Ξεκινώ από την στιγμή που, επτά λεπτά πριν από τις 11 π.μ., ώρα Γκρίνουιτς, οκτώ μέλη της Βασιλικής Φρουράς σήκωσαν το φέρετρο με κλινικές κινήσεις ακρίβειας και συντονισμού από τον κιλλίβαντα, το τοποθέτησαν στους ώμους τους, ακούμπησαν το ένα τους μάγουλο επάνω του, και άρχισαν να προχωρούν προς την είσοδο του Αββαείου του Γουέστμινστερ «για την νεκρώσιμη ακολουθία που αρχίζει σε ένα λεπτό», όπως είπε o βασικός παρουσιαστής (άνκορ) του κεντρικού δελτίου ειδήσεων του BBC, Χιού Έντουαρντς, 61.
Ο ουαλός δημοσιογράφος, μαζί με την Σκωτσέζα Κέρστι Γιάνγκ, 53, και τον Αγγλο Ντέϊβιντ Ντίμπλμπι, 83, ηγήθηκαν της κάλυψης από τις 8 το πρωί έως τις 5 το απόγευμα. Σημειώνω τις ηλικίες τους, γιατί δεν τις κρύβουν ούτε στον αέρα – εκεί ο κόσμος θέλει έμπειρους στο τιμόνι των ειδήσεων
♦ Υποδειγματική τηλεοπτική-σκηνοθετική και δημοσιογραφική κάλυψη, εικόνας και λόγου. Η πρώτη, μιλούσε από μόνη της. Ο δεύτερος, ο λόγος, περιορίστηκε μόνο σε μικρές πληροφοριακές επισημάνσεις που άρμοζαν σε κάποιες συγκεκριμένες στιγμές. Είναι προφανές ότι όλο αυτό προετοιμάστηκε με απίθανη σχολαστικότητα και επαγγελματισμό, εδώ και πολύ καιρό. Είναι γνωστό ότι η ίδια η Βασίλισσα συμμετείχε ενεργά στον σχεδιασμό της κηδείας της. Επέλεξε, φερ ειπείν, τα εμβατήρια που ακούστηκαν σε κάθε στάδιο της μεταφοράς της σορού της. Όλα προετοιμάστηκαν και τα πιο πολλά παίχτηκαν ζωντανά από μουσικούς της Βασιλικής Φρουράς των Σκωτσέζων και των Γρεναδιέρων.
♦ Παίχτηκαν τρία πένθιμα μαρς του Μπετόβεν, το ένα από αυτά συνόδευσε και τον άνδρα της Πρίγκιπα Φίλιππο στην τελευταία του κατοικία, στην οποία τώρα είναι πάλι μαζί οι δυο τους. Το Πένθιμο Εμβατήριο του Μέντελσον, που θαύμαζε η Βασίλισσα Βικτωρία, και με αυτό ετάφη. Και το Πένθιμο Εμβατήριο του Σοπέν, που εμπεριέχει και το 3ο μέρος της Σονάτας του αρ. 2, από τις πιο αγαπημένες συνθέσεις. Με αυτό, αποχαιρέτισαν τα εγκόσμια πολλοί ηγέτες, όπως Τσόρτσιλ, Τζ. Φ. Κένεντι και Μάργκαρετ Θάτσερ.
♦ Καθ’ όλη τη διάρκεια της νεκρώσιμης ακολουθίας δεν υπήρξε ούτε μία δημοσιογραφική παρέμβαση. Δεν χρειαζόταν. Όσοι παρακολούθησαν ήξεραν ακριβώς τι έβλεπαν και τι άκουγαν. Το μόνο ίσως που ήταν παράλειψη, ήταν ότι δεν υπήρχε μετάφραση στη νοηματική γλώσσα, για το κωφό κοινό που έβλεπε τηλεόραση.
♦ Όπως και νά ‘χει ήταν ίσως το πιο επιβλητικό, άρτιο και εντυπωσιακό γεγονός που ξεδιπλώθηκε επί μέρες, και το ζήσαμε σε live streaming!
♦ Να όμως που στην κορύφωσή του, στην νεκρώσιμη ακολουθία στο Ουέστμινστερ, μέσα στον θρίαμβο της ακρίβειας για κάθε μικρή λεπτομέρεια, ένα μικρό χαρτάκι, που έπεσε στο πάτωμα από το Πρόγραμμα που κρατούσε ένας επίσκοπος, πολύ κοντά στο φέρετρο, «χάλασε» το πιο σημαντικό πλάνο της ημέρας. Αλλά μόνο στιγμιαία, αφού προφανώς το «λάθος» εντοπίστηκε αμέσως από τον σκηνοθέτη που φρόντισε να μην εστιάσει πλάνο εκεί ώσπου να μαζευτεί η… παραφωνία!
