Η επικαιρότητα, μονοπωλούμενη από την αγωνία για την έκβαση του μείζονος ζητήματος της διαπραγμάτευσης, περιορίζει την οπτική μας κι αδικεί εξελίξεις ευρύτερης γεωπολιτικής σημασίας.
Η μελέτη του ζητήματος του Προσφυγικού και της τρομοκρατίας αφορά δύο διακριτά μεταξύ τους πεδία. Μέχρι σήμερα δεν έχουν υπάρξει πολλές και σε βάθος μελέτες της σύνδεσης των δύο φαινομένων. Υπάρχει σύνδεση, αλλά είναι πιο περίπλοκη από όσο αντιλαμβανόμαστε σε πρώτη ανάλυση.
Οι προσφυγικές ροές προκαλούνται όχι μόνο από την πολιτική βία, τις ένοπλες συγκρούσεις και την κρατική καταπίεση σε ορισμένες χώρες, αλλά και από οικονομικούς και εσχάτως περιβαλλοντικούς παράγοντες. Μία σημαντική παράμετρος ώθησης των προσφυγικών ροών είναι η κρατική καταπίεση που φτάνει στο σημείο του εμφυλίου, πολλές φορές και στην ένοπλη – εμπόλεμη τρομοκρατία. Τρομοκρατία, δηλαδή, που λαμβάνει χώρα σε καταστάσεις πολέμου, όπως προφανώς συμβαίνει με το Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ), την κατάσταση στη Συρία και αλλού.
Μία σημαντική πτυχή της σύνδεσης Προσφυγικού και τρομοκρατίας είναι τα περιβόητα πλέον hot spots.
Τα κέντρα κράτησης έχει παρατηρηθεί -δεν υπάρχουν στοιχεία επίσημα τουλάχιστον για κάτι τέτοιο στην Ελλάδα- ότι εξελίσσονται σε εκκολαπτήρια ριζοσπαστισμού και στρατολόγησης. Αλλά έχει παρουσιαστεί και το ανάποδο. Δηλαδή, να είναι τα κέντρα αυτά στόχος τρομοκρατικών επιθέσεων, όπως έχει γίνει σε Γερμανία και Σουηδία.
Ένα άλλο σημείο που χρήζει προσοχής είναι η εθνική διασπορά που ζει σε πόλεις και χώρες υποδοχής και που ενδεχομένως να αποτελεί κέντρο και πυρήνα εκκόλαψης τρομοκρατικών ενεργειών.
Α θυμηθούμε ότι τη δεκαετία του ’90 το Λονδίνο εξελίχθηκε σε κόμβο τζιχαντιστών κάτι που οδήγησε στο να αποκαλείται «Λονδονιστάν»… τώρα παρόμοιες «ταμπέλες» βλέπουμε σε περιοχές του Βελγίου, της Γαλλίας κλπ…
Οι πρόσφυγες μπορούν να γίνουν τρομοκράτες, αλλά και οι τρομοκράτες μπορεί να είναι πρόσφυγες. Με ποιους τρόπους;
- Η ανάποδη προσφυγική ροή. Δηλαδή, η ροή μεμονωμένων Μουσουλμάνων προς το Ισλαμικό Κράτος, που για το ΙΚ, θεωρείται υποχρέωση και έχει προσελκύσει αρκετούς νέους από την Ευρώπη.
- Σκόρπιοι τζιχαντιστές που επειδή πλέον έχουν περάσει στην παρανομία, δεν μπορούν να επιστρέψουν στις πατρίδες τους και περιφέρονται από Τζιχάντ σε Τζιχάντ. Αφγανιστάν , Βοσνία, Τσετσενία, Συρία, Λιβύη.
- Οικονομικοί μετανάστες διά της βίας εκτρέπονται στην τρομοκρατία στο δρόμο προς την προσφυγιά. Μία πρακτική που συνηθίζεται π.χ. από την Μπόκο Χαράμ στη Νιγηρία.
