Στον απόηχο των θηριωδιών που διαπράχθηκαν από τη Χαμάς την 7η Οκτωβρίου, το Ισραήλ έχει κάθε δικαίωμα και λόγο να συνεχίσει να διεξάγει μια διαρκή στρατιωτική εκστρατεία με στόχο την εξάρθρωση της τρομοκρατικής οργάνωσης. Και οι Ισραηλινοί εμφανίζονται αποφασισμένοι να το κάνουν.
Ωστόσο πρέπει επίσης να προσέξουν τα λόγια του αμερικανού προέδρου. Κατά την επίσκεψή του στο Τελ Αβίβ την 18η Οκτωβρίου, ο Τζο Μπάιντεν συμμερίστηκε την οργή που αισθάνονται οι Ισραηλινοί. «Καταλαβαίνω, και πολλοί Αμερικανοί καταλαβαίνουν», είπε. Αλλά συμβούλεψε επίσης τους Ισραηλινούς να μην κυριευτούν από την οργή τους. «Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, ήμασταν έξαλλοι στις Ηνωμένες Πολιτείες», προειδοποίησε, «και ενώ αναζητήσαμε δικαιοσύνη και δικαιωθήκαμε, κάναμε και λάθη». Δύο ημέρες αργότερα ο Τζο Μπάιντεν επανέλαβε σε τηλεοπτική ομιλία του την έκκλησή του προς την κυβέρνηση του Ισραήλ «να μην τυφλωθεί από την οργή».
Πώς θα ήταν στην πράξη εάν το Ισραήλ ακολουθούσε τη συμβουλή του αμερικανού προέδρου; Ποια μαθήματα πρέπει να λάβει υπόψη η ισραηλινή κυβέρνηση από τα στρατηγικά λάθη που έκαναν οι ΗΠΑ μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001;
Πρώτον, ενώ το Ισραήλ θα πρέπει να χρησιμοποιήσει τις στρατιωτικές του δυνατότητες για να πλήξει αυστηρά καθορισμένους στρατιωτικούς στόχους – ηγέτες της Χαμάς, κέντρα διοίκησης, κρύπτες όπλων και σήραγγες – οι αξιωματούχοι του δεν πρέπει να έχουν αυταπάτες ότι η ωμή βία μπορεί να φέρει το επιθυμητό πολιτικό αποτέλεσμα. Τόσο στο Αφγανιστάν όσο και στο Ιράκ, οι ΗΠΑ διαπίστωσαν με τον δύσκολο τρόπο ότι η ανώτερη στρατιωτική δύναμη, ενώ είναι χρήσιμη για την εξάλειψη των αντιπάλων, σπάνια παράγει τον επιδιωκόμενο πολιτικό στόχο.
Παρά τις δύο δεκαετίες δαπανηρής εμπλοκής των ΗΠΑ, το Αφγανιστάν βρίσκεται και πάλι στα χέρια των Ταλιμπάν και το Ιράκ χειμάζεται από τη δυσλειτουργία του πολιτικού συστήματος και κοινοτικές έριδες. Ενώ το Ισραήλ δεν έχει άλλη επιλογή από το να χρησιμοποιήσει βία για να εξουδετερώσει τη Χαμάς, πρέπει να χρησιμοποιήσει άλλα μέσα – διπλωματία, ανθρωπιστική βοήθεια, οικονομικές ευκαιρίες – για να διαμορφώσει το μετά.
Δεύτερον, αν και η στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ μπορεί να βρίσκεται ακόμα στα αρχικά της στάδια, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να αρχίσουν να καταστρώνουν σχέδια για τη διακυβέρνηση της Γάζας μετά τη Χαμάς. Οι ΗΠΑ βρέθηκαν απροετοίμαστες μετά τη διάλυση της παλιάς τάξης στο Ιράκ και τη Λιβύη: το ότι δεν ήταν προετοιμασμένες να χτίσουν κάτι καινούργιο δημιούργησε μόνο χάους.
Το Ισραήλ πρέπει να προετοιμαστεί τώρα για την επόμενη μέρα μετά τον τερματισμό των εχθροπραξιών. Θα στραφεί προς την Παλαιστινιακή Αρχή για τη διακυβέρνηση της Γάζας; Τι ρόλο θα διαδραματίσουν τα Ηνωμένα Εθνη; Μήπως θα ήταν πιο λογικό να συγκροτηθεί ένας συνασπισμός προθύμων – όπως οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ενωση, η Αίγυπτος και το Κατάρ – που θα επιβλέπει την ανοικοδόμηση και τη διακυβέρνηση, τουλάχιστον αρχικά; Τώρα είναι η ώρα να αρχίσουμε να αντιμετωπίσουμε αυτά τα ερωτήματα.
Τρίτον, ακόμη και καθώς διεξάγεται μια δυναμική στρατιωτική εκστρατεία κατά της Χαμάς, το Ισραήλ θα πρέπει, στο μέτρο του δυνατού, να περιορίσει τις ζημιές στις φυσικές και θεσμικές υποδομές της Γάζας, διαφορετικά κινδυνεύει να καταδικάσει τον υπόλοιπο πληθυσμό σε παρατεταμένη δυστυχία ή ακόμη και σε κοινωνική κατάρρευση.
