Θα το έχετε πληροφορηθεί. Αλλωστε η τηλεόραση είναι αυτοαναφορική. Οταν ένα σόου έχει τηλεθέαση, οι υπόλοιπες εκπομπές (σατιρικές, σαλόνια, τραπέζια κ.ο.κ.) ασχολούνται με αυτή. Το θέμα των ημερών λοιπόν στα social media είναι η Βίκυ Καγιά. Και οι συμβουλές που δίνει σε νεαρά κορίτσια στο σόου «Greece’s Next Top Model» (GNTM) που και μόνο να επιχειρήσει κανείς να το μεταφράσει στα ελληνικά (δεν θα το κάνουμε εδώ), προκύπτει αβίαστα η φαιδρότητα της πομπώδους διατύπωσης για τα δεδομένα της χώρας μας.
Για την οικονομία της συζήτησης ας το κρατήσουμε στα αγγλικά. Και ας δεχθούμε το προφανές: ότι η μόδα είναι μια μεγάλη, παγκόσμια βιομηχανία με τους δικούς της κανόνες και ότι μια επαγγελματίας, όπως η κυρία Καγιά, που διαθέτει διεθνή εμπειρία, γνωρίζει πολύ καλύτερα από τον μέσο θεατή πώς πρέπει να σταθεί απέναντι στο φωτογραφικό φακό ένα μοντέλο. Αρα καθώς η κυρία Καγιά είναι μια ιέρεια της μόδας δεν μπορούμε να έχουμε άποψη όλοι για τη συμπεριφορά της στο σόου με την ίδια ευκολία που έχουμε, λόγου χάρη, για το αν ο προπονητής του Ολυμπιακού πρέπει να κάνει αλλαγές γιατί η ομάδα «σέρνεται».
Επίσης πρέπει να αναγνωρίσουμε πως όσοι άνθρωποι πάνε σε ένα ριάλιτι σόου να διαγωνιστούν το κάνουν οικεία βουλήσει, κανένας δεν τους πάει «δεμένους». Αλλωστε έξω από τα γραφεία παραγωγής σχηματίζονται ουρές. Προφανώς οι υποψήφιοι το έχουν συζητήσει με τους φίλους τους, ή ακόμα και με τους γονείς τους, και έχουν αποφασίσει ότι αξίζει τον κόπο και το ρίσκο της έκθεσης σε ένα αδηφάγο τηλεοπτικό κοινό –και στην κριτική της κυρίας Καγιά εν προκειμένω.
Το πρόβλημα –ή έστω το ξεχωριστό– σε ό,τι αφορά το «GNTM» του Star, είναι ότι οι διαγωνιζόμενοι δεν προσπαθούν να αντέξουν τις κακουχίες και την πείνα, ή να φάνε ένα πιάτο με ακρίδες όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Η δομή του έχει τη μορφή «ακαδημίας», παρουσία μιας «αυθεντίας» –όχι μόνο για τη μόδα αλλά και για τη ζωή. Εκεί αρχίζει ο σουρεαλισμός. Που έχει μια κωμική πλευρά αλλά και μια άλλη που δεν έχει και τόσο πλάκα αν εξετάσει κανείς το συσχετισμό ισχύος ανάμεσα στο κανάλι και τους παρουσιαστές και τους συνήθως τρομοκρατημένους διαγωνιζόμενους, που είναι κυρίως νεαρά κορίτσια.
Γιατί αυτό που ακούει ο μέσος θεατής από την κυρία Καγιά, δεν είναι η μετάδοση (μεταλαμπάδευση την έλεγαν παλιά) των γνώσεών της για τον κόσμο της μόδας. Είναι νέτα-σκέτα, και συχνά με ωμό τρόπο, οι αξίες που θεωρεί ότι διέπουν την κοινωνία μας σήμερα και το πώς πρέπει να βαδίσουν τα νέα παιδιά –αυτά που έχει μπροστά της και τα αξιολογεί.
Και αν για τη μόδα δεν δικαιούμαστε να έχουμε άποψη, η φιλοσοφία της «κατήχησης» που βλέπουμε στις οθόνες μας αφορά. Και δικαιούμαστε να έχουμε άποψη και χωρίς να ανατρέξουμε στον «Μονοδιάστατο Ανθρωπο» του Μαρκούζε ή στη διερεύνηση των ορίων ανάμεσα στο ατομικό δικαίωμα και το γενικό καλό στα κείμενα του Ντουόρκιν.
