Τι γίνεται όταν παλιά και συσσωρευμένα προβλήματα συναντούν νέα – που τα περιμέναμε, αλλά κανείς δεν προνόησε για την άφιξή τους -, σε μία κοινωνία που ζει τη μία κρίση πίσω απ’ την άλλη, με κομμένη την ανάσα;
Το αποτέλεσμα είναι να ξυπνάς και να αντικρίζεις μια χώρα που παραπέμπει σε δυστοπία επιπέδου σειρών Netflix. Γιατί σε αυτό μετατρέπεται σταδιακά η Ελλάδα˙ σε έναν τόπο όπου πραγματικά δεν ξέρεις τι θα σου ξημερώσει και όπου το πλέον ακραίο σενάριο λίγο πια απέχει από την πραγματικότητα. Η πρόσφατη επικαιρότητα επιβεβαιώνει αυτό το συμπέρασμα.
Η καταστροφή της Θεσσαλίας, του Έβρου, της Ρόδου και άλλων περιοχών έχει χαρακτηριστικά εθνικής περιπέτειας διότι το κόστος αποκατάστασης θα είναι δυσβάσταχτο, η δε διαδικασία της αργή και βασανιστική.
Η προφητεία που δεν εισακούστηκε
Προ δεκαετίας, το Τεχνικό Επιμελητήριο είχε οργανώσει μία διημερίδα για τις υποδομές, στην οποία -μεταξύ άλλων- είχε μιλήσει ο καθηγητής του πανεπιστημίου του Μάντσεστερ Callum Thomas, ο οποίος είναι εξειδικευμένος στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις υποδομές. Συντάκτης, τότε, του «Βήματος», ο υπογράφων είχε καλύψει με ενδιαφέρον την εκδήλωση και αποτύπωσε τις ανακοινώσεις του βρετανού καθηγητή.
Η νέα γενιά υποδομών θα πρέπει να είναι κατάλληλη στις ραγδαίες εξελίξεις που φέρνει η κλιματική αλλαγή, είπε, κι έκανε έκκληση να ενταχθεί και αυτή η διάσταση στο πλαίσιο του προγράμματος αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας. Προέβλεψε – και ενδεχομένως να πέσει μέσα – ότι η αύξηση της θερμοκρασίας στη χώρα μας θα μειώσει βαθμιαία τις τουριστικές ροές το καλοκαίρι, μετατρέποντας σε περιόδους αιχμής την άνοιξη και το φθινόπωρο.
Επίσης, προειδοποίησε ότι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα επηρεάσει πολλές περιοχές της χώρας και επισήμανε ότι η κλιματική αλλαγή θα έχει επιπτώσεις και στις υφιστάμενες υποδομές, εξηγώντας ότι θα απαιτηθεί η εφαρμογή νέων τεχνικών λύσεων και η υλοποίηση νέων, μεγάλων επενδύσεων.
Εκτοτε, έχουν μεσολαβήσει δεκάδες προειδοποιήσεις εξειδικευμένων φορέων και περιβαλλοντικών οργανώσεων, οι οποίες πέρασαν απαρατήρητες. Η ώρα των δυσάρεστων αυτών προφητειών, όμως, έχει φτάσει. Περάσαμε ένα πυρίκαυστο καλοκαίρι, το οποίο διαδέχθηκε ένα πρωτοφανές καιρικό φαινόμενο – αντί για τα πρωτοβρόχια που θυμόμασταν μικροί – που έπνιξε τη Θεσσαλία.
Ανέτοιμοι για τα δύσκολα
Αυτά γίνονται την ώρα που διαπιστώνουμε ότι δεν έχουμε λάβει καμία πρόνοια στον σχεδιασμό μας για το αύριο, παρ’ όλες τις προειδοποιήσεις των ειδικών όλα τα προηγούμενα χρόνια. Και, μάλιστα, αντιμετωπίζουμε πλέον μία κρίση κάθε τόσο με έναν μηχανισμό, που υφίσταται ακόμη τις συνέπειες της μεγάλης δημοσιονομικής προσαρμογής της προηγούμενης δεκαετίας – όπως συμβαίνει με τα ελικόπτερα έρευνας και διάσωσης, τα C-130 και άλλα μέσα.