Ο έλεγχος των προσφυγικών ροών και των προσφύγων, προκειμένου να μειωθεί η πιθανότητα μίας τρομοκρατικής ενέργειας, όπως προτείνεται κατά κόρον, μπορεί να κάψει μαζί με ξερά και τα χλωρά… δηλαδή, να διωχθούν αδίκως νόμιμοι και που πληρούν τις προϋποθέσεις πρόσφυγες και μετανάστες, και οι πραγματικοί τρομοκράτες να περάσουν στο παρασκήνιο και ουσιαστικά να μείνουν στο απυρόβλητο.
Ναι στον έλεγχο αλλά χωρίς να θεωρούνται a priori όλοι οι πρόσφυγες εν δυνάμει τρομοκράτες.
Age of Migration – Age of Terrorism? (Εποχή μετανάστευσης – Εποχή τρομοκρατίας;)
Το πρώτο στοιχειοθετείται. Το δεύτερο είναι υπερβολικό.
Ως προς το πρώτο οι αριθμοί είναι τρομακτικοί. Και γίνονται ακόμα πιο δυσθεώρητα τα νούμερα, αν περιλάβουμε όχι μόνο τους πρόσφυγες από μία χώρα προς μία άλλη, αλλά και την εσωτερική μετακίνηση πληθυσμών εξαιτίας ανάγκης. Τότε θα έχουμε 1 ανά 7 κατοίκους του πλανήτη να είναι πρόσφυγες και μετανάστες με αυτή την πολύ διευρυμένη έννοια.
Αυτό βέβαια που μας αφορά είναι η αναγκαστική προσφυγιά.
Μέσα σε τρία μόνο χρόνια (12-15) ο εκτοπισμός ανθρώπων από τις εστίες τους αυξήθηκε κατά 40%, από τα 42,5 στα 59,5 εκατ. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα οι εν δυνάμει εκπατρισθέντες μπορεί να ανέλθουν ακόμα και στο 1,6 δισ! Ασύλληπτος αριθμός που προφανώς περιλαμβάνει όλες τις πιθανές αιτίες, όπως εμφύλιος, περιβάλλον κλπ.
Το 2015 η ΕΕ, υποδέχθηκε 1,9 εκατ. νέες αφίξεις και αιτήσεις για άσυλο. Οι μισές από τη Συρία και οι υπόλοιπες από το Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Νιγηρία, το Πακιστάν.
Στις αρχές του 2015 το ΙΚ απείλησε ότι θα πλημμυρίσει την Ευρώπη με μισό εκατομμύριο πρόσφυγες από τη Λιβύη. Επίσης, απείλησε ότι άλλοι 4.000 τζιχαντιστές θα σταλούν από την Τουρκία στην Ευρώπη. Μέχρι το Δεκέμβριο του 2015 περίπου 1 εκατ. Ιρακινοί και Σύροι και από άλλες όμως χώρες, επηρεαζόμενοι από ένοπλες και εμφύλιες συγκρούσεις έφυγαν για την Ευρώπη μέσω Λιβύης και Τουρκίας.
Σε έγγραφο της Γερμανικής Κυβέρνησης που διέρρευσε στον Τύπο, γίνεται λόγος για 3,6 εκατ. πρόσφυγες και μετανάστες μόνο στη Γερμανία έως το 2020. Με δεδομένη την κρίση στην Μέση Ανατολή και την δημογραφική έκρηξη στην Αφρική έως το 2050 οι αριθμοί αυτοί μάλλον απηχούν την πραγματικότητα.
Και εδώ να υπογραμμίσουμε ότι ο εμφύλιος στη Συρία έχει εκτοπίσει 12 εκατ. ανθρώπους ενώ από το Ιράκ περίπου 4 εκατ. έχουν αναζητήσει αλλού τη μοίρα τους.
