«Ο φθόνος είναι συντετριμμένος θαυμασμός» έλεγε ο κορυφαίος δανός φιλόσοφος Σόρεν Κίρκεγκορ (Søren Kierkegaard).
Το γράφω αυτό γιατί στην περίπτωση του Κώστα Σημίτη η αντιπάθεια ή και το μίσος κάποιων προς το πρόσωπό του δεν έχει να κάνει καθόλου με συντετριμμένο θαυμασμό. Εχει, κατά τη γνώμη μου, να κάνει με θέματα της διακυβέρνησής του πιο πρακτικά, τα οποία μάλιστα διαφέρουν από την πρώτη τετραετία στη δεύτερη, αλλά και από ποιον κομματικό χώρο προέρχεται η αντιπάθεια.
Οπότε ας κάνουμε μια αναδρομή στη διαδρομή του ως Πρωθυπουργού, για να βοηθήσουμε να δει ο καθένας για ποιον λόγο τον αντιπαθεί, γιατί παρατηρώ στο διαδίκτυο να έχει δημιουργηθεί μια αντιπάθεια και μεταξύ των… αντιπαθούντων, οι οποίοι δεν συμφωνούν μεταξύ τους. Και βέβαια, μέσα από αυτή την αναδρομή, πάντα, μπορούν να επαληθεύσουν τους λόγους για τους οποίους πολλοί τον εκτιμούν πολιτικά.
Καταρχάς, ο Σημίτης έγινε πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ έπειτα από αλλεπάλληλες κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ, οι οποίες ήταν ελαφρώς αλλά σταθερά επιρρεπείς στον λαϊκισμό, και επίσης σταθερά παραδομένες στον κομματικό συνδικαλισμό. Γι’ αυτό, ίσως, το πρώτο προσωνύμιο που του δόθηκε ήταν «λογιστής» και αφορούσε τη λογική του στην οικονομία. Και του το έδωσαν εντελώς αρνητικά, χωρίς κανέναν θαυμασμό, οι Πασόκοι που δεν τον ήθελαν για πρόεδρο, και θαύμαζαν τον ανοιχτοχέρη τον «ωραίο Μπρούμελ» Ακη Τσοχατζόπουλο, τον οποίο ψήφισαν τότε αντί για τον τσιγκούνη Σημίτη με τις ελιές στο κούτελο.
Επίσης, του καταλόγιζαν τότε ότι έχει «πρόβλημα επικοινωνίας με τον μέσο Ελληνα», κάτι που παραδοσιακά ήταν η αρετή του ΠΑΣΟΚ. Ειρήσθω εν παρόδω, ας φανταστούμε για δέκα δευτερόλεπτα τον Ακη πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ και πρωθυπουργό της Ελλάδας, κάτι που δεν έγινε για πολύ λίγες ψήφους, δηλαδή για τρομακτικά λίγες. Γι’ αυτό και τότε σχεδόν όλοι οι νεοδημοκράτες αλλά και οπαδοί άλλων κομμάτων ήθελαν να γίνει πρόεδρος ο Σημίτης, από όσο ήθελαν οι πασόκοι.
Η πρώτη τετραετία Σημίτη ήταν μια τετραετία σοβαρής δουλειάς, με μεταρρυθμίσεις και αρκετά μακριά από τον λαϊκισμό στην οικονομία, και με βασική επιδίωξη και εν πολλοίς επίτευγμα τον εκσυγχρονισμό. Γι’ αυτό και τον αποκαλούσαν τότε με θετικό πρόσημο «λογιστή» οι περισσότεροι κεντρώοι και αρκετοί δεξιοί ψηφοφόροι, παρότι δεν τον ψήφιζαν. Εν ολίγοις, το ΠΑΣΟΚ της πρώτης τετραετίας Σημίτη περιείχε πολύ Κέντρο, ήταν ένα κόμμα διαφορετικό και με διαφορετική αντίληψη από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα.
Κατά τη γνώμη μου, ο Σημίτης σιχαινόταν την κομματική λογική του ΠΑΣΟΚ, σιχαινόταν τους συνδικαλιστές, γι’ αυτό και οι περισσότεροι που κυριολεκτικά τον μισούσαν ήταν μέσα στο ίδιο του το κόμμα. Οσον αφορά τα Ιμια και το «θέλω να ευχαριστήσω την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών…», προφανώς αυτό που συνέβη στα Ιμια λίγες ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ως πρωθυπουργού ήταν η δυσκολότερη στιγμή του, μια τεράστια ανεπάρκεια ολόκληρου του πολιτικού και στρατιωτικού συστήματος, και για να είμαστε ειλικρινείς, ευτυχώς που ζήτησε από τους Αμερικανούς να παρέμβουν…
Το Χρηματιστήριο είναι το άλλο που του χρεώνουν για τη διακυβέρνησή του. Προφανώς ο Σημίτης είχε την πρωταρχική ευθύνη και όφειλε να βάλει το όριο, να μην παρακινεί τον κόσμο να παίξει στο Χρηματιστήριο. Ομως και ο Ελληνας είχε τη δική του τεράστια ατομική ευθύνη για το ότι κυνήγησε το εύκολο χρήμα. Θυμάμαι σαν να είναι τώρα, οι παραλίες να είναι γεμάτες κόσμο που διάβαζε τις σομόν σελίδες των εφημερίδων για να δει πόσα λεφτά έβγαλε εκείνη τη μέρα, ενώ ήταν ξαπλωμένος και αραχτός.
Βέβαια, αυτό ήταν ένα από τα απόνερα της θεωρίας «η ζωή δεν θέλει κόπο, θέλει τρόπο», που την είχαν συνηθίσει από τη δεκαετία του ’80. Και με αυτό το κλίμα ήρθε η δεύτερη τετραετία Σημίτη, η οποία ήταν προβληματική. Εχασε τον έλεγχο, τον ξαναπήραν το βαθύ ΠΑΣΟΚ, οι συνδικαλιστές και στελέχη της κυβέρνησής του, τα οποία μάλλον αυτονομήθηκαν και έκαναν τερατώδη πράγματα, με κορυφαίο τον Ακη… Ο ίδιος ο Σημίτης, συμφωνούμε όλοι, δεν έβαλε χρήματα στην τσέπη.
Δεν ξέρω αν με αυτά τα λίγα βοηθήθηκαν όσοι αντιπαθούν τον Κώστα Σημίτη, όμως σε σχέση με τους συμπαθούντες, τα πράγματα είναι μάλλον πιο απλά. Το έργο του Κώστα Σημίτη, παρ’ όλα τα μεγάλα λάθη του, τον κατατάσσει πραγματικά στη θετική πλευρά της μεταπολιτευτικής ιστορίας της Ελλάδας. Στην εξωτερική πολιτική, η είσοδος της χώρας στη ζώνη του ευρώ –και ας έγινε απροετοίμαστα–, όπως και η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, ήταν τεράστιες επιτυχίες. Οπως και το Ελσίνκι.
Αυτά που προσέφερε, και με βάση πάντα την εποχή του, ήταν πολύ χρήσιμα για την Ελλάδα. Και καθόλου αυτονόητα, αν λάβουμε υπόψη ότι κυβέρνησε… Ελληνες.