική κατάσταση του θύτη μέτα την πράξη του εγκλήματος (ανακούφιση, αδιαφορία, ενοχή, σύγχυση, αμφιθυμία, φόβος). Μια έγκυρη ψυχιατρική εκτίμηση μπορεί ως έναν βαθμό να εκτιμήσει αυτήν την κατάσταση και να την εντάξει ή όχι σε έδαφος ψυχοπαθολογίας
- Ο θύτης πασχίζει να επιβιώσει. Εφόσον δεν βρίσκεται σε ψύχωση/ ντελίριο ενδέχεται να αναπαράγει τα κίνητρα του με έναν τρόπο που να απαλύνει την ποινή του υπερτιμώντας το ψυχιατρικό τους υπόβαθρο – κάτι το οποίο ενδέχεται να ενισχύει και η υπερασπιστική του γραμμή.
Και αλλά πολλά….
Δεν ξέρω αν είχε ή δεν είχε επιλόχεια κατάθλιψη η συγκεκριμένη μητέρα. Αν είχε ή δεν είχε διαταραχή προσωπικότητας. Μπορεί και ναι μπορεί και όχι. Διαβάζω όμως ότι μόνο ένα πολύ μικρο ποσοστό, περίπου 3%, των βρεφοκτόνων μητέρων έπασχαν από επιλόχεια κατάθλιψη. Σκέφτομαι ότι όλα μοιάζει να έγιναν όπως τα ήθελε. Δεν ήθελε έκτρωση αλλά ήθελε να το κρύψει και επειδή μετά δεν μπορούσε, το πέταξε στον ακάλυπτο. Έτσι τουλάχιστον ισχυρίζεται.
Ποιες όμως ήταν οι πραγματικές της επιθυμίες; Φόβος μην αποκαλυφθεί η αμαρτία της ή «καταθλιπτική» αποστροφή για το μωρό; Ενδεχομένως να προϋπήρχε ένα δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον. Και διερωτώμαι αν όλες οι δυσλειτουργικές οικογένειες που υπάρχουν γύρω μας στρώνουν το υπόβαθρο για τέτοιες πράξεις. Αξιο απορίας είναι επίσης πως κανείς δεν αντιλήφθηκε τίποτα στο σπίτι, στις παρέες, στη γειτονιά, στη σχολή της… όλοι έπασχαν από επιλόχεια κατάθλιψη;
Τελικά, ποιος έχει την εξουσία να μιλήσει επαρκώς για το ακαταλόγιστο αυτής της πράξης; Και ποιοι είναι εντέλει οι κίνδυνοι της ψυχιατρικοποίησης της κάθε αποκλίνουσας συμπεριφοράς η οποία ανακουφίζει το «κοινό» με την απλή ρητορική ότι «η γυναίκα ήταν τρελή, γι’ αυτό το έκανε»;
Κίνδυνοι τόσο για «εμάς τους υγιείς» όσο και για «τους άλλους, τους τρελούς».
* Η Μυρσίνη Κωστοπούλου είναι διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας και εργάζεται από το 1999 ιδιωτικά ως ψυχοθεραπεύτρια