Ανάλυση του φαινομένου ισλαμικής τρομοκρατίας.
Τα τελευταία χρόνια έχουν συντελέσει μεγάλες αλλαγές, που διαμορφώνουν μια νέα πραγματικότητα σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία.
Υπάρχουν λοιπόν 3 μεγάλες αλλαγές:
- Ο διαφορετικός χαρακτήρας της ισλαμιστικής τρομοκρατίας. Την προηγούμενη δεκαετία έδρασε η Αλ Κάιντα, ένα δίκτυο με χιλιάδες μέλη, διασκορπισμένα σε όλο τον κόσμο, χωρίς γεωγραφική έδρα και με μεμονωμένες επιθέσεις. Σήμερα έχουμε μία σημαντική και ποσοτική μετάλλαξη, είναι η εμφάνιση και δράση του ισλαμικού κράτους, με συντεταγμένο στρατό, υποδομές, δίκτυα και μηχανισμό στρατολόγησης σε όλο τον πλανήτη. Μοιάζει με ένα τρομοκρατικό ψευδοκράτος. Αυτή η εξέλιξη θέτει άλλα ζητήματα και προτεραιότητες για τα συστήματα ασφαλείας και πληροφοριών της Ευρώπης και όχι μόνο. Που σημαίνει επιχειρησιακή καταπολέμηση του φαινομένου με μαζικές στρατιωτικές επιχειρήσεις, οργάνωση στρατιωτικών δυνάμεων, αεροπορία για την καταστροφή του εχθρικού στρατού και την αποτροπή επέκτασης του σε γειτονικές χώρες, συστήματα πληροφοριών και επιχειρησιακές δράσεις σε ευρωπαϊκό και διατλαντικό επίπεδο. Συνεργασία για την αποτροπή στρατολόγησης ευρωπαίων πολιτών από την Ευρώπη προς το Ισλαμικό Κράτος, καθώς και διεθνή συνεργασία σε πολιτικό, διπλωματικό και επιχειρησιακό επίπεδο στην ευρύτερη περιοχή ώστε να αποτραπούν ιδιοτελείς εθνικές επιδιώξεις διαφόρων κρατών της περιοχής.
- Δεύτερη νέα πραγματικότητα: Έχουμε τρομοκρατικά χτυπήματα μέσα στην Ευρώπη, που δεν έχουν άμεση σχέση με δίκτυα τρομοκρατίας τύπου Αλ Κάιντα, αλλά γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και ριζοσπαστικοποιήθηκαν μέσα στην Ευρώπη και την ευρωπαϊκή κοινωνία. Αν εξαιρέσει κανείς την επίθεση στην Μαδρίτη στις 11/04/2004, όλες οι επιθέσεις έγιναν από μέλη μουσουλμανικών κοινοτήτων, που ριζοσπαστικοποιήθηκαν μέσα στο φυσικό ευρωπαϊκό περιβάλλον. Η ριζοσπαστικοποίηση δεν οδηγεί κατ’ ανάγκη στην τρομοκρατία, αλλά αποτελεί μια νέα πρόκληση για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και το Κράτος Δικαίου. Είναι γεγονός, ωστόσο, πως η ιδέα ότι άτομα που κοινωνικοποιήθηκαν στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, έχουν έρθει σε πλήρη ρήξη μ’ αυτές και επιδιώκουν την καταστροφή της, τρομάζει τους ευρωπαϊκούς πληθυσμούς.
- Τρίτη νέα πραγματικότητα: Η Αραβική Άνοιξη και η ευρωπαϊκή κρίση. Η Αραβική Άνοιξη δεν οδήγησε σε εκδημοκρατισμό και έβγαλε στην επιφάνεια καταπιεσμένες μάζες, με πολλά εξτρεμιστικά στοιχεία (Αίγυπτος, Τυνησία, Ιράκ). Σήμερα, λοιπόν, μεγάλα συστήματα του πληθυσμού βρίσκονται στην επιρροή εξτρεμιστών.
