«Η μέρα που η κόρη μου με αποκάλεσε “πουτάνα”» («El día que mi hija me lllamó “zorra”»). Ναι, έτσι τιτλοφορείται ο οδηγός επιβίωσης για γονείς εφήβων που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Ισπανία (ως γνωστόν, στα κοινωνικά θέματα οι Ισπανοί λένε τα πράγματα έξω από τα δόντια).
Οπως λέει στην «El País» η συγγραφέας του, εκπαιδευτικός, Σάρα Ντεσιρέ Ρουίθ, με τους αισίως 80 χιλιάδες followers, «ο τίτλος είναι τόσο αληθινός όσο η ζωή η ίδια».
Με εντυπωσίασε η προσέγγιση καθότι ουδείς μιλάει ποτέ για τους γονείς των εφήβων (μιλάμε εδώ για τους «συνηθισμένους» εφήβους, ό,τι και να σημαίνει αυτό, ήτοι χωρίς ακραία προβλήματα ψυχικής υγείας, παραβατικότητας κτλ).
Θα διαβάσεις χιλιάδες άρθρα και εγχειρίδια για τους ίδιους τους εφήβους με τρόπους να διαχειριστείς την «τόσο μοναδική αυτή περίοδο» στην ανάπτυξη του παιδιού σου (για τον προμετωπιαίο φλοιό που δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί πλήρως και χρησιμεύει στον έλεγχο των παρορμήσεων, για την ευαλωτότητα, για την αντίσταση στη γονεϊκή εξουσία, τον ανεμοστρόβιλο των ορμονών κ.ά.).
Κανείς δεν θα σου πει κουβέντα για τη δική σου ματαίωση, τα νεύρα, την άγρια συνειδητοποίηση ότι το παιδί σου δεν σε θέλει πια για παρέα, τη μοναξιά, τις μέρες και τις νύχτες που θα προτιμούσες να μείνεις κρεμασμένος ανάποδα πάνω από μια λίμνη με κοχλάζουσα πίσσα.
Εκείνοι που μιλούν βεβαίως λιγότερο είναι οι ίδιοι οι γονείς των εφήβων. Διότι κανείς δεν θέλει να σπάσει την «ομερτά». Κανείς δεν θέλει να δείξει ότι δεν είναι ο τέλειος γονέας της εποχής του «attachment parenting» που και κέικ με κινόα ξέρει να φτιάχνει και την εφηβεία τη χειρίζεται άψογα, όπως είχε κάνει και με το θηλασμό, και με το πρώτο δοντάκι, και με την Α’ Δημοτικού.
Κανείς δεν θέλει να νιώσει ότι «δίνει» το παιδί του στους άλλους που δεν έχουν ούτε τη γνώση, ούτε την ευαισθησία να μην το κακοχαρακτηρίσουν γι’ αυτή την προσωρινή απώλεια της επίγειας «τελειότητας» του. «Κάνεις “τουμπεκί” και βρίσκεις κανένα ψυχολόγο» θυμάμαι τα λόγια μιας φίλης, βετεράνου μητέρας εφήβων προς μια παρέα μαμάδων με μικρότερα τότε παιδιά που τη ρωτούσαμε για καμιά συμβουλή για το μέλλον.
Σκηνές από το «Σπιρτόκουτο»
Ετσι, όλα στο σπίτι είναι φανταστικά. Η πόρτα ουδέποτε κλείνει στα μούτρα σου, ποτέ το οικογενειακό τραπέζι δεν θυμίζει ταινία του Γιάννη Οικονομίδη, ποτέ δεν κλαις κρυφά μόνος σου, ποτέ δεν καβγαδίζεις με τον σύντροφό σου (γιατί «Ο μικρός μιλάει απαράδεκτα και εσύ δεν του λες τίποτα» ή «Δεν μπορώ να σε ακούω άλλο να γκρινιάζεις που το δωμάτιό της είναι στάβλος, εγώ βαρέθηκα). Οχι, ποτέ δεν βιώνεις το πένθος του αποχωρισμού και δεν λες μέσα σου: «Μα, που πήγε το μωρό μου;».
Οχι, προς Θεού, η εφηβεία του παιδιού σου δεν συμπίπτει με την εμμηνόπαυση, την καραμπινάτη κρίση μέσης ηλικίας που περνάς ή τη γενικότερη υπαρξιακή αναμπουμπούλα που προκαλεί η άφιξη του τέκνου σου στο κατώφλι της ενηλικίωσης («πακέτο» με όλες τις συνοδευτικές αναθεωρήσεις για το τι γονέας και τι άνθρωπος έχεις υπάρξει).
