Με ποιον τελικά είναι το Δημόσιο; Με τους φορολογούμενους πολίτες, τους κατοίκους των πόλεων και των συνοικιών που αγωνιούν για να διαφυλάξουν τις νησίδες πρασίνου που έχουν απομείνει στην Αττική και το παραλιακό μέτωπο ή με τους εργολάβους οικοδομών, οι οποίοι στο όνομα της «ενεργειακής αναβάθμισης» των κτιρίων διεκδικούν ως δικαίωμα να χτίζουν ένα όροφο παραπάνω στα καινούργια κτίρια;
Η απάντηση δόθηκε ήδη στη δίκη που διεξάγεται στο Συμβούλιο της Επικρατείας που θα κρίνει μέχρι τα Χριστούγεννα κατά πόσον είναι συνταγματικός ο νόμος με τον οποίο θεσπίστηκαν οι ελαστικοί κανόνες δόμησης του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ): αυτούς αξιοποίησαν οι κατασκευαστές προκειμένου να σηκώσουν ψηλότερα κτίρια σε όλο το παραλιακό μέτωπο, στα βόρεια προάστια, ακόμη και στο κέντρο της Αθήνας, όπου οι τιμές των ακινήτων καλπάζουν.
Μετά τη θύελλα διαμαρτυριών από κατοίκους και δημάρχους, οι οποίοι πάγωσαν την ανέγερση οικοδομών (μόλις αντιλήφθηκαν την καταστροφή που συντελείται στις περιοχές τους) προσφεύγοντας στο ΣτΕ, το υπουργείο Περιβάλλοντος έκανε μισό βήμα πίσω, περιορίζοντας τα μπόνους των πρόσθετων τετραγωνικών μέτρων στις κηπουπόλεις και τους παραλιακούς Δήμους (όχι στην Αθήνα ή τις συνοικίες), αλλά πλέον τάσσεται ανοικτά υπέρ των κατασκευαστών.
Στη δίκη που ξεκίνησε την Παρασκευή 11 Οκτωβρίου οι εμπλεκόμενοι κατέθεσαν τις απόψεις τους και εκεί αποκαλύφθηκε η ταύτιση του Δημοσίου, όχι με το δημόσιο συμφέρον όπως θα περίμενε κανείς, αλλά με τις θέσεις υπέρ των «δώρων» του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού στους κατασκευαστές, αλλά και τις απόψεις του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, το οποίο λειτουργώντας ως σύμβουλος της κυβέρνησης εισηγήθηκε τις διατάξεις του νόμου.
Το Δημόσιο, προς έκπληξη των παρισταμένων δημάρχων και εκπροσώπων της ΚΕΔΕ, υποστήριξε ότι ο νόμος με τα μπόνους ορόφων και τις παρεκκλίσεις από τους γενικούς κανόνες δόμησης είναι επί της αρχής σωστός. «Οι διατάξεις του ΝΟΚ δεν καταργούν τους όρους δόμησης αλλά λειτουργούν συμπληρωματικά σε αυτούς», υποστήριξε ο Θεόδωρος Στριλάκος από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, εκπρόσωπος του υπουργείο Περιβάλλοντος.
Και πρόσθεσε ότι «ο νομοθέτης δεν θεωρεί το ύψος θέσφατο, λόγω του οφέλους στη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών. Ερχεται όμως το δικαστήριο και το κρίνει αντισυνταγματικό, παρότι ο νόμος προβλέπει την εξέταση όλων των αδειών από συμβούλια αρχιτεκτονικής. Γιατί να ξεκινάει ο ακυρωτικός έλεγχος από τις επιλογές ουσίας του νομοθέτη και να μην εστιάζει στην εφαρμογή τους; Αφήστε να λειτουργήσει ο νόμος και εξαντλήστε την αυστηρότητά σας στα κριτήρια έκδοσης των αδειών», ανέφερε.
Μάλιστα κάλεσε το Δικαστήριο να μην καταργήσει τα κίνητρα, αλλά να ζητήσει αυστηρό έλεγχο στην εφαρμογή τους.
Στη συνέχεια, πήραν τον λόγο οι νομικοί εκπρόσωποι πλειάδας κατασκευαστικών εταιρειών οι οποίοι αγωνιούσαν για την τύχη των κτιρίων τις οικοδομικές άδειες των οποίων έχουν παγώσει με τις προσφυγές του στο ΣτΕ οι Δήμοι, έως ότου ξεκαθαρίσει η νομιμότητα και η συνταγματικότητα ή όχι των διατάξεων.