Έχει γίνει πολύς λόγος για τρομοκράτες που παρεισφρύουν σε ομάδες προσφύγων και μεταναστών. Η σύνδεση και η σχέση τρομοκρατίας και Προσφυγικού είναι μία σύνθετη υπόθεση. Εν πολλοίς είναι ένα από τα φαινόμενα που ακολουθούν την παγκοσμιοποίηση. Όπως έχουμε μετακίνηση ονείρων για μία καλύτερη ζωή έτσι έχουμε και μετανάστευση εφιαλτών που σκοπεύουν στην τρομοκρατία…
Οι αιτιακές σχέσεις ανάμεσα σε Προσφυγικό και τρομοκρατία:
- Κρατική βία και τρομοκρατία ως πηγή μετανάστευσης.
- Μη κρατικοί δρώντες ως παράγοντες μετανάστευσης.
- Εμφύλιες συγκρούσεις ως πηγές μετανάστευσης.
- Τα κέντρα υποδοχής ως πυρήνες τρομοκρατίας και ως στόχοι τρομοκρατίας – η εθνική διασπορά σε χώρες υποδοχής.
- Οι πρόσφυγες ως τρομοκράτες και οι τρομοκράτες ως πρόσφυγες.
Ας δούμε ένα προς ένα τα παραπάνω.
Κρατική βία ως πηγή μετανάστευσης
Τα κράτη έχουν το μονοπώλιο της βίας, αλλά αυτό το μονοπώλιο καμιά φορά αμφισβητείται. Αυτή η αμφισβήτηση έχει αντιδράσεις εκ μέρους του Κράτους όπως είναι φυσικό και με αυτόν τον τρόπο ξεκινά ένα σπιράλ κρίσης που αν δεν επιλυθεί σύντομα και ώριμα, θα προκαλέσει προβλήματα. Εδώ περιλαμβάνω και τις περιπτώσεις χωρών με δικτατορικά καθεστώτα και αυταρχικές δομές. Θα ήθελα να μην παραγνωρίσουμε αυτόν τον παράγοντα της αυταρχικότητας και της κρατικής βίας ως αιτία πρόκλησης μετανάστευσης, καθώς σύμφωνα με το Institute for economics and peace, το 92% όλων των τρομοκρατικών επιθέσεων από το 1989 έως το 2014, συνέβησαν σε χώρες με έντονη πολιτική βία.
Άρα όπου οι κυβερνήσεις εμπλέκονται σε άσκηση βίας ή τρομοκρατίας, μπορούμε να περιμένουμε προσφυγικές ροές. Και εδώ υπογραμμίζεται η μοναδική εξαίρεση σε αυτό, που είναι η Βόρειος Κορέα… Απόλυτος αυταρχισμός, μηδέν πρόσφυγες!
Και βεβαίως να μην παραγνωρίζεται ότι μπορεί η προσφυγική έκρηξη στη Συρία να προκλήθηκε από την άνοδο του ΙΚ, αλλά το καθεστώς Ασαντ δημιούργησε το υπόβαθρο. Ο λόγος που ο παράγοντας αυτός περνά σε δεύτερη μοίρα είναι γιατί συνήθως στις χώρες που ασκείται η κρατική βία και τρομοκρατία, ασκείται το ίδιο και από μη κρατικούς δρώντες.
Οι μη κρατικοί δρώντες ως αιτίες της μετανάστευσης – Προσφυγικού
Εδώ προφανώς υπάρχει το παράδειγμα του ΙΚ. Η προέλαση του ΙΚ κυρίως από τα μέσα του 2014 και μετά και η κατάληψη της Μοσούλης, οδήγησε για παράδειγμα τον πληθυσμό της πόλης από 2,5 εκατ σε 1 εκατ. προφανώς όσοι μπόρεσαν ή ήθελαν έφυγαν.