Και το χειρότερο είναι ότι η ώσμωση αυτή έρχεται να συναντήσει την γενικότερη κατάπτωση του ηθικού, μία κρίση αξιών και μία θεσμική ραθυμία διαρκείας, που θέλει απλά τους νόμους να τυπώνονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, αλλά όχι να εφαρμόζονται. Αποδείξεις της τελευταίας αυτής διάστασης εισπράττει καθημερινά οποιοσδήποτε πολίτης κινείται σε ελληνικό δρόμο ή πεζοδρόμιο – το μαρτυρά άλλωστε και η αύξηση των τροχαίων ατυχημάτων.
Μετά το πρώτο σοκ, μας πήρε λίγα μόλις 24ωρα για να διαπιστώσουμε ότι οι πλημμύρες της Θεσσαλίας θα έχουν χαρακτηριστικά εθνικής τραγωδίας και θα οδηγήσουν – μεταξύ άλλων – και σε απώλεια της διατροφικής αυτάρκειας που απλόχερα μας προσφέρει ο ευλογημένος αυτός κάμπος. Οπως όλα δείχνουν, ο απολογισμός θα είναι θλιβερός από κάθε άποψη – μακάρι να διαψευστούμε.
Ο χρόνος μας είναι βραχύς
Τα πραγματικά δεδομένα πρέπει να μας κάνουν να σημάνουμε συναγερμό: Η κοινωνία απομονώνεται και γερνάει επικίνδυνα – περίπου ένα στα τρία νοικοκυριά απαρτίζεται από ένα και μόνο άτομο, συνήθως μεγάλης ηλικίας· η περιφέρεια έχει όλο και λιγότερο πληθυσμό· η δημοσιονομική κλεψύδρα σιγά-σιγά αδειάζει και σε λιγότερο από 10 χρόνια θα κληθούμε να καταβάλουμε τοκοχρεωλύσια της τάξης των 15 δισ. ευρώ κατ’ έτος· η επικείμενη λήξη του κύκλου ζωής του μπετόν θα ναρκοθετήσει την οικοδομή, που ήταν και ο βασικός κινητήρας της μεταπολεμικής οικονομίας, γεννώντας νέες και μη αναβαλλόμενες ανάγκες, θέμα για το οποίο ουδείς συζητεί· η κλιματική αλλαγή επηρεάζει όλη τη Μεσόγειο και ήδη δείχνει τις επιπτώσεις της στην Ελλάδα.
Η λίστα των προκλήσεων είναι μακρά. Ο δε χρόνος μας βραχύς. Απαιτείται σοβαρότητα, σχεδιασμός, επαγγελματισμός και ανθρωποκεντρικότητα στη λήψη των αποφάσεων. Είναι οι τέσσερις κρίσιμοι παράμετροι στη μάχη μας για το αύριο.
Χωρίς αυτές, στο τέλος απλώς θα τροφοδοτούμε τις πλατφόρμες του streaming με έτοιμα, δωρεάν σενάρια: τους κροάτες χούλιγκαν και τον Μιχάλη, τον Αντώνη στον καταπέλτη της Blue Star, την καμένη γη στον Εβρο, τη Ρόδο και την Πάρνηθα, την καταστροφή της μυδοκαλλιέργειας του Θερμαϊκού λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας της θάλασσας ή τον πνιγμένο Θεσσαλικό Κάμπο, με τους απελπισμένους ανθρώπους στις στέγες των σπιτιών.
Μετά από τρία μνημόνια, μία πανδημία – και πόσα ακόμη μεγάλα ή μικρότερα επεισόδια στη ζωή μας – αξίζουμε καλύτερα από τη δυστοπία αυτή. Το οφείλουμε στα παιδιά μας.
Ο Αχιλλέας Χεκίμογλου είναι συγγραφέας και ερευνητής