Ενδεικτικά, ο δικηγόρος τους Ανδρέας Παπαπετρόπουλος επισήμανε ότι μόνο μέσω κινήτρων θα μπορούσε ένας κανονισμός να ενθαρρύνει για πιο φιλο-περιβαλλοντικές επιλογές στην κατασκευή κτιρίων, ενώ ο καθηγητής της Νομικής Αθηνών Πάνος Λαζαράτος ανέπτυξε ως επιχείρημα, μια κινδυνολογική «θεωρία χάους»:
—«Τι θα γίνει αν η αντισυνταγματικότητα ισχύσει για όλες τις άδειες που έχουν εκδοθεί από το 2012; Θα κριθούν όλα κατεδαφιστέα; Η συνέπεια θα είναι μαζικές δίκες, μαζικές αγωγές κατά του Δημοσίου, μαζικές ακυρώσεις δικαιοπραξιών», ανέφερε, καλώντας εμμέσως πλην σαφώς το δικαστήριο να περιορίσει το χρονικό εύρος της απόφασης, όχι στις υφιστάμενες άδειες αλλά μόνο σε όσες μελλοντικά εκδοθούν.
ΤΕΕ: «Εισαγόμενα τα κίνητρα»
Πιο ήπιος και συγκρατημένος ο καθηγητής Νομικής Σπύρος Βλαχόπουλος, δικηγόρος του ΤΕΕ, υποστήριξε ότι στη Γαλλία και στη Γερμανία υπάρχουν ανάλογα κίνητρα, ενώ τόνισε:
-«Θέλουμε κτίρια φιλικά προς τους κατοίκους και το περιβάλλον ή πολυκατοικίες-κουτιά;»
Τι υποστηρίζουν οι εργολάβοι
Στη δίκη, έξι κατασκευαστικές εταιρείες (Παναγιώτης Σπυράκης και ΣΙΑ, ISV Τεχνική Κατασκευαστική, Νικόλαος Σαράντης και ΣΙΑ, Ten Brinke, Sigma Greentech Constructions και Μπίτσος Ντιβέλοπμεντ), των οποίων οικοδομικά έργα έχουν «παγώσει» με τις αποφάσεις του Ε’ τμήματος του ΣτΕ, υποστήριξαν ότι «οι ρυθμίσεις του ΝΟΚ είναι ειδικές και αφορούν το εκάστοτε υπό ανέγερση κτίριο, το οποίο κατ’ εξαίρεση μόνο, θυσιάζοντας κάλυψη (από την επιτρεπόμενη βάσει των ειδικών σχεδίων) ή εκμεταλλεύσιμη δόμηση (για τη δημιουργία φυτεμένου δώματος), προσαυξάνει τον συντελεστή δόμησης ή το μέγιστο ύψος του σε τέτοια κλίμακα, που είναι αδύνατο να υπονομεύσει το οικιστικό ή το φυσικό περιβάλλον».
Η ουσία της δίκης
Τη δίκη άνοιξαν οι εισηγήτριες της υπόθεσης, σύμβουλοι Μαρία Σωτηροπούλου και Χριστιάνα Μπολόφη, οι οποίες αναφέρθηκαν στις αποφάσεις του Ε’ τμήματος που παρέπεμψαν την υπόθεση στην ολομέλεια. «Η βασική σκέψη είναι ότι το άρθρο 24 του Συντάγματος δεν επιτρέπει να καταργούνται διά γενικής διάταξης (σ.σ. δηλαδή με μια νομοθετική ρύθμιση που ισχύει παντού) οι ειδικοί όροι δόμησης που ισχύουν σε κάθε περιοχή», ανέφερε η κυρία Σωτηροπούλου, επισημαίνοντας τις ειδικότερες ενστάσεις του Ε’ τμήματος απέναντι στην αύξηση του ύψους και του συντελεστή των κτιρίων, καθώς και τον «κρυφό συντελεστή» (εξώστες, πατάρια κ.λπ.).
Η κυρία Μπολόφη τόνισε επίσης την ανάγκη, πριν από τη θέσπιση οριζόντιων ρυθμίσεων να προηγείται ειδική επιστημονική μελέτη που να τεκμηριώνει την ανάγκη για τη νέα ρύθμιση και να εκτιμά αν θα είναι επιζήμια ή επωφελής.
