Το 2014, αμέσως μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, ο τότε αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν επισκέφθηκε την Κύπρο. Η αποστολή του ήταν να ενθαρρύνει τον πρόεδρο Αναστασιάδη στην επίλυση του Κυπριακού και την αξιοποίηση των ενεργειακών αποθεμάτων της Ανατολικής Μεσογείου. Ηταν τότε που η Δύση άρχισε να καταστρώνει σχέδια για την απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Τα αποθέματα της Ανατολικής Μεσογείου είναι απειροελάχιστα στο παγκόσμιο ενεργειακό ισοζύγιο. Η Κύπρος απέκτησε ενεργειακή γεωπολιτική αξία όχι για τα μηδαμινά αποθέματά της, αλλά για τη γεωγραφική θέση της. Η αξία αυτή ήταν συνδεδεμένη με την Τουρκία τόσο ως δυνητική αγορά όσο και ως μέρος ενός νέου ενεργειακού διαδρόμου προς την Ευρώπη. Ο στόχος, λοιπόν, ήταν η δημιουργία ενός νέου ενεργειακού διαδρόμου από τον Κόλπο μέχρι την κεντρική Ευρώπη, μέσω Τουρκίας.
Από το 2009, το Κατάρ, που έχει αποθέματα για να καλύψουν τις ανάγκες όλης της Ευρώπης για 100 χρόνια, πρότεινε έναν αγωγό προς στην Ευρώπη μέσω Σαουδικής Αραβίας, Ιορδανίας, Συρίας και Τουρκίας. Ο Ασαντ αρνήθηκε, επειδή η Συρία ήταν κράτος-δορυφόρος της Ρωσίας που ήταν ο κύριος προμηθευτής της Ευρώπης σε φυσικό αέριο. Η Τουρκία, ένας από τους μεγαλύτερους πελάτες της Gazprom, που έχει τεράστιες ανάγκες και διψά για φθηνό φυσικό αέριο, επένδυσε στην εναλλακτική λύση της Ανατολικής Μεσογείου.
Το πρώτο απαραίτητο βήμα για την υλοποίηση αυτού του σχεδιασμού ήταν η επίλυση του Κυπριακού. Το δεύτερο στάδιο ήταν η ανάπτυξη του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου με προορισμό την Τουρκία. Στη συνέχεια δεν υπήρχαν όρια μέχρι πού μπορούσε να φτάσει αυτό το ενεργειακό πρότζεκτ και στις δύο του άκρες, από τις πηγές μέχρι τους αποδέκτες.
Από το 2014 μέχρι το 2017 υπήρξε μια μοναδική συγκυρία για επίλυση του Κυπριακού και αξιοποίηση των υδρογονανθράκων με πολλαπλά οφέλη για την Κύπρο. Αποκορύφωμα αυτής της προσπάθειας ήταν η διάσκεψη στο Κραν Μοντανά, στα μέσα του 2017. Ο τότε πρόεδρος Αναστασιάδης, λόγω δειλίας, διαφθοράς, αλλά και της ρωσικής επιρροής, λιποτάκτησε από τις συνομιλίες και άφησε την ευκαιρία να χαθεί.
Ενας ενεργειακός διάδρομος μέσω της Κύπρου θα συνέβαλε στην ενεργειακή ασφάλεια και θα ήταν η εγγύηση για την ασφάλεια και τη σταθερότητα. Τα οικονομικά οφέλη θα ήταν τεράστια, τόσο τα άμεσα, λόγω των δικαιωμάτων διέλευσης, όσο και τα έμμεσα, από την πρόσβαση της Κύπρου σε φθηνή ενέργεια. Αυτό το παράθυρο έκλεισε στις 8 Δεκεμβρίου με την πτώση του Ασαντ. Η Κύπρος δεν προβλέπεται να αποκτήσει πρόσβαση σε διεθνή αγωγό φυσικού αερίου.
Αν και ο αγωγός προς την Τουρκία θα έπρεπε να ήταν η ιδανική επιλογή για την ασφάλεια, τη σταθερότητα και την οικονομία, το πολιτικό σύστημα της Κύπρου την κατέταξε ως τη χείριστη και επεξεργαζόταν μεγαλεπήβολα, αλλά ανεφάρμοστα σχέδια, όπως η κατασκευή του αγωγού East Med. Πίσω από αυτές τις εξαγγελίες βρίσκονταν ανταγωνιστικά προς την Τουρκία συμφέροντα, όπως αυτά της Ρωσίας, της Αιγύπτου και μεταγενέστερα του Ισραήλ, ακόμη και της Γαλλίας.
Με τα νέα δεδομένα στη Συρία, η Κύπρος έχασε το τρένο ενός αγωγού προς την Ευρώπη μέσω της δικής της ΑΟΖ. Τώρα, ο μόνος πιθανός προορισμός για τα κυπριακά αποθέματα είναι η Αίγυπτος. Με τους οικονομικούς όρους των εταιρειών, τα εισοδήματα από εξαγωγές στην Αίγυπτο θα είναι μηδαμινά. Σημειωτέον ότι η Αίγυπτος διαθέτει ήδη αγωγό προς τη Συρία (βλ. χάρτη) ο οποίος εύκολα μπορεί να προεκταθεί προς την Τουρκία. Η Κύπρος μπορεί να βρεθεί τελικά υποχρεωμένη να στείλει το δικό της αέριο στην Αίγυπτο, και η Αίγυπτος να το πουλά στην Τουρκία…
Το δίδαγμα είναι ότι τα κράτη προοδεύουν και ευημερούν όταν αρπάζουν τις ευκαιρίες την ώρα που δημιουργούνται και δεν λαμβάνουν εθνικές αποφάσεις με το συναίσθημα, χωρίς γνώση και ανάλυση των γεωπολιτικών δεδομένων. Και προπάντων δεν παρασύρονται από ξένα ανταγωνιστικά συμφέροντα σε καταστροφικές για τα ίδια επιλογές.
Το τελευταίο διάστημα υπάρχει μια στροφή της Κύπρου προς τη Δύση που είναι ο φυσικός χώρος της, ο ρόλος της Ρωσίας υποβαθμίστηκε ως παρενέργεια της εισβολής της στην Ουκρανία και οι αλλαγές στον χάρτη της περιοχής είναι σεισμικές. Για άλλους λόγους, πέραν της ενέργειας, όπως η υποχρεωτική στροφή της Τουρκίας προς την Ευρώπη και ο διάλογος με την Ελλάδα, μπορεί να δημιουργήσουν ακόμη μια ευκαιρία. Ηδη οι συνήθεις φωνές της άρνησης έπαθαν παράκρουση, προεξάρχοντος του πατέρα του σχεδίου για τον East Med, Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος ποτέ δεν μας εξήγησε από πού προήλθε αυτή η ιδέα, ενώ σήμερα ξέρουμε πολύ καλά ποιους και τι εξυπηρετούσε. Πάντως ούτε την Κύπρο ούτε και την Ελλάδα…
* Ο Μακάριος Δρουσιώτης είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων για το Κυπριακό. Το τελευταίο του βιβλίο είναι το «Εγκλημα στο Κραν Μοντανά»