Οι απλοποιήσεις δεν ισχύουν στη διεθνή πολιτική ούτε ταιριάζουν στην υπερεθνική αρχιτεκτονική ασφάλειας που θα ήθελε ένα κράτος-μέλος της ΕΕ όπως η Ελλάδα. Υπάρχουν όμως και εξαιρέσεις όπου τα πράγματα είναι απολύτως σαφή.
Μια από αυτές είναι η πρωτοβουλία Μητσοτάκη – Τουσκ (του πρωθυπουργού πλέον της Πολωνίας) που ζητούν με κοινή τους επιστολή προς την πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, τη δημιουργία κοινής ασπίδας για την αεράμυνα της Ευρώπης, με λεφτά της ΕΕ. Και το θέμα να μπει στο τραπέζι άμεσα, στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής (27-28 Ιουνίου), πριν συμπληρωθούν είκοσι μέρες από τις ευρωεκλογές.
Παράλληλα, όπως σημειώνουν οι Financial Times, έξι χώρες του ΝΑΤΟ (Φινλανδία, Νορβηγία, Πολωνία, Λετονία, Λιθουανία και Εσθονία) δήλωσαν το Σαββατοκύριακο ότι θα σχεδιάσουν ένα «τείχος από drones» για την υπεράσπιση των συνόρων τους με τη Ρωσία. Και οι έξι έχουν αντιμετωπίσει τους τελευταίους μήνες υβριδικές επιθέσεις από τη Ρωσία. Οπως συνέβη και στον Εβρο το 2020 από τον Ερντογάν, το καθεστώς του Πούτιν εργαλειοποιεί πρόσφυγες και μετανάστες από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή και τους στέλνει τα σύνορά τους.
Η έμφαση στην Αμυνα από πλευράς των χωρών που συνορεύουν με τη Ρωσία (προφανώς μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία το 2022) συνδέεται με τον σχεδιασμό του ΝΑΤΟ για την ενίσχυση των δυνατοτήτων και της ετοιμότητάς του επί ευρωπαϊκού εδάφους.
Μάλιστα, ο φόβος για τη ρωσική επιθετικότητα, που οδήγησε στην προσχώρηση της Φινλανδίας και της Σουηδίας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, ενίσχυσε και την παρουσία του ΝΑΤΟ στον ευρωπαϊκό Βορρά. Η Φινλανδία και η Ρωσία μοιράζονται σύνορα μήκους 1.300 χιλιομέτρων τα οποία ήδη φρουρούνται αυστηρά. Με την ένταξή της Φινλανδίας στη Συμμαχία, τα χερσαία της σύνορα αυτομάτως διπλασιάστηκαν.
Είναι προφανές ότι η απειλή που οδηγεί στην ενίσχυση των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στη Γηραιά Ηπειρο, και ενισχύει παράλληλα τις φωνές υπέρ της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης και της ευρωπαϊκής Αμυνας, είναι αυτή της Ρωσίας του Βλαντίμιρ Πούτιν. Ενισχύεται δε από το σοβαρό ενδεχόμενο να επικρατήσει ο Τραμπ στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ τον Νοέμβριο και να υλοποιήσει την απειλή του να αφήσει ξεκρέμαστες τις χώρες της Ευρώπης απέναντι στον Πούτιν. Με πρώτη κίνηση φυσικά την εγκατάλειψη της (εκτός ΕΕ) Ουκρανίας.
Η ενίσχυση της ευρωπαϊκής Αμυνας, λοιπόν, είναι ασφαλώς υπέρ των συμφερόντων της Ελλάδας. Ωστόσο το πλαίσιο εδώ έχει πολύ μεγάλη σημασία:
♦ Στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με το Αρθρο 5 της ιδρυτικής του συνθήκης η επίθεση σε ένα κράτος – μέλος θεωρείται επίθεση σε όλα. Αρα δεσμεύει τους εταίρους να συνδράμουν σε κάθε ενέργεια που κρίνεται απαραίτητη, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης βίας για την υπεράσπιση τους κράτους που έχει δεχθεί επίθεση. Εχει ενεργοποιηθεί μία και μόνο φορά, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις κατά των Ηνωμένων Πολιτειών στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001. Ωστόσο Ελλάδα και Τουρκία είναι μέλη του ΝΑΤΟ, ενώ τόσο οι αναλύσεις των ειδικών, όσο και η εμπειρία δείχνουν ότι το Αρθρο 5 δεν μας καλύπτει.
