Χαζεύω επί ώρες αυτές τις δύο φωτογραφίες.
Η πρώτη είναι από πρόσφατο αγώνα της ομάδας μπάσκετ του Ολυμπιακού στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας (τι μαύρη ειρωνεία Θεέ μου, τέτοιο όνομα, κι ακόμα δεν βρέθηκε Χριστιανός να το αποκαθηλώσει!).
Ανάμεσα σε σκόρπιες κόκκινες φιγούρες, απλώνεται ένα εμετικό πανό που ανάρτησαν οι «ερυθρόλευκοι», κομπάζοντας για τη δολοφονία, τον Μάρτιο του 2007 στην Παιανία, του οπαδού του Παναθηναϊκού Μιχάλη Φιλόπουλου. Στο κάτω μέρος, από το κομμένο «Πασαλιμάνι», στάζουν σταγόνες αίματος.
Η δεύτερη είναι από αγώνα ποδοσφαίρου μεταξύ των ομάδων Βόλφσμπουργκ και Ντόρτμουντ στη Γερμανία. Και εδώ πρωταγωνιστεί ένα πανό, που γράφει: «Σαν παιδί ερχόμουν στο γήπεδο με τον πατέρα μου και αυτός επίσης μικρός ερχόταν εδώ με τον δικό του». Κοιτάξτε τι ωραία που πέτυχε ο καλλιτέχνης τον πιτσιρικά που καμαρώνει.
Με ένα κλικ ανάποδο τώρα, η μνήμη με πετάει πίσω περίπου 19 χρόνια –σαν κάτι να θέλει να μου πει. Κάτι να μου θυμίσει. Κάτι να με βοηθήσει να καταλάβω, να εξηγήσω τι στο διάολο συμβαίνει σε αυτόν τον τόπο που ζω, όπου δεν περνά σχεδόν ούτε μια μέρα χωρίς τα «θυμήσου» και τα «δεν ξεχνώ» να παραπέμπουν τις περισσότερες φορές σε θυμό, σε μίσος, σε αντιπαλότητα, σε μια περίεργη ψευδαίσθηση υπεροχής, και σε πολλά ακόμα ίσως.
[Λες και διεκδικούμε κάτι (ένα δικαίωμα, μια αύξηση, μια τιμωρία, μια επιβεβαίωση, μια αναγνώριση, μια καταξίωση) μέσα από τα πιο ποταπά ένστικτα που μπορεί να έχει ο άνθρωπος.]
Νοέμβριος λοιπόν του 2000. Η ΑΕΚ αντιμετωπίζει στην «BayArena» για τον 3ο γύρο του τότε Κυπέλλου UEFA (σήμερα Europa League) την κραταιά Μπάγερ Λεβερκούζεν. Σε ένα παιχνίδι-διαφήμιση του ποδοσφαίρου, η ομάδα μου κάνει καταπληκτική εμφάνιση και παίρνει αποτέλεσμα 4-4, με γκολ των Λάκη, Τσιάρτα και Νάβας (2). Μάλιστα, ως το τελευταίο λεπτό προηγείτο 4-3. Οι Γερμανοί, χειροκρότησαν την ΑΕΚ, κι ας ήταν στενοχωρημένοι. Περίμεναν να κάνουν περίπατο.
Ο επαναληπτικός αγώνας έγινε στις 7 Δεκεμβρίου του 2000 στη Νέα Φιλαδέλφεια. Το γήπεδο ήταν γεμάτο, και η ατμόσφαιρα γιορτινή. Η ΑΕΚ έπαιξε πάλι καλά. Κέρδισε 2-0 και προκρίθηκε στον επόμενο γύρο. Πανηγυρίζαμε πριν καν τελειώσει το παιχνίδι. Οι Γερμανοί είχαν παραδοθεί.