Από την εισήγηση τους είναι προφανές ότι υπάρχει πρόβλημα συνταγματικότητας σε συγκεκριμένες διατάξεις του ΝΟΚ τόσο στο μπόνους ορόφων, όσο και στους «κρυφούς συντελεστές» δόμησης η οποία είναι μια συνήθης πρακτική των εργολάβων για να εμφανίζουν και να πωλούν διαμερίσματα – μεζονέτες με περισσότερα τετραγωνικά μέτρα.
Η νομική φαρέτρα των Δήμων
Η πλευρά των Δήμων και της ΚΕΔΕ έχουν στη νομική φαρέτρα τους και τις τέσσερις αποφάσεις του Ε’ τμήματος του ΣτΕ , βάσει των οποίων τα κίνητρα του ΝΟΚ είναι αντισυνταγματικά αλλά λόγω της σοβαρότητας του θέματος, παραπέμφθηκαν στην κρίση της Ολομέλειας.
Εκπροσωπώντας τον Δήμο Αλίμου, ο καθηγητής του ΕΜΠ Δημήτρης Μέλισσας υποστήριξε ότι ο ΝΟΚ δεν είναι απλά ένας τεχνικός κανονισμός, αλλά «συνιστά έναν ιδιότυπο πολεοδομικό σχεδιασμό», που έχει επηρεάσει άγνωστο αριθμό κτισμάτων από το 2012. Σημείωσε δε ότι η αύξηση του συντελεστή ισοδυναμεί με αύξηση του πληθυσμού σε μια περιοχή, χωρίς να έχουν προβλεφθεί οι αντίστοιχες υποδομές για την εξυπηρέτησή του.
«Στην Κηφισιά έχουν κοπεί 1000 δέντρα»
«Δικάζετε την πιο σοβαρή πολεοδομική υπόθεση των τελευταίων 40 ετών, από την εποχή της μεταφοράς συντελεστή», ανέφερε ο δικηγόρος των κατοίκων του Αλίμου, Βασίλης Παπαδημητρίου, μιλώντας για «απροσχημάτιστη προσβολή του φυσικού περιβάλλοντος με πρόσχημα την κλιματική αλλαγή». Σημείωσε δε ότι με τις άμεσες και έμμεσες αυξήσεις του συντελεστή, η υλοποιούμενη δόμηση αυξάνεται έως και 80%, ενώ στην Κηφισιά έχουν κοπεί περί τα 1.000 δέντρα σε ένα χρόνο.
Τέλος η δικηγόρος της ΚΕΔΕ, καθηγήτρια στη Νομική Αθηνών, Γλυκερία Σιούτη, τόνισε:
—«Αν είναι τόσο σημαντικές οι διατάξεις για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων, τα φυτεμένα δώματα κ.λπ., τότε να επιβληθούν σε όλες τις νέες κατασκευές με νομοθετική ρύθμιση και όχι προαιρετικά, με αντισταθμιστικά οφέλη. Θα διανοείτο κανείς να εφαρμόσει τον αντισεισμικό κανονισμό με αντισταθμίσματα;»
Οι 5 διατάξεις που κρίνει το ΣτΕ
Η Ολομέλεια θα κρίνει αν είναι συνταγματικές οι παρακάτω διατάξεις του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού που επιτρέπουν:
1. Την αύξηση του συντελεστή δόμησης (κατά 10%, 15% και 20%), εάν ο κατασκευαστής μειώσει το ποσοστό κάλυψης του οικοπέδου (κατά 10%, 15% και 20% αντίστοιχα).
2. Την αύξηση του συντελεστή δόμησης (κατά 5% ή 10%), εάν αναβαθμιστεί ενεργειακά το κτίριο.
3. Την αύξηση του μέγιστου επιτρεπόμενου ύψους κάθε κτιρίου κατά 1 μ. εάν χρησιμοποιηθεί το ισόγειο και η πυλωτή ως χώρος στάθμευσης οχημάτων ή εάν κατασκευαστεί φυτεμένο δώμα με κτίσμα ή εάν μειωθεί το ποσοστό κάλυψης του οικοπέδου κατά 5%,
4. Την κατασκευή φυτεμένου δώματος (το οποίο περιλαμβάνει κτίσμα μέγιστης επιφάνειας 35 τ.μ. και μέγιστου ύψους 3,40 μ.) χωρίς να προσμετράται στο μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος κάθε κτιρίου,
5. Να μην προσμετρώνται στον οριζόμενο συντελεστή δόμησης ορισμένες κατασκευές, όπως πατάρια, σοφίτες, φυτεμένα δώματα και κλιμακοστάσια.