Το καλοκαίρι του 2020 στην Ανατολική Μεσόγειο, με τους στόλους της Ελλάδας και της Τουρκίας να βρίσκονται ο ένας απέναντι τον άλλον, ΗΠΑ και Γαλλία οργάνωσαν ασκήσεις με αεροπλανοφόρα μαζί με τη χώρα μας, διαλέγοντας πλευρά. Το ΝΑΤΟ πού βρισκόταν; Με μια λέξη, «αλλού». Οι συναντήσεις στις οποίες κάλεσε Ελλαδα και Τουρκία ο γ.γ. της Συμμαχίας Γενς Στόλτεμπεργκ αντιμετωπίστηκαν με θυμηδία και δεν έπαιξαν κανέναν απολύτως ρόλο. Με άλλα λόγια, καταλάβαμε ακόμη μια φορά πως δεν θα πρέπει να βασιζόμαστε στο ΝΑΤΟ αν μας επιτεθεί η Τουρκία.
♦ Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης ωστόσο τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Η Ελλάδα είναι μέλος της Ενωσης, ενώ η Τουρκία δεν είναι και δεν προβλέπεται να γίνει στο ορατό μέλλον. Πριν από τέσσερα χρόνια, η υβριδική επίθεση κατά της Ελλάδας από τον Ερντογάν στον Εβρο, θεωρήθηκε επίθεση κατά της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Επαιξαν τότε ρόλο η ετοιμότητα της χώρας μας στα σύνορα και η κίνηση του Μητσοτάκη να καλέσει αμέσως στον Εβρο τη Φον Ντερ Λάιεν, τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, και τον εκλιπόντα πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Νταβίντ Σασόλι. Πέταξαν με ελικόπτερο πάνω από τη συνοριογραμμή και έκαναν κοινές δηλώσεις. Ηταν μια κίνηση με στρατηγικό προσανατολισμό από την πλευρά του Μητσοτάκη η οποία επισφραγίστηκε από τη δήλωση της φον ντερ Λάιεν ότι «η Ελλάδα αποτελεί ευρωπαϊκή ασπίδα».
Η τελευταία επιστολή του Πρωθυπουργού με την οποία ζητεί ένα ευρωπαϊκό Iron Dome από κοινού με τον Τουσκ —που σημειωτέον διετέλεσε πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από το 2014 ως το 2019— είναι μια κίνηση με ευρωπαϊκό στρατηγικό προσανατολισμό και ταυτόχρονα με ξεκάθαρη στόχευση για την Ελλάδα.
Η σύνδεση της ρωσικής απειλής που αισθάνεται η —συνυπογράφουσα το αίτημα Πολωνία— με την τουρκική απειλή που διαχρονικά υφίσταται η Ελλάδα, είναι σαφέστατη. Η Αθήνα περνάει το μήνυμα ότι Ευρωπαϊκή Αμυνα δεν νοείται χωρίς να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η επιθετικότητα της Τουρκίας, μιας χώρας εκτός του μπλοκ των 27 που απειλεί το δέκατο μέλος της ΕΕ (της τότε ΕΟΚ) από το 1981.
Η κίνηση του Μητσοτάκη έγινε εν μέσω προεκλογικής περιόδου, αλλά δεν είναι μια κίνηση προεκλογική —παρότι συνδέεται με τη φυσιογνωμία της Ευρώπης που θέλουμε μετά τις ευρωεκλογές και για την οποία ελάχιστα συζητάμε.
Το αίτημα του Μητσοτάκη δείχνει το πλεονέκτημα που διατηρεί ένας πρωθυπουργός, ακόμη και στην προεκλογική περίοδο, όταν προωθεί πρωτοβουλίες —που εκ της θέσεως του είναι υποχρεωμένος να επιδιώκει για τα εθνικά συμφέροντα— ασκώντας πραγματική πολιτική, πέρα από τα μηνύματα και τις περιοδείες πριν από τις ευρωκάλπες.
Ειδικά δε στη δεδομένη περίσταση σε ό,τι αφορά το εγχώριο πολιτικό σκηνικό, το πλεονέκτημα του Πρωθυπουργού αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο μέσα από τη σύγκριση. Διότι ο αρχηγός της αντιπολίτευσης, Στέφανος Κασσελάκης, μεταδίδει στο μετριοπαθές κοινό την ακριβώς αντίθετη εικόνα: αυτή της επικοινωνιακής ελαφρότητας και μάλιστα πάνω σε ένα φλέγον, παγκόσμιο θέμα, όπως είναι αυτή τη στιγμή το Παλαιστινιακό.