Ενα παράδειγμα από τα πολλά των τελευταίων ημερών που κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο. Μια διαγωνιζόμενη κοπέλα που φοράει εσώρουχα και στέκεται αμήχανη στο αχανές στούντιο μπροστά στους τέσσερις κριτές ακούει τις οδηγίες της κυρίας Καγιά η οποία έχει σηκωθεί όρθια δίπλα της και κρατάει κάτι που μοιάζει με σκουπόξυλο ή κοντάρι σφουγγαρίστρας. «Είσαι πολύ έξυπνο κορίτσι, αν δε σε βοηθούσα δεν θα μπορούσεις να πάρεις μπρος, αλλά Ok —Μερικές φορές μπορεί να γίνει αυτό το πράγμα, όταν έχουμε ένα υλικό και προσπαθούμε να το βοηθήσουμε για να δούμε: ακούει;» είπε η παρουσιάστρια στη διαγωνιζόμενη.
Η κοπέλα που απορρίφθηκε γιατί είπε ότι δεν θα ξύριζε το κεφάλι της
Κάπως έτσι το «υλικό» των μαθητών δέχεται συμβουλές. Μια άλλη κοπέλα (στο πιο πάνω βίντεο) ρωτήθηκε από τους κριτές αν θα ξύριζε το κεφάλι της. Εκείνη απάντησε όχι. «Κανένα κορίτσι δεν είπε, “α, όχι, εγώ μέχρι εδώ”, “α, όχι, εγώ δεν κάνω αυτό”» της εξήγησε η κυρία Καγιά. Και η σύνδεση ανάμεσα στα μαλλιά και στις παραχωρήσεις που μπορεί ή πρέπει να κάνει κάποιος για να πετύχει κάτι στη ζωή του -για να μην καταλήξει ένα «τίποτα»- έχει εμπεδωθεί ως θεματική από προηγούμενους κύκλους του σόου. Από την ίδια κυρία. Ιδού ένας αυθεντικός διάλογος ανάμεσα σε παρουσιάστρια και διαγωνιζόμενη (στο 03.14 του προ τριετίας βίντεο):
Βίκυ Καγιά: Με αυτό το μαλλί δεν έχεις καμία ευκαιρία να γίνεις τίποτα και καμία
Διαγωνιζόμενη: Ας κάνω κάτι άλλο
Βίκυ Καγιά: Θα είσαι πάντα μια μελαχρινή γλυκιά κοπελίτσα, που κάνεις λίγο σέξι. Ή θα γίνεις μοντέλο ή θα παραμείνεις η ωραία της γειτονιάς…
Bίντεο από παλαιότερο κύκλο του GNTM, πάνω στο ίδιο θέμα
Δεν είναι ίσως η ώρα να βαρέσουμε δυνατά την καμπάνα, να πούμε ότι χάνονται οι αξίες μας και το καράβι βουλιάζει εξαιτίας των προτεραιοτήτων που διδάσκει ως «παιδαγωγός» η παρουσιάστρια.
Από την άλλη, όσο κι αν ακούγεται παλιομοδίτικο, η πληροφορία και οι αξίες που περνούν από ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα με τόσο υψηλή θεαματικότητα διαμορφώνουν ως ένα βαθμό την κοινωνική πραγματικότητα. Και δυστυχώς -το βλέπουμε παντού γύρω μας- δεν υπάρχουν πάντοτε ισχυρά αντίβαρα στο σχολείο ή στην οικογένεια που να υπενθυμίζουν ότι πουθενά και για τίποτα και σε κανένα χώρο, όσο λαμπερός κι αν είναι, δεν πρέπει να τα κάνεις όλα για να μην καταλήξεις ένα «τίποτα», ή αλλιώς «η ωραία της γειτονιάς».
Μπορούν αν θέλουν οι άνθρωποι αυτοί να διδάξουν τις αξίες αυτές στα παιδιά τους. Γούστο τους, καπέλο τους. Δεν τους φταίνε όμως τα τρομοκρατημένα κορίτσια, 18 ή 19 χρονών, που στέκονται μπροστά τους ημίγυμνα περιμένοντας μια ευκαιρία καριέρας μέσα από την τηλεόραση ή τις πασαρέλες…
Πριν κάνουμε οτιδήποτε λοιπόν, αξίζει να κοιταχτούμε στον καθρέφτη και να σκεφτούμε τί θέλουμε κι αν αυτοί που μας το πασάρουν δικαιούνται να έχουν λόγο στη ζωή μας.