♦ Στο θρησκευτικό μέρος της ακολουθίας στο Αββαείο, διαβάστηκαν προσευχές προς την βασίλισσα από επισκόπους και πάστορες χριστιανικών εκκλησιών σε διάφορα μέρη της χώρας. Δεν μπορεί να μην πρόσεξε κάποιος τις όχι λίγες γυναίκες που ιερουργούν στην Βρετανία. Όπου η παράδοση περασμένων χρόνων, δεκαετιών και αιώνων, πάντα έχει χώρο για εκσυγχρονισμό των θεσμών της. Εμείς, πάλι όχι.
♦ Εντυπωσιακές ήταν και οι σκηνές από διάφορους δημόσιους χώρους (πλατείες, πάρκα, κλπ) σε όλη την επικράτεια, όπου χιλιάδες απλοί πολίτες παρακολουθούσαν από γιγαντοοθόνες όλη την τελετή της κηδείας. Θα μπορούσαν να την δουν από το σπίτι τους, αλλά δεν ήθελαν. Όλες αυτές τις μέρες του πένθους για τον θάνατο της βασίλισσάς τους, ένα απίστευτα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού ένοιωσε την ανάγκη να βγει «έξω από τον εαυτό του», να μην κρύψει τα συναισθήματά του, αντίθετα να τα μοιραστεί με άλλους. Αυτό, για τους Άγγλους, δεν είναι καθόλου σύνηθες. Μεταδόθηκε ότι από όλη αυτήν την κοσμοσυρροή, δημιουργήθηκαν καινούργιες φιλίες.
♦ Μας έκαναν εντύπωση οι τεράστιες ουρές των τελευταίων ημερών. Πολλοί τις χλευάσαμε κιόλας. Εμείς, που άμα βρεθούμε 20 άτομα πχ σε τράπεζα, θα δυσανασχετήσουμε στην ουρά, ίσως και κάποιοι να την παρακάμψουν κιόλας. Ο Άγγλος ανατρέφεται μαθαίνοντας τι είναι σωστό (what is proper), και τι ανεπίτρεπτο. Η βασίλισσα, ως θεσμός, ήταν ο θεματοφύλακας και ταυτόχρονα επιτηρητής όλων αυτών των «πρέπει, ή δεν πρέπει».
♦ Όταν ρώτησα λοιπόν προχθές, έναν φίλο μου καθηγητή Ιστορίας στο King’s College του Λονδίνου, άνθρωπο με ανοικτό μυαλό και απόλυτα ανθρωποκεντρική φιλοσοφία, τι ήταν εκείνο που τον έκανε να μείνει 13 ώρες σε μια ουρά για να αποτίσει φόρο τιμής στη βασίλισσα, μου απάντησε πρώτον «tradition» (για την παράδοση), και δεύτερον, «γιατί ήταν το σωστό πράγμα να κάνω (the proper thing to do), απέναντι σε έναν άνθρωπο με τον οποίο ζήσαμε μαζί μια ολόκληρη ζωή».
♦ Όλη η τελετή, στην οποία συμμετείχαν πάνω από 6.000 μέλη του στρατιωτικού προσωπικού (πεζικού, αεροπορίας, ναυτικού), είχε άπειρους μικρούς και μεγάλους συμβολισμούς. Ενδεικτικά:
♦ Οι οκτώ άνδρες της Βασιλικής Φρουράς που μετέφεραν το φέρετρο, τέσσερις από κάθε πλευρά, είχαν το πρόσωπό τους ακουμπισμένο πάνω σε αυτό, και κρατιούνταν ο ένας επάνω στον ώμο του άλλου, σαν μικρή αλυσίδα. Ακολουθούσαν τα μέλη της στενής βασιλικής οικογένειας. Όλοι τους, συμπεριλαμβανομένων και των στρατιωτικών, βάδιζαν χωρίς να κουνάνε τα χέρια τους. Ήταν κολλημένα, ακίνητα στο σώμα. Είναι το νεκρώσιμο βάδισμα, άκουσα από το BBC.
♦ Αρκετοί αναρωτιούνται γιατί το φέρετρο της βασίλισσας μεταφερόταν επάνω σε στρατιωτικό κιλλίβαντα τον οποίο έσερναν μέλη του Βασιλικού Ναυτικού; Η απάντηση είναι ότι παλιότερα, αντί για στρατιώτες, τον τραβούσαν άλογα τα οποία όμως, κατά την κηδεία της βασίλισσας Βικτωρίας, το 1901, κάποια στιγμή τρόμαξαν από κάτι, αναστατώθηκαν και παραλίγο να ανατρέψουν το φέρετρό της.