Η επανάσταση στην μάθηση δεν θα έρθει από την κορυφή των εκπαιδευτικών συστημάτων, αλλά τελικά θα επιβληθεί από τις νέες συνθήκες. Συνεχίζοντας το αγαπημένο μου θέμα «πόσο πίσω είμαστε», θέλω να τοποθετήσω μια ακόμη ψηφίδα στο μεγάλο ψηφιδωτό των παγκόσμιων εκπαιδευτικών αλλαγών, που η Ελλάδα ούτε ενσωματώνει, αλλά (χειρότερα), ούτε ενδιαφέρεται να μάθει: στα πανεπιστήμια της Ιαπωνίας μια νέα εξαιρετικής σημασίας ειδικότητα, είναι η ειδικότητα των «μεταφραστών των επιστημών». Τι είναι αυτό; Είναι οι επιστήμονες… διαμεσολαβητές, που αναλαμβάνουν να εξαφανίσουν το χρόνο και να απλοποιήσουν την ορολογία που κρατάει μακριά τους «νέους» επιστήμονες από τους «παλιούς».
Μοιάζει φουτουριστικό, όμως είναι μέρος της πραγματικότητάς μας. Για παράδειγμα ο νευροχειρουργός του 1960 τι γλώσσα μιλάει και πώς θα βρει τα κατάλληλα εργαλεία για να πλοηγηθεί στην επιστήμη του… σήμερα; Ένας καθηγητής Πληροφορικής σε σχολείο πώς θα επικοινωνήσει με τους συναδέλφους του που κάνουν έρευνα σε υψηλό επίπεδο; Πώς μπορεί κάποιος να παρακολουθήσει τις διάφορες φάσεις των διαδοχικών συστημάτων γνώσης;
Και πώς εξελίσσεται αυτή ακριβώς η γνώση, η οποία πλέον αλλάζει κατεύθυνση;
Όπως επαναλαμβάνουν τα τελευταία χρόνια οι εκπρόσωποι μεγάλων εκπαιδευτικών ομίλων ανά τον κόσμο, οι μηχανές «τρώνε» πλέον τις δεξιότητες των ανθρώπων για εργασία και τα επόμενα χρόνια οι επαγγελματικές μας επιλογές θα αλλάξουν κατά πολύ. Τα πανεπιστήμια υποτίθεται ότι βοηθούν τους νέους να προετοιμαστούν για το μέλλον. Οι εξελίξεις στην τεχνολογία όμως αλλάζουν το τοπίο. Τα πανεπιστήμια, οι φοιτητές, οι οικογένειές τους, οι πολιτικοί ανά τον κόσμο αντιμετωπίζουν τώρα μία ερώτηση που σίγουρα δεν μπορεί να απαντηθεί ούτε από ένα ευφυές «ηλεκτρονικό» μυαλό: πώς να εκπαιδεύσουμε μια νέα γενιά για έναν κόσμο που δεν μπορούμε καν να φανταστούμε;
Όλα αυτά με τις εξελίξεις στο τεχνολογικό επίπεδο να «τρέχουν». Ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ του Facebook, που «τρέχει» αυτή την περίοδο όσο κανένας άλλος, ανακοίνωσε πρόσφατα μία σειρά από πολιτικές που στόχο έχουν να «κλείσουν το χάσμα μεταξύ ανθρώπων και μηχανών», για να υποδεχτεί τη νέα πραγματικότητα. Συγκεκριμένα, η έρευνα της οποίας ηγείται θέλει τους χρήστες της διαδικτυακής «αυτοκρατορίας» του να είναι σύντομα σε θέση να «πληκτρολογούν με το μυαλό τους και να ακούν με το δέρμα τους»… «Κατά τα επόμενα δύο χρόνια, θα χτίζουμε συστήματα που θα έχουν την ικανότητα να πληκτρολογούν 100 λέξεις ανά λεπτό, αποκωδικοποιώντας τη νευρική δραστηριότητα που είναι αφιερωμένη στην ομιλία», έγραψε πρόσφατα η επικεφαλής των σχετικών ερευνών, Ρεγκίνα Ντούγκαν, σε ανάρτησή της στο Facebook. Έγραψε ακόμη ότι ο στόχος είναι να μετατραπούν οι σκέψεις, σε λέξεις σε μια οθόνη. Η άλλη προσέγγιση αμερικανών ερευνητών αυτήν την περίοδο είναι το πώς θα μπορέσουν να μετατρέψουν μερικά εκατοστά του δέρματος στο ανθρώπινο σώμα σε μία συσκευή ακρόασης…
Από μία πρόσφατη έρευνα του αμερικανικού «think tank» Pew Research Center που έγινε σε 1.408 επαγγελματίες της τεχνολογίας και της εκπαίδευσης προέκυψε ότι στο μέλλον οι πιο πολύτιμες δεξιότητες θα είναι εκείνες που οι μηχανές δεν μπορούν να αναπαράγουν: η δημιουργικότητα, η κριτική σκέψη, η συναισθηματική νοημοσύνη, η προσαρμοστικότητα και η συνεργασία.