Αν δούμε τις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την τρομοκρατία τα τελευταία χρόνια (Πακιστάν, Αφγανιστάν, Ιράκ και Συρία) θα εντοπίσουμε μία άμεση σχέση ανάμεσα στην τρομοκρατία και τις προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη, σε 3 από τις 4 αυτές χώρες με την εξαίρεση του Πακιστάν.
Τα κέντρα υποδοχής ως εστίες παραγωγής τρομοκρατών και ως στόχοι επιθέσεων
Καταρχάς, κέντρα υποδοχής υπάρχουν σε περισσότερες από 125 χώρες και να τονιστεί ότι ενώ θεωρούνται προσωρινές δομές, ο μέσος όρος ζωής τους είναι… 17 χρόνια!
Πολλοί θεωρούν ότι για όσους έχουν διαφύγει τον κίνδυνο στη χώρα τους, τα κέντρα υποδοχής είναι εστίες ασφάλειας. Δεν είναι ακριβώς έτσι. Τα κέντρα υποδοχής, τα οργανωμένα γιατί οι ανοικτές δομές, όπως π.χ. η Ειδομένη είναι εκτός συζήτησης, εξελίσσονται σε συνώνυμο της εξαθλίωσης, της μιζέριας και κυρίως της έλλειψης προοπτικής. Λειτουργούν εν πολλοίς σαν φυλακές και ακριβώς όπως στις φυλακές, λειτουργούν και ως φυτώρια παρανομίας ακόμα και τρομοκρατίας.
Μην συγκρίνουμε με τα δικά μας κέντρα υποδοχής που έχουν σημαντικά προβλήματα, αλλά είναι ευάριθμες σχετικά δομές. Στο Λίβανο, στην Τουρκία π.χ. μιλάμε για κέντρα υποδοχής 30.000 + ατόμων, εκεί μέσα λειτουργούν νόμοι μαφίας, νόμοι παρανομίας κλπ.
Ο ρόλος της διασποράς
Δεν είναι εύκολο ως πρόσφυγας να αφήσεις πίσω σου το παρελθόν σου. Οι κακές μνήμες και οι εχθρότητες που συνέβησαν στην πατρίδα συνεχίζονται και στη χώρα υποδοχής. Μιλάμε για μεταφερόμενες έχθρες. Κλασικό παράδειγμα οι σχέσεις Ινδών και Πακιστανών. Αναπτύσσονται δίκτυα αναζωπύρωσης των συγκρούσεων που όσο μεγαλώνουν οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί στην Ευρώπη, άλλο τόσο διογκώνονται και εκείνοι.
Η πρώτη γενιά μεταναστών μουσουλμάνων στην Ευρώπη θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως συντηρητικοί και πολιτικά θα λέγαμε απαθείς.
Τα παιδιά τους όμως σε κάποιο βαθμό είχαν δυσκολίες προσαρμογής και ενσωμάτωσης. Και εδώ δεν εννοείται μόνο η ενσωμάτωση στη χώρα υποδοχής, τη χώρα τους πλέον, αλλά αδυναμία ή και άρνηση αποδοχής της παραδοσιακής ταυτότητας της οικογένειας τους! Πολλά παιδιά βρήκαν νέα ταυτότητα στον ισλαμικό εξτρεμισμό. Και με αφορμή συγκρούσεις σε χώρες όπως η Συρία, το Αφγανιστάν κλπ, οι νέοι αυτοί στράφηκαν στον εξτρεμισμό που έγινε πιο άγριος στην περίπτωση που η χώρα υποδοχής της οικογένειας τους , διατηρεί καλές σχέσεις με το κράτος από το οποίο προήλθαν ή ακόμα περισσότερο από το οποίο αναγκάστηκαν να φύγουν, όπως για παράδειγμα μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας – Σαουδικής Αραβίας.
