Η απώλεια μνήμης είναι ένα ιατρικό πρόβλημα, ορισμένες φορές σοβαρό. Είναι η κατάσταση κατά την οποία το άτομο χάνει την ικανότητα να θυμάται πρόσφατα ή παλαιότερα γεγονότα, που κανονικά θα έπρεπε να είναι σε θέση να θυμάται. Μπορεί να αρχίσει ξαφνικά ή μπορεί να παρουσιάζει προοδευτική επιδείνωση που διαρκεί πολλά χρόνια. Η κατάσταση μπορεί να γίνει οδυνηρή για τους ανθρώπους που τη βιώνουν, για την οικογένειά τους και το ευρύτερο περιβάλλον τους.
Η απώλεια μνήμης έχει ένα ευρύ φάσμα πιθανών αιτιών, ανάλογα με το είδος της. Αρκετές φορές υποκρύπτεται κάποιο σοβαρό νόσημα, ενώ άλλες φορές αποτελεί σύμπτωμα της άνοιας. Μια συνήθης αιτία απώλειας μνήμης είναι ορισμένες ψυχικές διαταραχές, όπως παθολογικό άγχος, κατάθλιψη, ακόμα και υπέρμετρο στρες, που προκαλείται από σοβαρούς εξωτερικούς παράγοντες. Επίσης, τραυματισμοί στο κρανίο ή αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια μπορεί να προκαλέσουν απώλεια μνήμης.
Σχετικά με τους τραυματισμούς στο κεφάλι, ακόμα και αυτούς που δεν αφήνουν εξωτερικά ίχνη, θυμάμαι μια πρωτότυπη επιστημονική εργασία από τη Σκωτία, που είχε δημοσιευθεί πριν από λίγα χρόνια σε έγκυρο διεθνές ιατρικό περιοδικό. Οι ερευνητές μελέτησαν τις λειτουργικές επιπτώσεις που είχαν οι κεφαλιές στο ποδόσφαιρο, στη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Στην έρευνα συμμετείχαν 19 εθελοντές. Καθένας έδινε κεφαλιά σε μπάλα ποδοσφαίρου που του έριχνε μηχάνημα. Η μπάλα είχε παρόμοια ταχύτητα με αυτή που έχει σε κτυπήματα κόρνερ σε ποδοσφαιρικούς αγώνες. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβανόταν 20 φορές στον καθένα. Πριν και αμέσως μετά από κάθε κεφαλιά, οι ερευνητές μελετούσαν τη μνήμη των εθελοντών με ειδικές δοκιμασίες, επίσης μελετούσαν τον εγκέφαλό τους με απεικονιστικές μεθόδους.
Διαπίστωσαν ότι μετά τις κεφαλιές οι επιδόσεις τους στα ειδικά τεστ μνήμης ήταν από 41% έως 67% χειρότερες σε σχέση με τα ανάλογα τεστ πριν από τη δοκιμασία. Η μνήμη των εθελοντών επανερχόταν στα επίπεδα πριν από τη δοκιμασία ύστερα από 24 ώρες…
Αυτές, λοιπόν, οι λειτουργικές και ανατομικές αλλαγές συμβαίνουν στον εγκέφαλο των ποδοσφαιριστών με τις κεφαλιές. Το ερώτημα είναι τι συμβαίνει –εάν συμβαίνει– στον ανθρώπινο εγκέφαλο έπειτα από άλλου είδους «κεφαλιές», δηλαδή ύστερα από απότομες και συνεχόμενες «συγκρούσεις» του ανθρώπινου εγκεφάλου με ανεξέλεγκτα και πολύ έντονα ερεθίσματα από το περιβάλλον: διαπληκτισμούς, κατηγορίες, ύβρεις, χειροδικίες κ.λπ…
Σε αυτές τις ακραίες καταστάσεις, πράγματι, ο εγκέφαλος μπορεί να αντιδράσει με προσωρινή απώλεια μνήμης. Η ψυχιατρική έχει μελετήσει αυτό το φαινόμενο, δηλαδή των ατόμων που ύστερα από ένα έντονο ψυχολογικό ή και σωματικό στρες, παρουσιάζουν μερική ή ολική –συνήθως προσωρινή– απώλεια μνήμης. Κατά τους ψυχαναλυτές, λειτουργεί ο μηχανισμός της απώθησης, δηλαδή το «σβήσιμο» από τη συνείδηση ενός επώδυνου βιώματος και η μεταφορά του στο υποσυνείδητο του ατόμου.
