Εχουμε χάσει το μέτρημα.
Ενδοοικογενειακή βία, δολοφονίες συζύγων, μητέρες και πατέρες δολοφονούν τα παιδιά τους, ενήλικες τα βιάζουν, τα εκδίδουν, τα αναζητούν σε πλατφόρμες παιδικής πορνογραφίας…
Ακόμα και ο πιο νοσηρός εγκέφαλος έχει εκπλαγεί από το εύρος και τη συχνότητα των ειδεχθών πράξεων, που παρακολουθούμε την τελευταία διετία να κατακλύζουν την επικαιρότητα. «Φταίει ο εγκλεισμός της πανδημίας», είπαν κάποιοι στην αρχή. Επέτεινε την παθογένεια.
Μέχρις ενός σημείου.
Όμως είναι τόσα άλλα που συντελούν σε αυτή την κατεύθυνση. Η αδράνεια των μηχανισμών πρόληψης, η περιθωριοποίηση, η κοινωνική απομόνωση και απάθεια, η ταξική ανελαστικότητα, η απρόσωπη επικοινωνία, η αδιαφορία για το τι συμβαίνει δίπλα μας, η σκέψη «να μη βρω τον μπελά μου».
Μια αναπτυγμένη κοινωνία που βάζει στο περιθώριο… το περιθώριο. Το οποιοδήποτε περιθώριο. Από το παραβατικό, έως το ανυπεράσπιστο.
Η σωρεία εγκλημάτων και φρικτών πράξεων που απλώνεται μπροστά μας, καθρεφτίζει έναν περίγυρο με πολλή νοσηρότητα.
Μπορεί όχι στο σύνολό του, αλλά σε ένα ικανό τμήμα του. Και κυρίως, τα σοκαριστικά που συμβαίνουν, καταδεικνύουν ότι όλα τα κοινωνικά στερεότυπα έχουν μια πολύ (πολύ!) σκοτεινή πλευρά.
Η συχνότητα και η πυκνότητα αυτών των εγκλημάτων και αρρωστημένων συμπεριφορών μαρτυρούν ότι η παθογένεια δεν είναι πια εξαίρεση. Εχει εξελιχθεί σε καθημερινότητα γύρω μας. Και έχει απλωθεί σε όλη τη διαστρωμάτωση. Απλά όσο πιο χαμηλά στην πυραμίδα, τόσο πιο ανυπεράσπιστα είναι τα θύματα. Πόσο μάλλον, όταν πρόκειται για παιδιά.
Τα παιδιά. Σε μια χώρα που η υπογεννητικότητα είναι υπαρξιακό της πρόβλημα, τα παιδιά πρωταγωνιστούν ενίοτε ως «αξεσουάρ» επωνύμων, τρόπαια γονέων που είναι σε διάσταση και θύματα αρρωστημένων μυαλών.
Και ενώ όλη η προσπάθεια της επιστήμης εστιάζεται στο πώς η γονιμότητα/μητρότητα θα παραταθεί μετά τα 50, ελάχιστοι είναι εκείνοι που αναρωτιούνται πώς μεγαλώνουν κάποια παιδιά που ήδη γεννήθηκαν, ίσως χωρίς δυσκολία στη σύλληψη, αλλά με πολλές δυσκολίες στη ζωή.
Γιατί δεν φθάνει να γεννηθούν περισσότερα παιδιά χάρη στην πρόοδο και την επιτυχία των εξωσωματικών. Δεν εξαντλείται εκεί η προσπάθεια της πολιτείας, της επιστήμης, της κοινωνίας. Χρειάζεται όσα γεννιούνται, να μεγαλώσουν σε έναν κόσμο που δεν θα τα πληγώσει, με (εκούσιους ή ακούσιους) αυτουργούς τους οικείους τους.
