Το «ξανθό γένος» επιβλήθηκε ως προστάτης των ορθοδόξων έναντι της Τουρκίας με τη συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, η οποία έδωσε τέλος στον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1774. Η μέριμνα της Ρωσίας υπέρ των ορθοδόξων χριστιανών αποτυπώθηκε, αν και αορίστως, στα άρθρα της συνθήκης, ενώ τα ελληνόκτητα πλοία με ρωσική σημαία σταμάτησαν να υφίστανται τον οθωμανικό έλεγχο.
Από τότε μέχρι σήμερα ο ρωσικός παράγοντας έχει θέση σχεδόν σε όλες τις δοξασίες και τους εθνικούς πόθους που ακουμπούν στην Κωνσταντινούπολη. Από τις προφητείες του Παϊσιου μέχρι τα πρωτοσέλιδα της Ελεύθερης Ωρας. Όμως δεν έχει πάρει και σαφή, ηχηρή θέση μπροστά στην πρόθεση του Ερντογάν να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί. Ναι, το ρωσικό Πατριαρχείο θύμισε στον πρόεδρο της Τουρκίας κάτι τέτοιο θα καλλιεργούσε ένταση. Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών δεν είπε κουβέντα, προς το παρόν. Μίλησε ο Πομπέο στην Ουάσιγκτον και δεν έχει ανοίξει το στόμα του ο Λαβρόφ στη Μόσχα.
Αυτό δεν είναι παράλογο. Ο Πομπέο πιέστηκε από την ορθόδοξη κοινότητα στις ΗΠΑ. Ο Λαβρόφ, όμως, θέλει να θυμίσει στον Οικουμενικό Πατριάρχη ότι η αναγνώριση του αυτοκέφαλου της ουκρανικής Εκκλησίας έχει πληγώσει τις σχέσεις της Μόσχας με το Φανάρι. Είναι όμως και κάτι ακόμα: η στάση της Ρωσίας επιβεβαιώνει το ενδιαφέρον που αποδίδει στις λεπτές ισορροπίες των διμερών σχέσεων με την Τουρκία. Ενδεχομένως να δείχνει και ότι ο Ερντογάν έχει να χάσει λιγότερα από όσα νομίζουμε αν μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί. Βέβαια στην Αθήνα εκτιμούν ότι έτσι και ο Ερντογάν βάλει τον ιμάμη στο μνημείο, η Ρωσία είναι υποχρεωμένη να πει κάτι. Τότε θα μετρήσουμε την ένταση της αντίδρασης που, ούτως ή άλλως, θα έρθει καθυστερημένα. Προς το παρόν κρατάμε ότι δεν ανέλαβε, διπλωματικά τουλάχιστον, πρωτοβουλία αποτροπής.
Update: Το βράδυ της Πέμπτης εκδηλώθηκε αντίδραση του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας που ζήτησε από την Τουρκία «ισορροπημένη απόφαση στο πλαίσιο της UNESCO»
Το τουρκικό ΣτΕ παρατείνει το ερώτημα και την εκκρεμότητα για άλλες δεκαπέντε μέρες, κοινώς επιτρέπει στον Ερντογάν να κάνει αυτό που ξέρει καλά ως ανατολίτης: παζάρι. Αν κάνει πίσω, θα πρέπει να πάρει και κάτι για να δείξει στην κοινή γνώμη της χώρας του που, σε ποσοστό 80%, επιθυμεί τη μετατροπή του μνημείου σε τέμενος. Τι θα είναι αυτό; Για εμάς χτυπάει η καμπάνα και δεν είναι της Αγιάς Σοφιάς -εκτός από τους μουφτήδες στη Θράκη, που η Τουρκία ζητεί εκλογή τους από τη μειονότητα, υπάρχουν θέματα με την ανάδειξη και τη διαχείριση μουσουλμανικών μνημείων.
Το ερώτημα, λοιπόν, των πολλών αιώνων είναι τι θα δείξει το ζύγι του Ερντογάν. Αν η Αγία Σοφία γίνει τζαμί, ικανοποιείται η κοινή γνώμη της Τουρκίας, που πιέζεται οικονομικά, ο μουσουλμανικός κόσμος θα χαιρετίσει την απόφαση μίας ηγέτιδας δύναμης και ο Ερντογάν θα δείξει ότι τίποτα δεν τίθεται υπεράνω της δικής του ατζέντας. Από την άλλη, θα πέσει πάνω του η μομφή των Ηνωμένων Εθνών, θα τρωθεί η εικόνα της παραδοσιακής οθωμανικής ανεκτικότητας, ο χριστιανικός κόσμος θα δυσφορήσει, θα χαθούν τουριστικά έσοδα. Αλλά, αλήθεια, πόση σημασία θα έδινε ο Ερντογάν σε όλα αυτά;
Ποια θα είναι η τελική έκβαση; Άγνωστο. Είναι πολύ πιθανό ο Ερντογάν να αφήσει το θέμα ανοιχτό, ως εκκρεμότητα. Υπάρχει πάντως και μέση λύση. Κάποιες μέρες να τελούνται θρησκευτικές λειτουργίες, όπως συνέβη πρόσφατα, για την επέτειο της αλώσεως. Κάποιες μέρες και για συγκεκριμένες ώρες.