Σε μια άκρη της κερκίδας απέναντι από εκεί που καθόμουν, ήταν καμιά 500ριά οπαδοί της αντίπαλης ομάδας. Φορούσαν τα κασκόλ τους, ανέμιζαν τις σημαιούλες τους, και φώναζαν ήρεμα και πολιτισμένα μερικά συνθήματα για να ενθαρρύνουν τους παίκτες τους. Σε κάθε τέτοια εκδήλωση, η ελληνική κερκίδα απαντούσε με «ουουου». Ως εδώ, θεμιτό ας πούμε. Χωρίς «ουουου» το ποδόσφαιρο θα ήταν τένις, θα πει κάποιος, Οk.
Κάποια στιγμή όμως, μέσα στους τρελούς πανηγυρισμούς, σχεδόν όλο το γήπεδο στράφηκε προς την μικρή εξέδρα των Γερμανών κάνοντας την γνωστή χειρονομία μπρος-πίσω, με συγχρονισμό και της λεκάνης, και φωνάζοντας ρυθμικά «και τώρα μπορείτε, να πα να γαμηθείτε». Δεν μας έφτανε να εκδηλώσουμε απλώς την χαρά μας για τον θρίαμβο της αγαπημένης μας ομάδας, θέλαμε να δείξουμε κιόλας στους μισητούς ξένους, και δη στους Γερμανούς, ότι είμαστε και άσοι στο σεξ.
Τώρα πια απευθύνομαι σε ιατρό: Εκεί που είσαι χαρούμενος για μια σπουδαία νίκη και πρόκριση, εσύ χαίρεσαι και πανηγυρίζεις με ένα μείγμα θυμού, εκδίκησης και εκσπερμάτωσης. Και μάλιστα, απέναντι σε μια μικρή ομάδα καθωσπρέπει ανθρώπων, που σε φιλοξένησαν 15 μέρες πριν υποδειγματικά, και που σε όλο το παιχνίδι της Αθήνας κάθισαν ήσυχοι στη γωνιά τους και δεν σε προκάλεσαν ούτε στο ελάχιστο.
Μέχρι σήμερα, κανένας ιατρός δεν μου έχει δώσει ικανοποιητική διάγνωση για αυτό το άθλιο εθνικό μας σύμπτωμα –θυμηθείτε, αλήθεια, την βαριά του τσολιά που ήταν το σύνθημα-καμάρι μας όταν πήραμε εκείνο το αλήστου μνήμης Euro το 2004 στην Πορτογαλία. Σε ποια ψυχανάλυση χωράει, πείτε μου;
Επανέρχομαι όμως στις συγκεκριμένες φωτογραφίες που με πήγαν τόσο πίσω και βοήθησαν να κάνω την σύνδεση με το τώρα. Αφήνω στην άκρη την ελληνογερμανική συγκριτική προσέγγιση (είναι ξεκάθαρη άλλωστε η διαπίστωση ότι ο κανόνας του ενός είναι εξαίρεση για τον άλλον), και στέκομαι στο σημείο της «αισχρής αντιπαλότητας». Που συναντάται πλέον παντού, έχει τα ίδια χαρακτηριστικά, τα ίδια ψυχοπαθολογικά συμπτώματα, και την ίδια ανικανότητα-άρνηση του «συστήματος» να την ξεριζώσει. Λες και το βολεύει…
Το πανό που αναρτήθηκε στο ΣΕΦ έμεινε εκεί αρκετή ώρα. Δεν βρέθηκε κανείς να πει «παιδιά, κατεβάστε το». Αυτή θα ήταν μία πολιτισμένη και mild αντίδραση.
Δεν βρέθηκε επίσης κανείς να το αποδοκιμάσει. Ο επίσημος Ολυμπιακός, ας πούμε. Η υπεύθυνη αρχή των αγώνων, ας πούμε. Αυτή θα ήταν μια αναμενόμενη και πρέπουσα αντίδραση. Eνας διαιτητής/παρατηρητής να το σημειώσει στο Φύλλο Αγώνα, ας πούμε. Αυτή θα ήταν μια επιβαλλόμενη, εκ του καθήκοντός τους πράξη.
