Οι δρόμοι της Αντιόχειας δεν είναι απλώς γεμάτοι συντρίμμια. Στις άκρες του οδοστρώματος συναντάς εκατοντάδες ανθρώπους – οι περισσότεροι στέκουν με το βλέμμα στο κενό, σαν κεραυνοβολημένοι. Αλλοι έχουν χάσει μέλη της οικογένειάς τους, άλλοι τα σπίτια τους, πολλοί τα έχουν χάσει όλα. Το μέλλον είναι για όλους ζοφερό.
Στο πρόχειρο επιχειρησιακό κέντρο της AFAD, της τουρκικής Πολιτικής Προστασίας, συρρέουν όσοι θέλουν να βρουν ένα ζεστό τσάι, λίγο ψωμί, ίσως και μια σούπα. Εικόνες που θυμίζουν σκηνικό πολέμου. Οσοι πήγαν στην Ουκρανία λένε ότι ακόμα κι εκεί η κατάσταση ήταν καλύτερη. Πρόκειται για έναν απέραντο καταυλισμό περιτριγυρισμένο από διαλυμένα σπίτια.
Αλλα έχουν «κάτσει» στο έδαφος σαν να μην είχαν ποτέ κολόνες, άλλα έχουν «γείρει» στο πλάι, άλλα είναι απλώς σωρός από τσιμέντο, ξύλα και λίγα σίδερα. Και αυτή είναι μόνο μία από τις δέκα τουρκικές πόλεις που για πολύ καιρό ακόμα θα μετράνε τους νεκρούς και θα αναλογίζονται το μέγεθος της καταστροφής τους.
Είναι απολύτως φανερό ότι ο σεισμός που διέλυσε τη νοτιοανατολική Τουρκία καταγράφεται ήδη ως ένα από τα ιστορικά γεγονότα του 21ου αιώνα. Είναι επίσης γεγονός ότι η καταστροφή ήρθε εν μέσω της πλέον δύσκολης εποχής στις σχέσεις Αθήνας – Αγκυρας. Σε μια περίοδο μακράς έντασης, με τον τουρκικό επεκτατισμό να εκφράζεται ποικιλοτρόπως, τόσο στο επίπεδο της διπλωματίας, όσο και στο πεδίο.
Εκ των πραγμάτων βρισκόμαστε ενόψει μιας ραγδαίας αποκλιμάκωσης, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμης. Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς. Τα Ελληνοτουρκικά περνούν πλέον σε δεύτερη μοίρα. Μένει να δούμε για πόσο. Ολες οι εκτιμήσεις, πάντως, συντείνουν ότι έως γίνουν οι εκλογές στην Τουρκία, οι τόνοι θα μείνουν εξαιρετικά χαμηλοί. Σχεδόν ανύπαρκτοι.
Οπως στην πολιτική, έτσι και στη διπλωματία, η ουσία συμπλέκεται με τα σύμβολα. Η επίσκεψη του Νίκου Δένδια στην Αντιόχεια ήταν πάνω από όλα μια συμβολική επίσκεψη. Είχε όμως και ουσιαστική σημασία. Ο θερμός εναγκαλισμός του έλληνα υπουργού Εξωτερικών με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου, η κοινή πτήση τους πάνω από τα ερείπια του Χατάι και οι εκ του σύνεγγυς συνομιλίες τους με τους άνδρες της ΕΜΑΚ είναι εικόνες που αποκτούν τη δική τους αξία.
Τα λόγια, όμως, των δύο ανδρών έχουν ήδη ξεχωριστή σημασία και οδηγούν, τουλάχιστον εν πρώτοις, σε αποκλιμάκωση της έντασης που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Λίγες εβδομάδες πριν δεν ήταν λίγοι αυτοί που φοβούνταν ένα ατύχημα, το οποίο ήταν σχεδόν βέβαιο ότι θα οδηγούσε σε θερμό επεισόδιο.
Πράγματι, έως τα ξημερώματα της Δευτέρας 6 Φεβρουαρίου, οι δύο υπουργοί Εξωτερικών βρίσκονταν σε κάτι παραπάνω από διαρκή αντιπαράθεση. Μια εβδομάδα μετά συναντιούνται στα συντρίμμια της ισοπεδωμένης Αντιόχειας. Μπορούν να ξεχαστούν όλα όσα έχουμε ζήσει ως Ελληνες τα τελευταία τέσσερα χρόνια με την Τουρκία;
Μπορούμε να αγνοήσουμε τη συνειδητή αναθεωρητική στρατηγική της Αγκυρας εις βάρος της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων μας; Πιστεύουμε ότι ξημερώνει μια νέα εποχή στις ελληνοτουρκικές σχέσεις; Δυστυχώς, όλες οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα είναι αρνητικές.
Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι πρέπει να αγνοούμε τα αυτονόητα. Αυτονόητο είναι ότι είμαστε γείτονες με τους Τούρκους και ότι έχουμε βιώσει για τα καλά τι σημαίνει ένας φονικός σεισμός. Αυτονόητο είναι επίσης ότι είμαστε πολιτισμένοι και σπεύδουμε να βοηθήσουμε με κάθε δυνατό τρόπο, εντός των δυνατοτήτων μας, μια χώρα η οποία όχι απλώς θα μετρήσει χιλιάδες θύματα, αλλά έχει ήδη μπει σε μια αχαρτογράφητη και δύσβατη πορεία.
Αυτονόητο είναι, τέλος, ότι Ελληνες και Τούρκοι μπορεί να έχουν πολλά να χωρίσουν, αλλά μπροστά σε ένα τόσο μεγάλο δράμα, το πρώτο συναίσθημα που έρχεται στην επιφάνεια είναι η συμπόνοια. Εξαιρούνται φυσικά οι παθολογικά «ασθενείς».
Δεν χρειάζεται να ζούμε τέτοιες φυσικές καταστροφές για να έλθουμε εγγύτερα, συμφώνησαν Νίκος Δένδιας και Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ευρισκόμενοι λίγα μέτρα μακριά από τους άνδρες της ΕΜΑΚ, οι οποίοι επί επτά συναπτά εικοσιτετράωρα αναζητούσαν ζωές στα χαλάσματα. Εκεί δηλαδή όπου, πράγματι, οποιαδήποτε έννοια διπλωματίας χάνει το νόημά της.
Εκεί κυριαρχούν μόνο οι αξίες της αλληλεγγύης και της συμπόνοιας. Ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών, μάλιστα, εξέφρασε την ελπίδα του ότι οι δύο πλευρές θα καταβάλουν προσπάθεια επίλυσης των διαφορών μέσω διαλόγου.
Αναρωτιούνται, ευλόγως, πολλοί αν αυτή η φυσική καταστροφή, δηλαδή ένα τυχαίο γεγονός, θα μπορούσε να οδηγήσει σε δομικές αλλαγές των διμερών σχέσεων με τους γείτονες. Δεν βρισκόμαστε σε αυτό το σημείο. Και δεν βρισκόμαστε σε αυτό το σημείο με αποκλειστική ευθύνη της Τουρκίας.
Αν κάποιος οφείλει να δείξει πραγματική διάθεση να τείνει χείρα φιλίας προς τον άλλο, αυτή είναι η Τουρκία. Είναι η Τουρκία αυτή που πρέπει να αποδεχθεί το Διεθνές Δίκαιο ως μοναδικό εργαλείο για τη διευθέτηση της διαφοράς που χωρίζει τις δύο χώρες. Δηλαδή τη διευθέτηση των θαλασσίων ζωνών τους. Δυστυχώς, δεν αρκεί η διπλωματία πάνω από τα συντρίμμια.