Και αν το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται σε κοινωνικές ομάδες με χαρακτηριστικά που βρίσκονται στα όρια της περιθωριοποίησης, είτε με την έννοια της τοπικής απομόνωσης, ή της έλλειψης παιδείας ή της οικονομικής δυσχέρειας, ποιοι είναι οι μηχανισμοί της επιστήμης, της πολιτείας και της κοινωνίας που θα βρεθούν κοντά, θα αντιληφθούν το πρόβλημα και θα λειτουργήσουν ως ασφαλιστικές δικλείδες;
Σε αυτή την εποχή λοιπόν, που συμβαίνουν όλα αυτά τα τερατώδη εντός και εκτός της χώρας, από τον πόλεμο που συνεχίζεται για μήνες δίπλα μας, τις γυναίκες που δολοφονούνται στη Μέση Ανατολή επειδή φάνηκαν λίγο τα μαλλιά τους και τα κάθε λογής εγκλήματα που βγαίνουν στο φως της εγχώριας επικαιρότητας, πώς αντιδρά η δημόσια σφαίρα;
Ποια είναι τα αντανακλαστικά της;
Παρακολουθούμε εμβρόντητοι να ξετυλίγονται οι λεπτομέρειες των φρικτών πράξεων. Και μετά; Μετά μπαίνουμε στην εικονική πραγματικότητα των social media, όπου οι εικόνες φέρουν φίλτρα, το «κάδρο» είναι μελετημένο, το περιβάλλον είναι ιδανικό. Και βρίσκουμε καταφύγιο στις όμορφες, στυλιζαρισμένες εικόνες, αφήνοντας πίσω τη φρίκη των ειδήσεων.
Μέλημα είναι η εικόνα και όχι η ουσία.
Πίσω από τα trends των social media, αναπτύσσεται μια ολόκληρη αγορά, η οποία καθορίζει επιλογές εταιριών, πολιτικών, φορέων. Ολοι αυτοί υποτίθεται ότι αφουγκράζονται την κοινωνία και ο καθένας τους αναπτύσσει δράσεις.
Με τον δημόσιο διάλογο να εστιάζει σε θέματα για την εξέλιξη της κοινωνίας, όπως η διαφορετικότητα ή η ανάδειξη των γυναικών στη δημόσια σφαίρα, μήπως έχουμε αφήσει πίσω αυτό που συμβαίνει σήμερα; Γιατί ξεπερνά το ειδικό. Μας αφορά όλους.
Γιατί όλα καταλήγουν σε ένα και μοναδικό ζητούμενο: τον σεβασμό προς το άτομο και κατ’ επέκταση προς το σύνολο. Και αυτό προϋποθέτει την προστασία και αξιοπρέπειά του. Ειδικά ενός ανυπεράσπιστου παιδιού.
Ποια είναι λοιπόν τα αντανακλαστικά που θα πρέπει να αναπτύξουμε; Να είμαστε «απίκο» στους δέκτες κάθε φορά που η επικαιρότητα καλεί; Να σοκαριζόμαστε και να αναρωτιόμαστε «σε τι κοινωνία ζούμε» και «πώς αυτά συμβαίνουν όλο και συχνότερα στην εποχή μας;».
Και μετά; Να κλεινόμαστε στον προσαρμοσμένο μικρόκοσμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και να ποστάρουμε φιλτραρισμένες εικόνες για να ξορκίσουμε την ασχήμια της ζωής εκεί έξω;
Μπορεί να γίνει κι αυτό. Αλλά ο μικρόκοσμος διαρκώς θα στενεύει και οι φιλτραρισμένες εικόνες θα φαντάζουν όλο και πιο παράταιρες σε αντιδιαστολή με αυτό που συμβαίνει γύρω.
Και επειδή πλησιάζουμε σε εκλογές και το μοντέλο της «Αγίας Οικογένειας» θα παίξει πολύ στα social media πολιτικών και πολιτευτών, ας αφήσουν κατά μέρος την επίδειξη του προσωπικού τους παραδείσου για να εστιάσουν – έστω και προεκλογικά – στην κόλαση κάποιων άλλων οικογενειών.
Ισως έτσι, η μικρή επαφή τους με την κοινωνία, αφήσει ένα θετικό αποτύπωμα, πέρα από το εικονικό.