Οχι–φευ!– ποτέ δεν νιώθεις ότι αυτό το ατσούμπαλο και έμπλεο εγωκεντρισμού πλάσμα που έχεις πλέον μπροστά σου (με την φριχτή ακμή, τις ψυχικές μεταπτώσεις/τρενάκι του τρόμου και τη μόνιμη επωδό «Τσίλαρε!»), απλά, τις περισσότερες ώρες της ημέρας, δεν αντέχεται.
Η ανατομία του γονέα
Δεν είναι πολλοί που θα επιχειρήσουν την ανατομία του γονέα του εφήβου (ίσως γιατί παραείναι γκραν γκινιόλ). Θυμίζω ότι το 1994 ο εξέχων αμερικανός ψυχολόγος Λόρενς Στάινμπεργκ δημοσίευσε τη μελέτη «Crossing Paths», μία από τις πρώτες για το πώς οι γονείς βιώνουν την άφιξη του πρωτότοκου παιδιού τους στην ήβη (βασισμένη σε μια διαχρονική έρευνα που διενεργήθηκε σε πάνω από 200 οικογένειες).
Καμία έκπληξη. Ενα 40% των συμμετεχόντων είδαν την ψυχική τους υγεία να πνέει τα λοίσθια.
Πολλοί μίλησαν για αισθήματα απόρριψης και χαμηλής αυτοεκτίμησης, για μεγαλύτερο στρες, για «ύφεση» στη σεξουαλική τους ζωή αλλά και στην ικανοποίηση με τον γάμο τους. Σημειωτέον ότι, σύμφωνα με πολύ πιο πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο «Economy Journal» («Daughters and Divorce», 2021), αυξάνονται οι πιθανότητες διαζυγίου σε ζευγάρια με πρωτότοκη κόρη στην εφηβεία.
Φέρνω στο μυαλό μου έναν γνωστό που έβλεπα πριν από χρόνια συχνά στη γειτονιά. Είχε έφηβη θυγατέρα και προτιμούσε να παίρνει τους δρόμους από το να κάθεται στο σπίτι. «Τσακώνεται συνέχεια με τη μάνα της, πάω καμιά φορά να τις χωρίσω και με παίρνουν και εμένα τα σκάγια. Επιλέγω να δραπετεύω» μου έλεγε.
Τότε εγώ είχα δύο νήπια και μου φαινόταν κωμικό. Δεν μπορούσα να διανοηθώ πώς γίνεται να υπάρχουν στιγμές που θέλεις να δραπετεύσεις– συνειδητά και διακαώς– από το παιδί σου.
Ισως οι καλύτεροι σύμβουλοι (πέρα φυσικά από τους παιδοψυχολόγους) να είναι οι πρώην έφηβοι! Μια νεαρή, άκρως ισορροπημένη σήμερα γυναίκα, γύρω στα 30, (μητέρα και η ίδια μιας μικρής 14 μηνών) μου εκμυστηρεύεται πόσες τύψεις νιώθει για τα βασανιστήρια, στα οποία είχε υποβάλει τους γονείς της: «Δεν ήταν ότι εκείνοι έκαναν κάτι κακό. Θυμάμαι μόνο ότι στα 16 μου άρεσε να τους βλέπω να υποφέρουν».
Mίνι οδηγός επιβίωσης
Σημασία έχει να «σπάσει» η «ομερτά» και οι γονείς των εφήβων να συνδράμουν, όταν απαιτείται, τους εαυτούς τους. Να ζητούν βοήθεια, όταν το νιώθουν, από ειδικούς, εκπαιδευτικούς, φίλους και όποιον άλλο τέλος πάντων κατέχει τους πολύπλοκους μηχανισμούς που πρέπει να επιστρατευθούν για ξεπεραστεί η εφηβεία με τις λιγότερες παράπλευρες απώλειες.
Υπάρχει βέβαια πάντα η επιστήμη (πόσο αστεία, αλήθεια, η φετινή έρευνα της Ιατρικής Σχολής του Στάνφορντ που λέει ότι από τα 13 τους τα παιδιά παύουν να ακούν τη φωνή της μητέρας τους!). Οπως υπάρχουν και οι διαχρονικές παραινέσεις. Πρόσεχε τον εαυτό σου. Μην το παίρνεις προσωπικά. Εχε την προσωπική σου ζωή. Πήγαινε κανένα γυμναστήριο. Κάνε υπομονή, η «κρίση» είναι προσωρινή.
Να θυμίσω εδώ και τη σοφή συμβουλή της σεναριογράφου Νόρα Εφρον. Ελεγε ότι ο καλύτερος τρόπος να επιβιώσεις αυτά τα δύσκολα χρόνια στο μεγάλωμα του παιδιού σου είναι να πάρεις έναν σκύλο «έτσι ώστε κάποιος στο σπίτι να είναι χαρούμενος που σε βλέπει».