Σε ομαδικό επίπεδο, τέτοια φαινόμενα, δηλαδή απώλειας μερικής ή ολικής μνήμης, παρατηρούνται ιστορικά διεθνώς, αλλά και στη χώρα μας. Ενα παράδειγμα είναι ο γερμανικός λαός, που απώθησε στο συλλογικό του υποσυνείδητο τα ναζιστικά εγκλήματα που συνέβησαν και στα οποία προφανώς συμμετείχε μεγάλη μερίδα του, είτε άμεσα είτε με απαράδεκτη ανοχή. Και τα εγκλήματα αυτά τα φόρτωσαν αποκλειστικά σε μια μικρή ηγετική ομάδα. Αλλο παράδειγμα είναι οι αποικιοκρατικές χώρες της Ευρώπης, που… ξέχασαν όσα διέπραξαν σε βάρος άλλων λαών.
Στη χώρα μας, στο πολιτικό πεδίο, απώλεια μνήμης παρατηρείται συχνά και σε επιδεινούμενο βαθμό. Πολιτικοί σχηματισμοί, αλλά και πολιτικά πρόσωπα, τόσο μέσα στον ναό της Δημοκρατίας, τη Βουλή, όσο και σε δημόσιες εμφανίσεις και αντιπαραθέσεις, δείχνουν να έχουν απώλεια, συνήθως επιλεκτική, μνήμης, που έχει σχέση με δικές τους ευθύνες κατά την άσκηση της εξουσίας.
Μια επιστημονική εξήγηση για τη συλλογική ή ατομική αυτή απώλεια μνήμης των πολιτικών, κυρίως της σημερινής αντιπολίτευσης, ίσως είναι οι πιέσεις από το εξωτερικό περιβάλλον (τον Λαό), για αστοχίες και ατοπήματα που διέπραξαν κατά την άσκηση της εξουσίας ή κατά την άσκηση της αντιπολίτευσης ή ακόμα οι πιέσεις που δέχονται από ομαδοποιημένες μειοψηφικές ομάδες, μέσα από την ίδια τους την παράταξη. Δηλαδή απώλεια μνήμης όπως αυτή που συμβαίνει μετά τις κεφαλιές των ποδοσφαιριστών της επιστημονικής μελέτης που προανέφερα.
Απώλεια μνήμης για αθέτηση προεκλογικών υποσχέσεων… Απώλεια μνήμης για θέσεις και επικίνδυνους χειρισμούς σε σοβαρότατα εθνικά θέματα, όπως ήταν η παραμονή της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση… Απώλεια μνήμης για τη φορολογική πολιτική που εφάρμοσαν και για την οποία σήμερα διατυπώνουν εντελώς διαφορετικές θέσεις… Απώλεια μνήμης για σκάνδαλα…
Αυτή η απώλεια μνήμης των ηγετικών ομάδων της αντιπολίτευσης (κυρίως της αξιωματικής) –όπως ανέφερα προηγουμένως– πιθανόν να οφείλεται σε σοβαρές εξωτερικές πιέσεις από τον Λαό ή σε σοβαρές εσωκομματικές πιέσεις.
Γιατί δεν θέλω να πιστεύω ότι πρόκειται για υποκριτική απώλεια μνήμης! Εάν οφείλεται σε στρες από εξωτερικές πιέσεις, όπως με τις κεφαλιές των ποδοσφαιριστών της προαναφερθείσας επιστημονικής μελέτης, η μνήμη επανέρχεται. Εάν όμως πρόκειται για προσχηματική και υποκριτική αμνησία, δεν πρόκειται να επανέλθει. Η «θεραπεία» μπορεί να προέλθει μόνο από την καταδικαστική ψήφο του Λαού!
Γιατί, σε κάθε περίπτωση, η απώλεια μνήμης των πολιτικών έχει επιπτώσεις όχι μόνο στους ίδιους αλλά και στο στενό περιβάλλον τους. Μπορεί να έχει πολύ δυσμενείς επιπτώσεις και για το σύνολο του Λαού!
* Ο Χριστόδουλος Ι. Στεφανάδης είναι καθηγητής Καρδιολογίας και βουλευτής Σάμου της ΝΔ