Και δεν βρέθηκε, τέλος, ένας άνθρωπος με ανοικτή σκέψη (πολιτικός, νομικός, ακαδημαϊκός) να διακρίνει σε αυτό το πανό και σε χιλιάδες παρόμοια που έχουν αναρτηθεί και σε άλλες εξέδρες, την προσβολή νεκρού –ενός νέου παιδιού που μαχαιρώθηκε άγρια – και την έμμεση ενθάρρυνση/προτροπή με το «γαύρε θυμήσου… τον θρίαμβο» για επανάληψη της… ηρωικής πράξης.
Στην Αγγλία και σε άλλα πολιτισμένα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα, μία φωτογραφία που να έδειχνε κάτι ανάλογο, ή ένα σύνθημα που να κατέγραφε ηχητικά κάτι παρόμοιο, είναι αρκετά για να τιμωρηθούν οι ομάδες βαρύτατα – το ίδιο έχει γίνει και με παίκτες που παρεκτράπηκαν.
Ο Ρονάλντο, στον αγώνα της Γιουβεντους με την Ατλέτικο Μαδρίτης, έδειξε τα αποτέτοια του για να «απαντήσει» στον Σιμεόνι, τον προπονητή των Ισπανών, που έκανε το ίδιο στον πρώτο αγώνα, και έφαγαν πρόστιμο αμέσως και οι δύο. Κυρίως όμως, καθολική αποδοκιμασία.
Εδώ που τα λέμε, πρόστιμα πέφτουν και στην Ελλάδα, ιδίως στο ποδόσφαιρο. Αλλά έχουμε παράγοντες χουβαρντάδες όπως γνωρίζετε και τα πληρώνουν αδιαμαρτύρητα. Είναι άλλωστε, και αυτά τα λεφτά, μέσα στο μπάτζετ τους.
Είναι μόνο όμως ποδοσφαιρικό ή μπασκετικό το φαινόμενο στην Ελλάδα; Ασφαλώς όχι. Παρόμοιας «λογικής» πανό έχουμε δει σε άπειρες συγκεντρώσεις και συλλαλητήρια. Τη διάλεκτο του «γαύρε θυμήσου» και τη λογική του «έεεε-ώωωπ» με τα χέρια μπρος-πίσω, πόσες φορές δεν τις έχουμε συναντήσει και μέσα στην αίθουσα της Βουλής; Το «και τώρα μπορείτε να πα να γαμηθείτε», δεν έχει άμεση αντιστοιχία (ακόμα και με το ύφος με το οποίο λέγεται και εκφράζεται στο κοινοβούλιο), με το «πάλι σε εκείνα τα έδρανα θα κάθεστε μετά τις εκλογές», το «ο λαός σάς τελείωσε», όπως ακούσαμε πρόσφατα, ή το αλήστου μνήμης «εσείς, στα τέσσερα» τού ξέρετε από ποιον ειπώθηκε, και με ποιανών τα χειροκροτήματα και γελάκια επιδοκιμασίας συνοδεύτηκε;
Στην Ελλάδα και τα social media υπερχειλίζουν από τέτοια πανό. Από το δηλητήριο που στάζουν. Και δεν είναι μόνο γηπεδικής λογικής. Εδώ και περίπου τρία χρόνια παρακολουθώ ανελλιπώς σε διάφορα μέσα όσα γράφονται και συζητούνται για το Brexit. Ένα θέμα που κάθε μέρα που περνά γίνεται πιο καυτό, πιο δύσκολο. Εγείρει πολλά πάθη. Υπάρχουν έντονες και διαφορετικές απόψεις. Σίγουρα το στοιχείο της αντιπαλότητας είναι εκεί. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν έχω δει, ούτε στο twitter (που εδώ έχει γίνει πια πολιτικό χαμαιτυπείο), ούτε στο facebook, ούτε στα σχόλια κάτω από άρθρα των ενημερωτικών ιστότοπων, την χυδαιότητα και το μίσος που ζούμε στην ελληνική κερκίδα.
Τα πληρωμένα τρολάκια και πειραγμένα αγανακτισμένα, σε τίποτα δεν διαφέρουν από αυτό που αντικατοπτρίζει η made in Greece φωτογραφία από το ΣΕΦ.
Ομοιότητες με την άλλη, λαχταρώ να βρω.