Η εξάπλωση των μέσων επικοινωνίας βοήθησε τους νέους αυτούς να συνδεθούν με εκείνους που μάχονται αυταρχικά καθεστώτα στη Μέση Ανατολή και αλλού. Και έτσι φθάνουμε στο τραγικό γεγονός νέοι από την Ευρώπη να γίνονται σταυροφόροι της τρομοκρατίας και της βίας πηγαίνοντας να πολεμήσουν με το ΙΚ. Μιλάμε για πάνω από 6.000 άτομα που με γνώμονα την πίστη ότι το Ισλάμ δέχεται επίθεση και είναι καθήκον κάθε Μουσουλμάνου να το υπερασπιστεί, έγιναν στρατιώτες της ισλαμικής τρομοκρατίας.
Ξενοφοβικά συμπτώματα στις χώρες υποδοχής ως πράξεις τρομοκρατίας
Σημειώνουμε ότι φαινόμενα ξενοφοβικής δράσης εναντίον προσφύγων και μεταναστών όχι μόνο στα κέντρα υποδοχής, έχουν εμφανιστεί σε πάρα πολλές χώρες. Από την Αυστρία, τη Σουηδία και τη Δανία έως τη Φινλανδία, τη Λετονία και την Ισπανία. Ακραία στοιχεία επιτίθενται στα κέντρα υποδοχής και στους πρόσφυγες και σύμφωνα με τον ορισμό της τρομοκρατίας αυτές οι επιθέσεις είναι σαφώς τρομοκρατία. Ο σκοπός των επιθέσεων είναι πολιτικός, είναι σαφής και τα θύματα τυχαία. Ο εκφοβισμός όλης της ομάδας των προσφύγων. Αυτός είναι ο σκοπός. Ενώ αρκετές φορές δεν λείπουν τα κρούσματα βίας εναντίον και όσων βοηθούν τους πρόσφυγες. Να υπενθυμίσουμε εδώ ότι ένα από τα σημαντικότερα τέτοια τραγικά επεισόδια βίας ήταν αυτό του Μπρέιβικ το 2011 στη Νορβηγία. Και το λέω αυτό γιατί ο ίδιος στην απολογία του ανέφερε ότι το έκανε να σώσει τη χώρα του και τη Δύση από την εισβολή των Μουσουλμάνων και για αυτό έπρεπε να εκδικηθεί και όσους Νορβηγούς τους προσκαλούσαν.
Το ζητούμενο είναι πλέον η απευθείας σχέση τρομοκρατίας και Προσφυγικού. Έως τώρα είδαμε κάποιες πιθανές και δικαιολογημένες αιτίες των φαινομένων.
Οι πρόσφυγες ως τρομοκράτες και το αντίστροφο
Οι οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα συχνά πυκνά υπογραμμίζουν ότι δεν πρέπει να συγχέουμε ή να συσχετίζουμε τους πρόσφυγες και τους τρομοκράτες για έναν απλό αλλά ουσιαστικό λόγο. Γιατί οι πρόσφυγες είναι συνήθως τα θύματα της τρομοκρατίας. Έγιναν πρόσφυγες θέλοντας να αποφύγουν τη βία και την τρομοκρατία. Αυτό είναι καταρχάς αλήθεια, αλλά συνήθως τα σύνθετα ζητήματα έχουν πιο σύνθετες απαντήσεις…
Και η αλήθεια είναι ότι μπορεί υπό προϋποθέσεις ένας πρόσφυγας να γίνει τρομοκράτης και το αντίστροφο ή και τα δύο μαζί.