Οι ΗΠΑ διέλυσαν ασύνετα τους κυβερνητικούς θεσμούς του Ιράκ, προετοιμάζοντας το έδαφος για το χάος, μια επίμονη σουνιτική εξέγερση και την αύξηση της ιρανικής επιρροής. Παρά τα άσχημα αποτελέσματα στο Ιράκ, το ΝΑΤΟ προχώρησε στη διάλυση των πολιτικών θεμελίων της Λιβύης, με κατάληξη ένα αποτυχημένο κράτος που εκμεταλλεύονται εξτρεμιστικές ομάδες και χειμάζεται από διαρκείς φυλετικές διαιρέσεις. Εάν το Ισραήλ ισοπεδώσει μεγάλο μέρος της Γάζας, είναι πιθανό να αναδυθούν ο ριζοσπαστισμός και ο βίαιος εξτρεμισμός από τα ερείπια.
Το Ισραήλ πρέπει να ενεργήσει προληπτικά έχοντας κατά νου ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να υποφέρουν από τη μόνιμη ζημιά που προκλήθηκε από τα στρατηγικά τους λάθη στη Μέση Ανατολή. Η ανατροπή της κυβέρνησης του Ιράκ ενδυνάμωσε το Ιράν, το οποίο έχει πλέον ισχυρούς αντιπροσώπους – συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς – σε όλη την περιοχή. Και το Αφγανιστάν έχει βυθιστεί σε έναν ανθρωπιστικό εφιάλτη στον απόηχο της αποχώρησης των ΗΠΑ.
Επιπλέον δεν αποκαταστάθηκε ποτέ η ζημιά που υπέστη η φήμη της Αμερικής από τις εικόνες κακοποίησης κρατουμένων στο Αμπού Γκράιμπ, τις αναφορές για τις «σκληρές» τεχνικές ανάκρισης της CIA, την επ’ αόριστον κράτηση κρατουμένων στον Κόλπο του Γκουαντάναμο στην Κούβα και τις πολλές επιθέσεις με μη επανδρωμένα που αφαίρεσαν τις ζωές αθώων πολιτών. Αυτές και άλλες πρακτικές έχουν αμαυρώσει ανεπανόρθωτα την εικόνα της χώρας στο δικαστήριο της παγκόσμιας γνώμης.
Το Ισραήλ ήδη δίνει μια δύσκολη μάχη στο ίδιο δικαστήριο. Ενώ έχουν το δικαίωμα να υπερασπίζονται τους εαυτούς τους και οι δολοφονίες και οι απαγωγές που διαπράχθηκαν από τη Χαμάς δικαιολογούν βίαια αντίποινα, οι Ισραηλινοί θα πρέπει να κλίνουν προς τα πίσω, ούτως ώστε να συμμορφωθούν με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο. Αυτό απαιτεί την ελαχιστοποίηση των απωλειών μεταξύ αμάχων και την εξασφάλιση μιας σταθερής ροής φαρμάκων, τροφίμων και καυσίμων προς τη Γάζα.
Η επίδειξη αυτοσυγκράτησης θα κατευνάσει την εκτεταμένη πολιτική οργή που είναι βέβαιο πως θα προκαλέσει η συνεχιζόμενη εκστρατεία του Ισραήλ εναντίον της Χαμάς. Θα μειώσει επίσης την πιθανότητα επέκτασης της σύρραξης και μετατροπής της σε περιφερειακό πόλεμο, θα καταστήσει ευκολότερη τη διατήρηση των Συμφωνιών του Αβραάμ (μέσω των οποίων ομαλοπoιήθηκαν οι διπλωματικές σχέσεις του Ισραήλ με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν, το Μαρόκο και το Σουδάν) και θα επιτρέψει στο Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία συνεχίσουν τις συνομιλίες για την εξομάλυνση και των δικών τους σχέσεων.
Η συμπεριφορά του Ισραήλ στον πόλεμο στη Γάζα θα διαμορφώσει επίσης τη μελλοντική σχέση του με την παλαιστινιακή κοινότητα. Η αποτρόπαια επίθεση της Χαμάς και ο νέος γύρος βίας που προκάλεσε, αποκάλυψε ότι το προηγούμενο στάτους κβο δεν ήταν βιώσιμο. Δεδομένου ότι ζουν δίπλα δίπλα, οι Ισραηλινοί δεν θα είναι ποτέ ασφαλείς, εάν δεν είναι και οι Παλαιστίνιοι, και αντιστρόφως.
Οι δύο λαοί θα χρειαστεί τελικά να συνεργαστούν για να εξασφαλίσουν μια λύση δύο κρατών που θα φέρει διαρκή ειρήνη. Ισως η τραγωδία της τρέχουσας σύγκρουσης να μπορεί να καταστήσει ξεκάθαρη αυτήν την πραγματικότητα τόσο μεταξύ των Ισραηλινών όσο και μεταξύ των Παλαιστινίων.
Ο Charles Kupchan είναι ανώτερος συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης Council on Foreign Relations και καθηγητής Διεθνών Υποθέσεων στο Πανεπιστήμιο Georgetown. Το άρθρο αυτό αναδημοσιεύεται αποκλειστικά για την Ελλάδα από το Project Syndicate