Εν ολίγοις, οι άνθρωποι πρέπει να αρχίσουν να ξαναμαθαίνουν πώς να … μαθαίνουν και να ενισχύσουν εκείνα τα χαρακτηριστικά που τους ξεχωρίζουν από τις πανέξυπνες «μηχανές». Κι αυτό θα το μόνο αντιστάθμισμα εναντία σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο.
Όπως δείχνει η ίδια έρευνα οι αυτοματισμοί, η ρομποτική, οι αλγόριθμοι και η τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence – AI) έχουν δείξει ότι μπορούν να κάνουν την ίδια ή μερικές φορές ακόμη καλύτερη δουλειά από ότι οι άνθρωποι σε ειδικότητες όπως ρυθμιστές ασφαλιστικών απαιτήσεων, δικηγόρους που ασχολούνται με τυπικές διοικητικές υποθέσεις, δημοσιογράφους που κάνουν απλή καταγραφή ειδήσεων, εμπόρους λιανικής πώλησης κλπ. Επιπλέον όπως ξέρουμε ήδη, στο μέλλον οι τεχνολογικές εξελίξεις θα συντρίψουν τις θέσεις εργασίας των εκατομμυρίων ανθρώπων που οδηγούν επαγγελματικά αυτοκίνητα και φορτηγά, αναλύουν ιατρικές εξετάσεις και δεδομένα, εκτελούν μεσαίες διοικητικές πράξεις, διανέμουν φάρμακα, εμπορεύονται μετοχές και αξιολογούν τις αγορές, εκτελούν κυβερνητικές λειτουργίες ή ακόμη και προγραμματίζουν λογισμικό – δηλαδή τους δημιουργούς αλγορίθμων.
Η «νέα γλώσσα» κατά πολλούς είναι η γλώσσα του… κώδικα, αλλά πώς μέσα απ’ αυτήν τη γλώσσα θα διατηρηθεί ο πολιτισμός του κόσμου;
Όταν το Pew Research Center και το Πανεπιστήμιο Elon που εδρεύει στην Βόρεια Καρολίνα των ΗΠΑ ρώτησαν εμπειρογνώμονες, πριν από δύο χρόνια, για το αν η τεχνητή νοημοσύνη και η ρομποτική θα δημιουργήσουν περισσότερες θέσεις εργασίας από όσες θα καταστρέψουν, το 48% των ερωτηθέντων θεώρησε ότι είναι πιθανότερο ένα μέλλον όπου χάνονται περισσότερες θέσεις εργασίας από όσες δημιουργούνται.
Στα παραπάνω αναδύεται το ερώτημα: πρέπει να επανεφεύρουμε την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση στα εκπαιδευτικά μας συστήματα; Μπορούμε να δώσουμε στους φοιτητές αυτό που χρειάζονται για το μέλλον, επιστρέφοντας στις ρίζες των μορφών διδασκαλίας που εστίαζαν στις τέχνες, τη συναισθηματική νοημοσύνη και τη φιλοσοφία;
Τροφή για σκέψη… (στην Ελλάδα ίσως και την Ευρώπη, οι προβληματισμοί αυτοί αργούν να φτάσουν. Είναι όμως με βεβαιότητα στο πιο κοντινό βαγόνι του τεχνολογικού τρένου που κινείται ανά την υφήλιο).