Οι παραστατικές τέχνες στην Ελλάδα είναι μια πονεμένη ιστορία. Μια σειρά από πράγματα που έμεναν επί χρόνια αρρύθμιστα διαμόρφωσαν ένα θολό τοπίο, όπου τα επαγγελματικά δικαιώματα των καλλιτεχνών δεν είναι ξεκάθαρα, ξεκινώντας από την ισχύ του πτυχίου τους.
Αν σπουδάσεις μομική, ιατρική, αρχιτεκτονική κ.τλ., είναι δεδομένο τι μπορείς να κάνεις με το πτυχίο σε κρατικό επίπεδο. Αν σπουδάσεις ηθοποιός, κινηματογραφιστής ή φωτογράφος, για παράδειγμα, το πτυχίο που θα πάρεις στα χέρια σου δεν έχει την ίδια δυναμική, γιατί η σχολή από την οποία το πήρες δεν είναι πανεπιστημιακή. Ακόμα και αν είναι κρατική, όπως το Εθνικό και το Κρατικό Θέατρο, ακόμα και αν πέρασες από εξετάσεις του υπουργείου Πολιτισμού που έβαλαν τη σφραγίδα τους επάνω στο πτυχίο σου, παραμένεις απόφοιτος δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ΔΕ).
Με απλά λόγια, εκείνο που ήξερες πάντα είναι ότι με αυτά τα πτυχία δεν μπορείς να διεκδικήσεις μια θέση μέσω ΑΣΕΠ στο Δημόσιο και ότι αν προσληφθείς κάπου, θα προσληφθείς ως απόφοιτος ΔΕ και τα προσόντα που απέκτησες με τις σπουδές σου δεν θα παίξουν κανένα ρόλο στην πρόσληψη. Το Προεδρικό Διάταγμα στις 17 Δεκεμβρίου του 2022 ήρθε για να το πει και επισήμως, περιγράφοντας το προσοντολόγιο για τις προσλήψεις στο Δημόσιο και δημιουργώντας αναταραχή στους συγκεκριμένους κλάδους, που φώναζαν ότι τους αντιμετωπίζουν σαν αποφοίτους λυκείου.
Δεν τους αντιμετώπισαν ξαφνικά τότε, στις 17 Δεκεμβρίου του 2022. Ετσι ήταν πάντα. Και η απουσία κατευθυντήριας γραμμής για την αναβάθμιση των πτυχίων αυτών των επαγγελματικών κλάδων είναι λογικό και επόμενο να δημιουργούσε μια αίσθηση απαξίωσης εκ μέρους του κράτους. Οχι μόνο στους καλλιτέχνες, αλλά στην κοινωνία ολόκληρη, η οποία έμαθε να αντιμετωπίζει τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα ως χόμπι και πάρεργα και όχι ως αληθινές δουλειές.
Η ανακοίνωση του σχεδίου νόμου για την ίδρυση μιας Ανώτατης Σχολής Παραστατικών Τεχνών (ΑΣΠΤ) δεν θα λύσει όλα τα προβλήματα των καλλιτεχνικών κλάδων, τα οποία είναι χρόνια και σύνθετα, αλλά οπωσδήποτε αποτελεί μια βάση εκκίνησης για να ρυθμιστούν κάποια πράγματα. Στην ΑΣΠΤ θα ενταχθούν οι σχολές του Εθνικού Θεάτρου, της Λυρικής Σκηνής, του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, του Ωδείου Θεσσαλονίκης και μαζί η Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης. Ανακοινώθηκε, επίσης, ότι όλες οι ιδιωτικές σχολές θεάτρου, μουσικής και χορού που λειτουργούν σήμερα ως επιχειρήσεις, θα τεθούν υπό την εποπτεία του υπουργείου Παιδείας.
Ουσιαστικά πρόκειται για το πρώτο ΑΕΙ παραστατικών τεχνών της Ελλάδας που, όπως διατείνεται το σχέδιο νόμου, θα εντάξει τους τίτλους σπουδών ανώτερων σχολών καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και μουσικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στο επίπεδο 5 του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων και θα δημιουργήσει έναν «ακαδημαϊκό διάδρομο» πρόσβασης στο επίπεδο 6 ΕΠΠ. Στην ΑΣΠΤ, που θα αποτελέσει το 24ο πανεπιστήμιο της χώρας, η φοίτηση θα έχει διάρκεια τέσσερα χρόνια.
Οπως ανέφερε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΙ, θα εφαρμοστεί το μοντέλο της Σχολής Καλών Τεχνών: «Οι υποψήφιοι δεν θα δίνουν πανελλαδικές εξετάσεις, οι διδάσκοντες μπορεί να είναι μέλη ΔΕΠ, δηλαδή να ακολουθείται η διαδικασία των διδακτορικών, να εξελίσσονται κανονικά, όπως συμβαίνει τυπικά στα πανεπιστήμια, θα μπορούν όμως να είναι και εγνωσμένου κύρους καλλιτέχνες, επαγγελματίες του Πολιτισμού, οι οποίοι δεν θα έχουν μεν το διδακτορικό ή τα άλλα τυπικά τέτοιου τύπου διπλώματα, όμως θα μπορούν να απασχοληθούν κανονικά ως διδακτικό προσωπικό».
Η υπουργός ανέφερε επίσης ότι ο καλλιτεχνικός κόσμος αποτελεί μια διακριτή οντότητα «την οποία πρέπει να διαχειριστούμε ακριβώς ως μια διακριτή οντότητα, και γι’ αυτό θεσπίζεται η καλλιτεχνική εκπαίδευση», καθώς και ότι με την ΑΣΠΤ ξεκινά μια συζήτηση που αποτελεί εκκρεμότητα για τουλάχιστον 80 χρόνια. Τόνισε, δε, ότι πράγματα που έχουν κατακτηθεί δεν πρόκειται να χαθούν με τη συγκεκριμένη ρύθμιση.
ΥΓ: Προφανώς, στη νέα εποχή που ορθά ανοίγεται με την ίδρυση της ΑΣΠΤ, θα πρέπει να απαντηθούν πολλά και με σαφήνεια. Ως απόφοιτη καλλιτεχνικής σχολής και εγώ, θα ήθελα να ξέρω, για παράδειγμα, τι ακριβώς θα γίνει με όσους έχουν ήδη πτυχία και ποια θα είναι η γραμμή για τα πτυχία των ιδιωτικών σχολών. Γιατί ξέρουμε όλοι ότι η ιδιωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα απορροφά έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων που θέλουν να σπουδάσουν καλλιτεχνικά επαγγέλματα. Επίσης, θα υπάρχει όριο ηλικίας στην ΑΣΠΤ; Γιατί στο Εθνικό και Κρατικό Θέατρο υπάρχει, το όριο για να δώσεις εξετάσεις εκεί είναι το 27ο έτος ηλικίας. Σε κανένα άλλο πανεπιστήμιο δεν ισχύει κάτι τέτοιο.