Ως συγγραφέας ο Ισίδωρος Ζουργός έχει κατακτήσει ένα εμπορικό προνόμιο. Ακόμα και αν τύπωνε ένα εξώφυλλο με το όνομα του και έβαζε από πίσω λευκές σελίδες, η ταμειακή μηχανή στο βιβλιοπωλείο θα δούλευε μια χαρά. Και, τέλος πάντων, θα μπορούσε να κάνει τη ζωή του πολύ πιο εύκολη παρουσιάζοντας μία ιστορία σε «θεατρικό» σκηνικό και παρόντα χρόνο, δουλεύοντας μόνο πάνω στους χαρακτήρες του.
Και όμως, με το τελευταίο του μυθιστόρημα δεν βάζει, απλώς, ένα καινούργιο βιβλίο στη βιτρίνα. Στέκεται και ο ίδιος συνεπής απέναντι στον τίτλο που επέλεξε: «Περί της εαυτού ψυχής». Ακριβώς. Για τη δική του ψυχή πρόκειται.
Βρισκόμαστε στο τέλος του 11ου αιώνα, στην αυγή της δυναστείας των Κομνηνών, την εποχή που αρχίζουν να πέφτουν, να αφαιρούνται βιαίως, οι πρώτες ψηφίδες από το ψηφιδωτό της Aνατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Και ακολουθούμε τη ζωή του Σταυράκιου Κλαδά. Είναι ένας επιδέξιος νοτάριος (γραμματέας, ταχυγράφος) και αντιγραφέας από το Δορύλαιο (Εσκί Σεχίρ) σπουδαγμένος σε ξακουστή Μονή της Πόλης. Η περιδίνηση μέσα στον μύθο, τον έβγαλε στη Μακεδονία, στην παγωμένη λίμνη της Καστοριάς, στη Βέροια και στην Πιερία, στη συμβασιλεύουσα Θεσσαλονίκη και πάλι πίσω στην Πόλη. Αφηγηματικά παρακολουθείται από τον Ζουργό, ωστόσο ο συγγραφέας δανείζει την πένα και στον ήρωά του, προκειμένου να διεισδύσουμε καλύτερα στον εσωτερικό του κόσμο. Είναι μία συνθήκη που αρέσει στον Ζουργό, τη συναντάμε και σε άλλα έργα του. Μόνο που σε αυτό το μυθιστόρημα το βάρος διανέμεται ισομερώς ανάμεσα στον εσωτερικό κόσμο του ήρωα και το θέατρο της ζωής του. Για αυτό και το βιβλίο διαβάζεται με δύο τρόπους που, καλόν είναι, ο αναγνώστης να συγκεράσει στην ανάγνωσή του.
Η αναπαράσταση της εποχής είναι τόσο πειστική που, πιστέψτε με, θα σταθείτε με δέος μπροστά στον όγκο της έρευνας που έκανε ο συγγραφέας και στη λεπτομερή περιγραφή της εποχής. Υπάρχουν σημεία στο βιβλίο που αισθάνεσαι ότι διαβάζεις διδακτορική διατριβή για την καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο. Το δε πλήθος των υποσημειώσεων επιτρέπει στον αναγνώστη να αισθάνεται άνετα ανάμεσα σε έννοιες και συνθήκες της εποχής. Για να σας το πω με αριθμούς, στο βιβλίο εμφανίζονται 53 ιστορικά πρόσωπα, ενώ η παράθεση βιβλιογραφικών πηγών εκτείνεται σε έξι σελίδες. Κοινώς ο Ζουργός δεν έκανε έρευνα, πήγε πίσω στον χρόνο και γύρισε ταινία. Και προσεγγίζει την εποχή με τρόπο που δεν συναντάται στα ιστορικά μυθιστορήματα βυζαντινής περιόδου. Δεν υπάρχει, δηλαδή, η ελληνοκεντρική ματιά που θεωρεί την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ως μόνο ιστορικό ελληνικό σχήμα. Ναι, ασφαλώς περιγράφονται ίντριγκες και βυζαντινισμοί, αλλά όχι σε πρώτο πλάνο. Ο Ζουργός δεν μένει στην πορφύρα της Πόλης, χώνεται στα καταγώγια. Και καθώς πρόκειται για μυθιστόρημα του Ζουργού, δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν οι «λατρευτικές» αναφορές του σε άλλα έργα, τα απωθημένα για βιβλία που χάθηκαν. Αλλωστε πάνω από όλα, είναι ένα βιβλίο για την γραφή ως το αποτύπωμα της ψυχής.
Δεν υπάρχει λόγος να σας πω για τις έννοιες πάνω στις οποίες στοχάζεται ο συγγραφέας. Μιλάει για τα πάντα, για όσα υπάρχουν στο μυαλό και στη ζωή ενός ανθρώπου που πορεύεται στον χρόνο, μεγαλώνει, γερνάει, ωριμάζει, ετοιμάζεται για τον θάνατο. Ο Σταυράκιος Κλαδάς είναι ένας άνθρωπος που αντιμετωπίζει τη ζωή ως θητεία που περιμένει να περάσει και απορεί γιατί ο Θεός του δίνει χρόνο αν και ίδιος δεν τον ζήτησε ποτέ. Εκ του ασφαλούς θα μπορούσα να σας πω ότι το «εσωτερικό» κομμάτι του βιβλίου δύναται να αναγνωστεί ως ένα μανιφέστο ψυχής από τον συγγραφέα που, καθώς μεγαλώνει, γίνεται, νομίζω, πιο λιτός, λιγότερο λυρικός, αλλά περισσότερο ποιητικός.
Το «Περί της εαυτού ψυχής» είναι γραμμένο πάνω στον καμβά που χρησιμοποιήθηκε για τις «Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο». Και στα δύο βιβλία παρακολουθούμε τον βίο ενός ανδρός, την περιπλάνηση και το δράμα που ανεβαίνει στη σκηνή του μυαλού του. Ωστόσο στον Αλμοσίνο κυριαρχεί η «περιπέτεια» και η ένταση των εικόνων. Στην περίπτωση του Σταυράκιου Κλαδά το ταξίδι είναι εσωτερικό. Και, ευτυχώς για μας τους αναγνώστες, έχει ακόμα δρόμο.
Μην σας τρομάζει ο όγκος του βιβλίου, κυλάει απολαυστικά, δεν θέλεις να τελειώσει. Εννοείται ότι πρόκειται για το ιδανικό χριστουγεννιάτικο δώρο. Από τις εκδόσεις «Πατάκη».