Μια πρόχειρη οικονομική μελέτη που έγινε από οργανισμό που ασχολείται με την υποστήριξη των ανθρώπων που βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας (για να υπολογίσει πόσα έκτακτα κονδύλια να ζητήσει από την Ευρώπη), αποτύπωσε στα χαρτιά νούμερα από δυσοίωνα έως και τραγικά. Για παράδειγμα, υπάρχουν περιοχές της χώρας (όπου ο τουρισμός είναι μοναδική πηγή εισοδήματος), στις οποίες οι δικαιούχοι βοηθημάτων πρόνοιας και διανομής τροφίμων κάθε μήνα ενδέχεται μέχρι και να πενταπλασιαστούν. Και δεν αναφέρομαι σε κάποιο μικρό χωριό ή νησάκι, αλλά σε ολόκληρους νομούς ή και περιφέρειες.
Μπροστά λοιπόν στο σκληρό φθινόπωρο και τον ζοφερό χειμώνα που έρχεται, με το κράτος βαθιά ελλειμματικό και όλες τις κοινωνικές ομάδες ν’ απλώνουν το χέρι, με την αντιπολίτευση να επιχαίρει ακονίζοντας τα δόντια της, η κυβέρνηση πρέπει να συνειδητοποιήσει έγκαιρα ένα πράγμα: υπάρχει μεν η μεσαία τάξη που συμπιέζεται δραματικά και χρειάζεται στήριξη λόγω της πτώσης του εισοδήματος της, αλλά υπάρχει και μια μεγάλη μάζα αφανών που η κάθοδος ενός σκαλοπατιού (πόσο μάλλον περισσοτέρων) τους οδηγεί κατ’ ευθείαν στην κόλαση.
Τους οδηγεί σε φορολογική δήλωση κάτω των 5.000 ευρώ τον χρόνο, σε αδυναμία πληρωμής του ηλεκτρικού ρεύματος, ανημποριά να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο και να αγοράσουν τα στοιχειώδη τρόφιμα για να ψευτογεμίσουν το ψυγείο τους. Αυτός που έβγαζε 20.000 ευρώ τον χρόνο και κατεβαίνει στα 10.000 κατεβαίνει από τον τέταρτο όροφο στο υπόγειο, αλλά αυτός που έβγαζε 12.000 και πέφτει στα 4.000 κατεβαίνει από το ισόγειο που βρισκόταν στον βόθρο.
Από τον φεγγίτη του υπογείου, ο πρώτος έχει ακόμα (θεωρητικώς) την δυνατότητα να κοιτάξει προς το μέλλον ελπίζοντας ότι ζει μια παρένθεση, αυτός όμως που χώνεται στον βόθρο τελεί υπό το καθεστώς απόλυτου πανικού και αδυνατεί να σκεφτεί λογικά ή προοπτικά. Η αδυναμία επιβίωσης αλλάζει τον άνθρωπο. Τα ‘χουμε ξαναζήσει το 2010, όταν η απότομη καταβύθιση της οικονομικής κρίσης έφερε από το πουθενά κοινωνικές και πολιτικές συμπεριφορές που ήταν πρωτόγνωρες για την μεταπολεμική Ελλάδα.
Δεν είμαι διόλου βέβαιος ότι η κυβέρνηση έχει αξιολογήσει επαρκώς τον κίνδυνο αυτόν. Οι μάζες αυτές δεν έχουν επαρκή πολιτική εκπροσώπηση – και πώς να ‘χουν αφού ως τον Μάρτιο δεν υπήρχαν καν. Δεν είμαι επίσης διόλου βέβαιος ότι η κυβέρνηση έχει επίγνωση των εργαλείων που ήδη διαθέτει για την υποβοήθησή τους. Το ΤΕΒΑ, του υπουργείου Εργασίας, για παράδειγμα, μοιράζει κάθε μήνα μέχρι και εξήντα κιλά τρόφιμα σε σχεδόν 300.000 οικογένειες. Είναι το αξιοπρεπέστερο πακέτο επισιτιστικής βοήθειας στην Ευρώπη (γι αυτό κι έχουν βραβευτεί οι δράσεις του), που έχει από νωπό κρέας μέχρι φρούτα, από λάδι και όσπρια μέχρι τυριά και από πάνες ακράτειας για τους γέροντες μέχρι βρεφικό γάλα για τα μωρά.
Ανάγκη πάσα να διεκδικηθεί τώρα από την Ευρώπη τριπλασιασμός των κονδυλίων αυτών για το 2021, καθώς καθημερινά ο αριθμός των δικαιούχων εκτοξεύεται προς τα πάνω. Και η ένταξη του σε μια ευρύτατη βεντάλια μέτρων ανακούφισης (από τις τράπεζες ως τα ασφαλιστικά ταμεία και την ΔΕΗ ως τα προνοιακά βοηθήματα), η οποία πρέπει να περιλάβει όλους όσους θα βρεθούν ξαφνικά στα τάρταρα της οικονομικής ζωής.
Αλλά η νέα φτωχολογιά πρέπει να τα μάθει αυτά, να τρέξει να ενταχθεί στα μέτρα πριν περιπέσει σε πανικό και πολιτική περιδίνηση. Να νιώσει πως, στην κρίσιμη στιγμή, υπάρχει κάποιο χέρι βοήθειας που θα της κρατήσει την μύτη έξω απ’ το νερό. Αλλιώς, οι πρωταγωνιστές της πάνω και της κάτω πλατείας καραδοκούν ξανά.