Ας ξεκινήσουμε με το ερώτημα του τίτλου, το οποίο φαίνεται ότι δεν έχει σαφή απάντηση, τουλάχιστον στη χώρα μας. Σε άλλες, τα πράγματα είναι δεδομένα: για να αγοράσει αλκοόλ κάποιος, ειδικά ένας νέος άνθρωπος που το «ενήλικο» δεν αποτυπώνεται ξεκάθαρα πάνω του, πρέπει να επιδείξει ταυτότητα. Είναι μέσα στην κουλτούρα τους και το βλέπεις και όταν έρχονται εδώ για τουρισμό. Για να αγοράσουν ένα μπουκάλι βότκα, και στο σουπερμάρκετ ακόμα, βγάζουν μαζί με την πιστωτική κάρτα και την ταυτότητά τους. Για να διαπιστώσουν, βεβαίως, ότι κανείς δεν θα τη ζητήσει.
Οπως, μάλλον, δεν τη ζήτησαν και από τους ανήλικους σε κλαμπ της λεωφόρου Βουλιαγμένης. Είχαν βρεθεί εκεί για εκδήλωση του σχολείου τους και κατέληξαν στο νοσοκομείο σε κατάσταση βαριάς μέθης. Ο υπεύθυνος στο μαγαζί συνελήφθη, η αστυνομία έβαλε λουκέτο στο κλαμπ, τα ποτά που σερβιρίστηκαν στους μαθητές θα εξεταστούν για να διαπιστωθεί αν ήταν νοθευμένα ή όχι και για άλλη μια φορά όλοι μας θα αναρωτηθούμε γιατί έπρεπε να συμβεί κάτι που, αν τηρούνταν οι νόμοι, δεν θα συνέβαινε.
Η εφηβεία είναι μια περίοδος όπου την τρέλα σου θα την κάνεις. Η τάση να γνωρίσεις και να απολαύσεις τη ζωή είναι πιθανό ότι θα σε οδηγήσει σε πειραματισμούς και θα σε μπλέξει σε καταστάσεις κινδύνου. Οταν θυμόμαστε τα παλιά με τους φίλους, λέμε πολλές φορές, μεταξύ σοβαρού και αστείου, ότι ζούμε από τύχη. Το αλκοόλ έπαιζε πάντα καταλυτικό ρόλο στο ριψοκίνδυνο μονοπάτι που με μπροστάρη την ανωριμότητα βαδίσαμε σε εκείνη την άγουρη ηλικία. Κι αν εξαιρέσουμε τις φορές που κλέψαμε το μπουκάλι ουίσκι από το μπαρ των γονιών και βρεθήκαμε να σερνόμαστε μεθυσμένοι στα πατώματα, άλλες τόσες φορές μεθύσαμε με αλκοόλ που αγοράσαμε από περίπτερα, μάρκετ, μπαρ και κλαμπ. Δεν θυμάμαι ποτέ να μας ζητήθηκε ταυτότητα, το αλκοόλ το βρίσκαμε πάντα πανεύκολα. Και βέβαια, δεν το πίναμε, συνήθως «μας έπινε».
Εχω άπειρες αναμνήσεις από βραδινές εξόδους όπου το ποτό με τσάκισε, είτε γιατί ήπια πολύ είτε γιατί ήταν νοθευμένο. Δεν κατέληξα στο νοσοκομείο, κατέληξα όμως σε τουαλέτες, σκυμμένη πάνω από μια λεκάνη για ώρες. Και σίγουρα, δια μέσου του αλκοόλ βρέθηκα σε συνθήκες που έβαλαν σε κίνδυνο τη σωματική μου ακεραιότητα, άμεσα ή έμμεσα.
Ας συμφωνήσουμε ότι τα χρόνια που έζησα εγώ την εφηβεία μου, στο μακρινό ενενήντα, παραήμασταν χαλαροί σε τέτοια ζητήματα. Υποτίθεται ότι τώρα ακολουθούμε μια πιο τυπική γραμμή, όπως το κάνουμε και για άλλα πράγματα. Τότε, για παράδειγμα, όλα τα μαγαζιά ήταν τεκέδες από την κάπνα, τώρα το τσιγάρο απαγορεύτηκε σε κλειστούς δημόσιους χώρους και οι περισσότεροι έχουν συμμορφωθεί με αυτή την οδηγία.
Φαίνεται όμως ότι η νοοτροπία με την πώληση αλκοόλ δεν έχει αλλάξει και πολύ και η νομοθεσία, που ισχύει από το 2008, δεν εφαρμόζεται. Ο ανήλικος κάπως, κάπου θα βρει αλκοόλ και θα το αγοράσει. Οπως βρήκαν οι μαθητές στο κλαμπ στη Βουλιαγμένη. «Επιναν τη βότκα σα νερό» είπε μια μαθήτρια που ήταν στην ίδια παρέα και είδε τους συνομηλίκους της να βγαίνουν λιπόθυμοι από το κλαμπ και να μπαίνουν στα ασθενοφόρα.
Δεν ξέρουμε αν ήταν μπόμπα τα ποτά, αυτό θα το δείξουν οι εξετάσεις. Δεν αξίζει όμως να ανοίξουμε εδώ την κουβέντα του νοθευμένου αλκοόλ, που σαφώς αποτελεί τεράστιο ζήτημα και κρύβει από πίσω του και ένα μεγάλο παρασκήνιο παραοικονομίας. Εκεί που πρέπει να σταθούμε είναι η διάθεση του αλκοόλ με τέτοια ευκολία σε μαγαζιά όπου μια ταμπέλα απ’ έξω αναγράφει «απαγορεύεται η είσοδος σε ανηλίκους κάτω των 17 ετών και η κατανάλωση αλκοόλ».
Δεν είναι όλοι ασυνείδητοι, ασφαλώς. Υπάρχουν και επιχειρηματίες τυπικοί απέναντι στις νομοθεσίες και κυρίως ηθικοί και υπεύθυνοι. Γιατί είναι πρωτίστως θέμα ήθους και υπευθυνότητας να μη σερβίρεις αλκοολούχα ποτά σε ανηλίκους, αν θέλεις να τους προστατέψεις. Υπάρχουν όμως και ένα κάρο ασυνείδητοι, και ο μόνος τρόπος για να τους βάλεις στον δρόμο των κανονισμών είναι ο έλεγχος και η τιμωρία. Πόσες έφοδοι γίνονται σε μπαρ και κλαμπ ανά την επικράτεια; Πόσοι από τους παραβάτες τιμωρούνται; Πόσα λουκέτα μπαίνουν;
Ρητορικά τα ερωτήματα, ξέρουμε όλοι πώς πάει το έργο. Δυστυχώς, κάποιες φορές καταλήγει σ’ ένα θλιβερό φινάλε: ανήλικα παιδιά σε νοσοκομεία, λιπόθυμα από το αλκοόλ που ρέει στις φλέβες τους.
ΥΓ. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής, οι έφηβοι δοκιμάζουν αλκοόλ στα 12-13, ξεκινώντας με μπύρα και κρασί και περνώντας λίγο αργότερα σε πιο σκληρά ποτά. Ένα 15% των εφήβων παραδέχεται ότι έχει μεθύσει πάνω από τρεις φορές μέσα σε έναν χρόνο.