Μετανάστευση οργής
Οταν το ΙΚ το 2014 και ο αρχηγός του Αλ Μπαγδάτι θύμισαν το ταξίδι του Προφήτη από τη Μέκκα στη Μεδίνα και κάλεσαν τους πιστούς να κάνουν το ίδιο προς το Χαλιφάτο. Υπήρξαν περί τους 6.000 και πάνω ευρωπαίους και σε αυτούς πρέπει να προστεθούν άλλοι 25.000 ακόμα από συνολικά 100 χώρες που υπάκουσαν στην προτροπή αυτή…
Το ενδιαφέρον σημείο είναι ότι μία μεγάλη μερίδα όσων έκαναν το ταξίδι, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν από την Ιντερπόλ είχαν προηγούμενο ποινικό μητρώο, χωρίς όμως να αναφέρεται αμιγώς τρομοκρατία.
Τώρα όσοι επιστρέφουν στην Ευρώπη όχι κατόπιν απογοήτευσης από όσα περίμεναν, αλλά με σκοπό να δράσουν τρομοκρατικά, είναι προφανώς τρομοκράτες πρόσφυγες. Στην Ευρώπη εκτιμάται ότι έχουν επιστρέψει οι 1.500 από τους 6.000 χρησιμοποιώντας αλλοιωμένα ή κλεμμένα διαβατήρια, οι οποίοι κρύβονται μέσα στις προσφυγικές ροές. Δεν σημαίνει ότι όλοι είναι εν δυνάμει τρομοκράτες, αλλά είναι κάτι που πρέπει να σημειωθεί.
Οι κατ’ επάγγελμα τζιχαντιστές
Η άνοδος σε παγκόσμια κλίμακα του ακραίου Ισλαμισμού που ξεκίνησε πριν από 30 χρόνια, έχει οδηγήσει τζιχαντιστές στη μετακίνηση τους από τη μία εστία έντασης στην άλλη. Αφγανιστάν, Βοσνία, Τσετσενία, Συρία κλπ. Εδώ έχουμε τους περιπλανώμενους τζιχαντιστές που δεν μπορούν να επιστρέψουν στις χώρες τους γιατί μάλλον θα συλληφθούν και κυρίως γιατί η τζιχάντ έχει γίνει πλέον τρόπος ζωής. Το Μάρτιο του 2016 ένας απογοητευμένος τζιχαντιστής διέρρευσε τα ονόματα χιλιάδων τέτοιων τρομοκρατών και έτσι η επιστροφή τους στις χώρες τους είναι πλέον αδύνατη. Αυτοί συνιστούν επίσης πρόσφυγες τρομοκράτες.
Τέλος, η πιο γνωστή θα έλεγα ομάδα είναι τα παιδιά προσφύγων δεύτερης κυρίως ή τρίτης γενιάς που εξελίσσονται σε τρομοκράτες. Παιδιά που δεν δέχονται ή δεν μπορούν να ενσωματωθούν. Παιδιά που βιώνουν δύσκολες συνθήκες, ριζοσπαστικοποιούνται. Οι λόγοι πολλοί. Αυτό που οφείλω εδώ είναι να υπογραμμίσω ότι η συντριπτική πλειοψηφία των μεταναστών στην Ευρώπη είναι απολύτως νομοταγείς φορολογούμενοι πολίτες και δεν έχουν σχέση με τις ελάχιστές επικίνδυνες εξαιρέσεις. Η Ευρώπη έχει εκατομμύρια μουσουλμάνους μετανάστες και είναι άδικο, αντιεπιστημονικό και επικίνδυνο να συμψηφίζουμε ή να γενικεύουμε.
Το φαινόμενο της ισλαμοφοβίας και της απουσίας πολιτικών ενσωμάτωσης μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες ριζοσπαστικοποίησης, η οποία ασφαλώς δεν είναι πρωταρχικό θέμα ασφάλειας, αλλά ένταξης στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Ωστόσο η ριζοσπαστικοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε επόμενο στάδιο, στο φανατισμό και τη βία.
Η αρχή που πρέπει να διέπει το δημόσιο διάλογο για το ζήτημα της ενσωμάτωσης κλπ είναι κατά την άποψη μου αυτό που ο Χάμπερμας έχει προσφυώς αναφέρει ως «constitutional patriotism». Πρώτη και αδιαπραγμάτευτη αρχή είναι η τήρηση και ο σεβασμός του Νόμου του Κράτους. Η ταυτότητα του πολίτη πρώτη και μετά οι υπόλοιπες. Όσοι ζητούν άσυλο πρέπει να γνωρίζουν ότι θα πρέπει να σέβονται όλα όσα στοιχειοθετούν τον ευρωπαϊκό χώρο αρχών και αξιών.
Το συμπέρασμα για τη νέα πραγματικότητα
Το μεταναστευτικό φαινόμενο δημιουργεί μία νέα πραγματικότητα, που προφανώς δεν συνδέεται άμεσα με την τρομοκρατία, ωστόσο η ριζοσπαστικοποίηση αποτελεί δυνητικό κίνδυνο για την εμφάνιση της.
Η προσπάθεια άμεσης σύνδεσης τρομοκρατίας και προσφυγικού υπάρχει κίνδυνος να εκθρέψει λάθος συναισθήματα των προσφυγικών κοινοτήτων για τις χώρες υποδοχής. Με άλλα λόγια στην προσπάθεια του το Κράτος να προστατευθεί ενδέχεται να οδηγηθεί σε υπερβολές, παρακάμπτοντας το Κράτος Δικαίου και να οδηγηθούμε σε ριζοσπαστισμό χωρίς κανένα λόγο.
Για το λόγο αυτό, χρειάζεται η διαρκής διαμόρφωση πλαισίου άσκησης μεταναστευτικής πολιτικής, που στηρίζεται στις διαχρονικές αξίες της ίσης μεταχείρισης της προστασίας των δικαιωμάτων και της αποφυγής διακρίσεων. Επίσης, διαρκής προσπάθεια για μία ευρωπαϊκή πολιτική διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών. Δηλαδή, ο σεβασμός του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου για την προστασία των εχόντων ανάγκη, για χορήγηση ασύλου προσφύγων, η απόδοση ιθαγένειας στα παιδιά της δεύτερης γενιάς, ο σεβασμός των εργασιακών δικαιωμάτων (μαύρη εργασία) του κάθε νόμιμου μετανάστη, η προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας (άσκηση λατρευτικών καθηκόντων), η φύλαξη και προστασία των συνόρων, η συνεργασία με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς φύλαξης συνόρων, η διαρκής οργάνωση και εκπαίδευση των υπηρεσιών συνοριακής φύλαξης σε ξηρά και θάλασσα, η αντιμετώπιση εγκληματικών δικτύων διακίνησης ανθρώπων σε συνεργασία με τις γειτονικές χώρες. Η παροχή υπηρεσιών υγείας και περίθαλψης σε όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους.
Και βεβαίως η ΕΕ να πράξει όσα πρέπει και να συντονίσει τις πολιτικές της. Η αδυναμία επιβολής της μετεγκατάστασης προσφύγων επειδή κάποιοι δεν το θέλουν είναι αδιανόητη.
Οι παραπάνω αλλαγές που περιγράφηκαν, αλλαγές στις διαφορετικές όψεις που μπορεί να έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με το φαινόμενο του φανατικού Ισλάμ, διαμορφώνουν και ένα πλαίσιο οργάνωσης της σκέψης μας για την αντιμετώπιση των δυνητικών απειλών. Το ΔΙΚΤΥΟ έχει δημοσιεύσει εκτενή μελέτη για το Προσφυγικό, όπου αναπτύσσεται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την αντιμετώπιση της κρίσης από την ΕΕ και την Ελλάδα.
* Εκτενές απόσπασμα από την ομιλία του διευθυντή του ΔΙΚΤΥΟΥ Γιάννη Μαστρογεωργίου στο Χειμερινό Σχολείο του Πανεπιστημίου Μακεδονίας στα Ιωάννινα